Het juiste protocol is helder en eenvoudig. Eerst reinigen, dan desinfecteren. Goed reinigen neemt 80% van de mogelijke besmettingen weg. Bij gebruik van een goed reinigingsmiddel kan dit zelfs oplopen tot 98%. Vervolgens komt de desinfectiestap. Deze is van uiterst belang om de resterende hardnekkige micro-organismen te verwijderen. Niet alleen oppervlakken, maar ook in leidingen en druppelaars dienen uiterst zorgvuldig het desinfectieprotocol uitgevoerd te worden.
Biofilm
De belangrijkste bron van verontreiniging is namelijk de biofilm die zich in het watergeefsysteem afzet. Een definitie van biofilm is: een laag micro-organismen omgeven door zelfgeproduceerd slijm vastgehecht aan een oppervlak. Bacteriën in biofilms zijn beter bestand tegen toxische stoffen zoals antibiotica en detergenten.(Wikipedia)Belangrijkste eigenschap van bacteriën in biofilms is de uitermate hoge resistentie. Bacteriën in biofilms kunnen 10 tot 1000 keer meer resistent zijn tegen desinfectiemiddelen dan ‘losse’ bacteriën die niet uit biofilm ontstaan. Bacteriën in biofilm vormen hierdoor het meest hardnekkige hygiëneprobleem in de kas. (Prosser, B.L. et al. (1987); Nickel, J.C. et al. (1985); Gristina, A.G. et al. (1987); Evans, R.C. and Holmes, C.J. (1987)).
Micro-organismen in biofilm zijn zeer agressief en resistent en vormen een continue bron van besmetting voor planten (Y. Pachepsky; J. Morrow; A. Guber; D. Shelton; R. Rowland; G. Davies; 2012). Het is dan ook van groot belang om biofilm te voorkomen en micro-organismen in beregeningswater af te doden. Biofilm heeft een negatieve impact op de groei en oogst van gewassen – ja biofilm kost geld! Door de continue toevoer van agressieve en resistente micro-organisme zijn gewassen veel energie kwijt om zich te verdedigen tegen aanvallen van potentiële ziekmakers. Deze energie kunnen planten gebruiken in groei en productie. Voor optimale hygiëne en productie dient de biofilm dus te worden verwijderd.
Mogelijke oplossingen
Voor de bestrijding van (micro-organismen in) biofilms zijn meerdere mogelijke oplossingen. Hieronder een aantal voorbeelden:a) Chloor
b) Zuur
c) Waterstofperoxide, al dan niet gecombineerd met een zuur
d) Freebac
Het gebruik van chloor
Chloor kan een goed desinfectiemiddel zijn onder de juiste omstandigheden. Ook is chloor een uitstekend bleekmiddel. Chloor kan beter niet continu worden toegepast. Hierdoor is de kans op resistentie bij bacteriën groot (H.F. Ridgway; B.H. Olson; 1982 & Rodney M. Donlan and J. William Costerton, 2002). Voor een juiste werking dient ook de pH in de gaten te worden gehouden. Chloor werkt optimaal bij een pH tussen 6 en 7,5. Buiten dit gebied neemt de werking snel af. De milieubelasting van chloor is relatief hoog. De vorming van reactieproducten van giftige stoffen zoals trihalomethanen is eveneens niet positief. Ook is het zeer corrosief. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat chloor nauwelijks effectief is bij het afbreken van biofilm. (Dirk de Beer; Rohini Srinivasa; Philips Stewarts; 1994). Daarnaast heeft chloor geen positief effect op de groei van de plant. Bij overdosering kan zelfs flinke schade ontstaan.Aan het gebruik van chloor kleven dus belangrijke nadelen. Het is niet het optimale desinfectiemiddel voor de bestrijding van biofilm, het grote hygiëneprobleem in de kas.
