Dubravka Savic is professor aan de landbouwfaculteit van de Universiteit van Belgrado. Ze doet onderzoek naar glastuinbouw en geeft lezingen over groententeelt. Daarnaast houdt ze de trens in de gaten over glastuinbouwtechnieken en hoe ze kunnen bijdragen aan de groentenproductie van Servië. Volgens Savic liggen er in Servie grote kansen voor de glastuinbouw, maar zijn er nog veel obstakels te overwinnen.
"In de jaren '70 en '80 was er een levendige glastuinbouwsector in Servië. De sector was sterk en voor die tijd waren de kassen vooruitstrevend. De kassen maakten deel uit van de agro-bedrijven die gefinancierd werden door de overheid. De bouw van die enorme bedrijven was interessant, maar ook complex. Het was de gouden eeuw van de glastuinbouw in Joegoslavië, vooral als je kijkt naar de groenten- en sierteeltproductie. Maar na de val van Joegoslavië, klapte de economie in elkaar."
De Servische telers bij Sagal werken met substraat in een foliekas van 2,8 hectare. Ze werken samen met een Nederlandse consultant. De planten komen van een Hongaars bedrijf.
Agricultural
De economische terugslag had effect op de agro-sector. De ooit grote, succesvolle bedrijven en de kleine, private bedrijven kregen te maken met een heel nieuw economisch systeem. "Het was een nieuwe bedrijfsvoering en een nieuwe manier van overheidssteun. Het was een tijd van verandering en het bleek niet makkelijk van het ene in het andere economische systeem over te gaan. Met die aanpassingen hebben we nog steeds te maken en er komen nog steeds belangrijke veranderingen aan. De afgelopen jaren groeit de Servische economie weer, maar de agrarische sector heeft nog steeds veranderingen nodig."Grote, private bedrijven hebben nu een goede positie in de Servische glastuinbouw, terwijl middelgrote en kleine kwekerijen steun van de overheid nodig hebben om hun productietechnologie te verbeteren en verder te ontwikkelen, om ook meer kennis op te doen. "Kleine en middelgrote bedrijven vormen de meerderheid van de Servische agro-sector. Dat is een van de belangrijkste redenen om erin te investeren." Volgens Savic moeten nieuwe maatregelen dan ook deze kleine en middelgrote bedrijven helpen te moderniseren.
De Servische overheid is hier mee bezig, maar echt snel gaat het niet. Te weinig geld, slecht georganiseerde telerscoöperaties en weinig efficiënte politiek maken de sector ondoorzichtig, ook voor potentiële investeerders. Het heeft invloed op de glastuinbouw. Bedrijven kiezen ervoor te investeren in tunnelkassen voor de productie van zachtfruit - een relatief lage investering. "Je ziet dit steeds meer in Servië. De teelt van aardbeien in kassen wordt steeds populairder." De afgelopen jaren zijn er ook grotere foliekassen met technische faciliteiten en ventilatie via het dak gebouwd. Op (organisch) substraat, in de aarde en op steenwol worden groenten geteeld. Ook staan er glazen kassen. De afgelopen jaren zijn er tweedehands, maar ook nieuwe kassen gebouwd. Bedrijven zijn 1 a 2 hectare groot en de teelt van groente geschiedt uit de grond: op organisch substraat of steenwol. Het totale areaal kastuinbouw in Servië ligt boven de 60 hectare.
Appelen en zachtfruit worden al wel geëxporteerd, maar de Servische kasgroenten blijven vooral op de lokale markt. Savic benadrukt dat de veranderende omstandigheden kansen bieden voor de kasproductie en de export. "De vraag naar lokaal geteelde kasgroenten groeit, net als de vraag van uit andere landen. Er is een handelsovereenkomst tussen Servië en Rusland dus de telers kunnen makkelijk exporteren naar een grote, interessante markt. En Servië wordt mogelijk lid van de EU - iets wat ook andere markten kan openen."
Plantenkweker Grow Rasad heeft een nieuwe, glazen kas in Vojvodina, 50 kilometer van Belgrado. Het bedrijf is een Servische dochter van de Nederlandse plantenkweker Grow Group.
Aardwarmte
Ook de klimatologische omstandigheden in Servië zijn volgens Savic interessant. In sommige delen zijn aardwarmtebronnen aanwezig, wat jaarrond teelt mogelijk maakt. Momenteel worden de aardwarmtebronnen nog nauwelijks gebruikt voor kastuinbouw. "De aardwarmtebronnen kunnen meestal tot 10 hectare kas verwarmen en dat biedt mogelijkheden tot energiebesparing. "Met de hoge lichtlevels en de aardwarmte zijn de verwarmingskosten laag."
De kwekerij van Lazar Djukic teelt tomaten, komkommers en paprika's in foliekassen, zowel nieuwe als tweedehands. Opvallend is de installatie voor pure CO2-dosering.
In 2011 bouwde Bojan Stankovic een nieuwe Richel kas waarin tomaten, sla, komkommers geteeld worden.
De Servische teler Branko Pesut werkt in een 2 ha grote kas, uitgerust met aardwarmte en een scherminstallatie.
Savic besluit dat er veel werk te doen is. "Jammer, want ons land heeft een groot potentieel voor de glastuinbouw. We zouden een voorbeeld moeten nemen aan Mexico. Samen met de Nederlandse toeleveranciers ontwikkelen ze een indrukwekkende, lokale industrie waarmee nu hoogwaardige kasproducten voor de Noord-Amerikaanse markt gemaakt worden."
University of Belgrade, Faculty of Agriculture
Dept. of Field and Vegetable Crop Science
Dr. Dubravka Savic -Associate Professor
[email protected]
Skype: Dunya_Savic
www.agrif.bg.ac.rs
