Planten zijn net als alles onderhevig aan de wetten van de natuurkunde. De wet van behoud van energie speelt daarbij een belangrijke rol. In het rapport ‘Natuurkundige analyse van de vocht- en energiebalans van een tuinbouwkas’ schetsen Peter van Weel en Jan Voogt in hoofdlijnen welke factoren van belang zijn voor de energiehuishouding van een plant en een kas en hoe een ondernemer natuurkundige kennis kan inzetten in de klimaatregeling.
Het Nieuwe Telen
De noodzaak voor een opfrissing van deze kennis kwam aan het licht toen ‘Het Nieuwe Telen’ op de bedrijven zijn intrede deed. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de mogelijkheid om een forse besparing op warmte-energie te behalen door meer te isoleren zonder de traditionele negatieve gevolgen van het sluiten van schermen zoals schimmelziekten of gebrek aan verdamping door oplopende luchtvochtigheid of stilstaande lucht.
Uit gesprekken met ondernemers en adviseurs bleek dat klimaatregelen vooral gebaseerd is op menselijk gevoel. Een plant heeft echter een heel andere energiehuishouding dan een mens. Om de consequenties hiervan te doorzien, is basiskennis van natuurwetten noodzakelijk.
Mens of plant
De mens produceert zelf zijn benodigde energie. Een plant is geheel aangewezen op energietoevoer van buiten door straling en convectie. Ook het mechanisme om een teveel aan toegevoerde energie af te voeren verschilt. Als een mens zich onbehaaglijk voelt vanwege een dood en klam klimaat, hoeft dat vaak niet te betekenen dat een plant dat ook als stress ervaart of omgekeerd. Veel zonnestraling gecombineerd met een lage luchtvochtigheid is voor een mens goed uit te houden, terwijl een plant dat juist als stress ervaart. En een hoge temperatuur gecombineerd met een hoge RV is voor een mens zeer onaangenaam, terwijl een plant daar juist flink bij kan groeien omdat er veel CO2 opgenomen kan worden. Zonder straling van de zon geeft een hoge RV echter meer risico voor schimmelziekten en dus moeten we leren begrijpen hoe we dat risico sterk kunnen verkleinen.
Conclusie
Een actief en groeizaam microklimaat met lage energiekosten kan alleen bereikt worden door 4 maatregelen tegelijk toe te passen, wordt er in het rapport geconcludeerd. Het gaat om geforceerde luchtbeweging rondom de plant, vereffening van temperatuurverschillen, het afvoeren van vocht en beter isoleren met dubbele energieschermen. Dit laatste om gewascondensatie door uitstraling te voorkomen. De analyse geeft tevens aan hoe dit op de meest eenvoudige en effectieve manier kan worden uitgevoerd, namelijk door een combinatie van een eenvoudig en goedkoop systeem voor buitenlucht inblazen met aan/uit regeling en separate verticale ventilatoren voor luchtbeweging.
"Hoewel deze aanpak in onderzoek succesvol is gebleken, is de praktijk nog zoekend. De meest gangbare uitvoering is op dit moment een combinatie van buitenlucht inblazen en recirculeren van kaslucht in horizontale richting door middel van een slurvensysteem met een menginrichting en een variabel debiet met frequentieregeling. Op basis van natuurkundige wetten is het recirculeren van kaslucht met horizontale slurven niet energie efficiënt en veroorzaakt bovendien ongewenste klimaatverschillen.", staat in de samenvatting van het rapport.
Download rapport: Natuurkundige analyse van de vocht- en energiebalans van een tuinbouwkas door Peter van Weel (Wageningen UR Glastuinbouw en Jan Voogt (Hoogendoorn Growth Management)
Dit rapport is gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en het Productschap Tuinbouw.
