Als de aangekondigde fusies succesvol zijn, zullen vier multinationals de controle hebben over meer dan 80% van 's werelds zaden en gewasbeschermingsmiddelen. De overname van Monsanto door Bayer deed overal alarmbellen rinkelen. Senator Bernie Sanders, de voormalige Amerikaanse Democratische presidentskandidaat naast Hillary Clinton, verklaarde dat deze fusies een bedreiging waren voor iedereen omdat ze de winsten van grote corporaties zouden opdrijven en de Amerikaanse consument steeds hogere prijzen voor voedsel zou moeten betalen. Hij heeft de regering gevraagd de overname te blokkeren.
De overname van Monsanto door Bayer is de grootste in de geschiedenis en de grootste zakelijke transactie ooit door een Duits bedrijf (59 miljard euro). In december fuseerden de Amerikaanse bedrijven Dow Chemical en DuPont middels een aandelenruil ter waarde van 61 miljard. En in juni kocht het Chinese staatsbedrijf ChemChina het Zwitserse bedrijf Syngenta voor 42 miljard.
Bernie Sanders verwoordde een alom groeiende bezorgdheid onder landbouwproducenten in Amerika en de rest van de wereld. Onderzoeker en professor Oscar Alfranca, van l'Escola Superior d'Agricultura in Barcelona: "Hoe hoger de concentratie, hoe minder concurrentie er is in de markt. Kleinere bedrijven zullen het moeilijker vinden om te overleven. Ook zal dit de innovatie in de sector waarschijnlijk vertragen: alhoewel de grote bedrijven de economische macht hebben om onderzoek te doen, zullen ze weinig gemotiveerd zijn om dit te doen omdat zij de verkoopprijzen controleren. Het is erg gevaarlijk om 's werelds voedsel in de handen te laten van 3 of 4 multinationals."
Volgens Albert Sagues, een econoom en professor aan de UPF Barcelona School of management, volgt deze concentratie in de agrochemische sector "dezelfde logica die globalisering andere sectoren heeft opgelegd, zoals de auto-industrie, de elektrische sector of vliegtuigfabrikanten. Koop een ander bedrijf of een ander bedrijf zal jou kopen. Monsanto slaagde er niet in Syngenta op te kopen en moest aan Bayer worden verkocht." Sagues zegt dat fusies de prijs van de globalisering zijn: een wereldwijde leverancier zijn, genereert zoveel investering, kosten, economische voordelen en innovatief vermogen, dat bedrijven die achterblijven gedoemd zijn te verdwijnen.
Dit geldt zeker in de agrochemische sector: De meer dan 7.000 bedrijven van 40 jaar geleden zijn er nu 200, maar alleen de top tien telt echt mee. Het keerpunt was in 1997 toen Monsanto het eerste transgene product lanceerde: een maïszaad bestand tegen uit de lucht gesproeide Roundup, Monsanto's belangrijkste gewasbeschermingsmiddel. Hierdoor konden telers hun velden volledig geautomatiseerd besproeien. Het onkruid werd verdelgd zonder schade aan het graan. Momenteel zijn 92% van de in de VS geteelde maïs en 94% van de sojabonen genetisch gemodificeerd. Voor andere gewassen, zoals katoen en koolzaad, gelden vergelijkbare percentages. Elders worden geen transgene granen geteeld: In Europa wordt de goedkeuring door de acties van milieuactivisten belemmerd. De slechte reputatie komt volledig op het bord van Monsanto. De grote bedrijven produceren ze echter allemaal.
Door het succes van genetisch gemodificeerde zaden zijn gepatenteerde zaadprijzen verdrievoudigd ten opzichte van de traditionele zaadprijzen, en zijn de winsten van de sector vermenigvuldigd. De afgelopen vijf jaar heeft de vertraging van de opkomende economieën echter prijzen doen dalen, waardoor teeltareaal is verminderd en er een terugkeer naar traditionele zaden heeft plaatsgevonden om kosten te besparen. Daarnaast zijn genetisch gemodificeerde zaden minder effectief, omdat plagen resistent zijn geworden tegen het complementaire gewasbeschermingsmiddel (vooral Roundup) en de de grote bedrijven geen zaden hebben kunnen ontwikkelen die resistent zijn tegen andere producten, of ze niet hebben kunnen vermarkten. Tegenstand van milieuactivisten en overheidsregels maken het duur en langzaam om nieuwe producten te ontwikkelen, waardoor bedrijven gedwongen worden een grote investeringscapaciteit te hebben.
Volgens 'Ecologists in Action' "bevorderen deze bedrijven een landbouwmodel gebaseerd op olie, concentraten, grondbezit en een groot teeltareaal gewijd aan producten die op de internationale markten worden verhandeld." Eén van de grootste risico's van concentratie is derhalve dat het onderzoek naar minderheidsproducten, zoals groenten en fruit uit mediterrane landbouw, achterblijft.
De 109 Nobelprijswinnaars, die een brief ondertekenden ter ondersteuning van genetische modificatie, erkennen dat het gebruik ervan de ontwikkeling van de industriële landbouw in de hand werkt in vergelijking met traditionele, kleine, arbeidsintensieve bedrijven. Sommigen betwijfelen echter of de traditionele landbouw de wereldbevolking kan voeden.
Bron: La Vanguardia.