Het gebruik van zuur
Zuur is een goed middel voor het verwijderen van anorganische vervuiling als minerale zouten en kalk. Ook op micro-organismen heeft zuur een effect. Het effect op de organische biofilm (het bulk van de biofilm) is echter gering. Zuur is goed te gebruiken in combinatie met waterstofperoxide. Eerst aanzuren en vervolgens doseren met minimaal 5% waterstofperoxide.Waterstofperoxide (in combinatie met zuur)
Waterstofperoxide is een zeer goed disinfectiemiddel voor in de (glas)tuinbouw. Het doodt vrijwel alle soorten micro-organismen, is vrij ongevoelig voor pH, bouwt geen resistentie op en heeft een zeer goed effect op biofilm.Nadeel van waterstofperoxide is de kettingreactie. Eenmaal in aanraking met organische materie kan de reactie van waterstofperoxide niet meer stoppen. Het gebruik van waterstofperoxide is hierdoor relatief inefficiënt en kortdurend. Na twintig minuten is het middel uitgewerkt.
Zuur toevoegen aan waterstofperoxide heeft geen invloed op de duur van de werking. Het maakt wel de reactie sterker, maar het blijft relatief inefficiënt. Bij continu gebruik ziet men dat het bereik steeds afneemt
Freebac
Freebac is een gestabiliseerd peroxide. In de stabilisator is ook een activator verwerkt, die de werking van het peroxide versterkt. De stabilisator zorgt voor een langdurige werking en voorkomt de kettingreactie zoals met gewoon waterstofperoxide. Hierdoor kan Freebac wel tot 110 uur actief zijn. Het is vrij ongevoelig voor pH en temperatuur.Freebac is zeer efficiënt tegen micro-organismen en biofilm. Het kan bij de ruiming in een concentratie van 0.5 - 2% gebruikt worden om de leidingen en druppelaars te reinigen van biofilm. Hiermee worden ook aanwezige micro-organismen afgedood.
Freebac is ook zeer effectief bij continue dosering (20-50 ml/m3 water) tegen micro-organismen en zal biofilm voorkomen. Ander voordeel is dat overdosering geen directe schade zal veroorzaken. Planten maken zelf ook waterstofperoxide aan, waardoor het een bekende stof is voor planten. Hierdoor zijn ze beter in staat te reageren op waterstofperoxide dan bijvoorbeeld chloor.
Freebac is ook zeer effectief tegen bijv. “crazyroots”. Door zijn langdurige werking is het altijd aanwezig. Gebruikers die “crazyroots” hebben, melden dat besmetting terugvalt na de ruiming en dat bij continu gebruik besmetting niet verergert. Bij een informele praktijktest bleek “crazyroots” toe te nemen in het deel dat continu met chloor behandeld werd. In het deel waar Freebac continu werd toegepast, was geen “crazyroots”-probleem.
Conclusie:
Het is van groot belang om het juiste middel te gebruiken voor het juiste probleem. Alle in Nederland toegelaten desinfectiemiddelen hebben onder zeer strenge omstandigheden hun positief effect tegen micro-organismen bewezen. Voor het specifieke probleem van biofilm in de kas moeten echter de juiste keuzes gemaakt worden – daar zijn niet alle desinfectiemiddelen voor geschikt.De inkoopprijs van een product kan op korte termijn een doorslaggevende factor zijn. Op langere termijn kan een iets duurder middel zijn voordeel hebben. De keuze voor het juiste product op het juiste moment voor het juiste probleem is van cruciaal belang.
De ruiming is het ideale moment om biofilm aan te pakken. Dit biedt gedurende het hele komende groeiseizoen belangrijke voordelen. De juiste aanpak en product is uiteindelijk kostenbesparend en kan uiteindelijk meer productie opleveren.
Door: A. Baarssen, M. de Jong
Voor meer informatie:
De Jong ECOservices
Mahlerstraat 17
2162 AM Lisse
Netherlands
+31 (0)252 418125
+31 (0)65428 2322
[email protected]
