Verhogen energie-efficiëntie in tomaat

De komende jaren zal de gasprijs volgens verwachting weer gaan stijgen. Dit zal de tomatentelers aanzetten tot het nog verder besparen van energie in de teelten om de kosten laag te houden en de teelten rendabel te houden. Met de huidige beschikbare middelen is het mogelijk om hierin nog een hele slag te maken. Een belangrijk middel hierin is het telen onder vaste folie in de eerste weken van de teelt. Vooral bij winterse omstandigheden valt er energie te besparen, maar daarnaast biedt een folie mogelijkheden om de plant in het juiste model te krijgen. Hieronder volgen een aantal aandachtspunten bij het telen van tomaten onder een vast foliescherm

Het vaste geperforeerde folie scherm kan als aanvullend scherm onder het beweegbare doek gemaakt worden. Het werken met een extra foliescherm heeft naast het verlagen van het energieverbruik nog een aantal voordelen. Doordat er altijd een vast foliescherm boven het gewas aanwezig is, ontstaat er geen kouval meer als het beweegbare scherm geopend wordt. Hierdoor blijft de planttemperatuur altijd op het juiste niveau, waardoor meer snelheid in de teelt kan worden gehouden. Dit is positief in de strijd tegen pepino mozaïek virus. 

In de eerste weken van de teelt in een winterplanting, vooral bij vriezend weer, kan het klimaat nog te ‘droog’ zijn. Door gebruik te maken van een vast foliescherm kan de vochtigheid en dus het microklimaat in de kas verbeterd worden. Tevens kan met lagere buistemperaturen worden geteeld, doordat altijd een vast foliescherm boven de tomaten aanwezig is, wat milder is voor de planten.

Het werken met een aanvullend vast foliescherm kent echter ook een aantal aandachtspunten. Doordat een foliescherm meer licht wegneemt, maar er sneller geteeld kan worden, moet de plantafstand hierop afgestemd worden. Dit betekent een ruimere plantafstand in de start van de teelt (wat als bijkomend voordeel de plantkosten verlaagt) en het telen met een hogere snelheid. Uiteindelijk kan dus sneller worden geteeld, met een vroegere productie als gevolg, zonder dat daarbij meer energie wordt verbruikt.

De planttemperatuur onder het vaste foliescherm in de nacht ligt altijd hoger (er is immers minder uitstraling), dan in een situatie zonder foliescherm. Dit betekent dat de voornacht temperatuur dieper moet zijn om dezelfde planttemperatuur te bereiken voor de generatieve sturing en dit bespaart energie. 

Op de dag geldt het precies andersom; het vaste foliescherm maakt het zonlicht diffuus, waardoor de planttemperatuur minder hoog wordt dan in een situatie zonder foliescherm. Hierdoor moet overdag een hogere kasttemperatuur worden nagestreefd om dezelfde planttemperatuur te bereiken, maar hierbij helpt de instraling. Ook met een vast plastic folie blijft het uitgangspunt dat de tomatenplant aan het eind van de dag niet meer “te blond” mag staan. Bij het telen van tomaten onder een vast plastic folie moet vooral bij wat zachtere buitenomstandigheden goed in de gaten worden gehouden of het gewas aan het einde van de dag voldoende “donker” staat en zo niet dan moeten klimaatmaatregelen genomen worden. Denk hierbij aan het nastreven van een nog iets hogere temperatuur midden op de dag en beperkt luchten (gevaar voor loswaaien) boven het scherm. Maar hoe dan ook: als het in januari buiten 13°C is overdag ben je als tomatenteler echt niet blij dat het vaste folie boven je tomaten hangt.

Om het vocht onder het foliescherm te beheersen, en voldoende lage voornacht temperaturen te bereiken, kan beperkt boven het foliescherm worden gelucht om dit te bewerkstelligen. Hierbij kan nog met het beweegbare scherm ‘gespeeld’ worden, om dat proces optimaal te sturen. Bij aanwezigheid van een vast AC-folie zal er vooral bij zachter weer (veel) minder geschermd kunnen worden met het beweegbare doek. Hierdoor blijft het energievoordeel in tomaten in wat zachtere winters zeer beperkt en valt er vooral in wat koudere omstandigheden een energievoordeel te behalen. De verwachting is dat het te behalen energievoordeel zal liggen in de range 1-4 m3/ m2 gas, afhankelijk van de buitenomstandigheden. 

Als de planten groter worden, het in de kas vochtiger wordt en de buitentemperaturen stijgen, moet het foliescherm tijdig verwijderd worden. Het te lang werken met het foliescherm kan leiden tot teveel verzwakking van het gewas. Dit kan in combinatie met het vochtige klimaat leiden tot een vroege botrytisaantasting.

In de periode met 2 schermen (uitgaande van 11 weken, week 50-8) krijgen we 24000 J instraling waarvan 4 kg/m2 tomaat gemaakt kan worden. Door aanwezige folie is er 10% minder licht in de kas. Dit geeft over de totale periode een lagere productiepotentie van 0.4 kg/m2. De productie zal door de hogere teeltsnelheid vroeger komen te liggen, waarbij de verwachting is dat de lagere productie (deels) wordt goedgemaakt door een betere middenprijs. Verder kan er nog een besparing behaald worden op de plantkosten door de mogelijkheid ruimer te starten onder de folie en sneller te telen. Dan kán en mág er bij iets hogere etmaaltemperaturen geteeld worden.

Bij zacht weer is een vast plastic folie voor wat betreft het te behalen energievoordeel in de tomatenteelt financieel nauwelijks “rond te rekenen” en kan het zelfs in de weg liggen. Bij kouder weer zijn de voordelen meer duidelijk. Helaas weten we dat pas achteraf. Staar u echter niet blind op alléén energie, maar zie het in samenhang met andere mogelijke teeltvoordelen.