Water met een temperatuur lager dan 50 graden kan nog goed worden gebruikt om de kas te verwarmen. Dat bleek uit de inleidingen van Frans Batist van Certhon en Feije de Zwart van Wageningen UR Glastuinbouw tijdens de Arenasessie Laagwaardige Warmte. Zo kan een extra besparing op het gebruik van fossiele brandstoffen worden bereikt of kan de warmte uit een aardwarmtebron beter worden benut. De Arenasessie werd georganiseerd door Samenwerken aan Vaardigheden bij GreenQ Improvement Centre.
Bronnen in en om de kas
In en om de kas zijn er verschillende bronnen van water met een temperatuur lager dan 50 graden, de zogenaamde laagwaardige warmte of LT-warmte, namelijk:
- Rookgascondensor van de ketel
- Rookgascondensor van de WKK
- Mengselkoeler van de WKK
- Warmtepomp (in combinatie met een aquifer)
- Uitkoeling van aardwarmte
- Restwarmte van industrie
- Groter verwarmend oppervlak
Een verwarmingssysteem met laagwaardige warmte is in staat om de kas op te warmen omdat er nog steeds een verschil is tussen de watertemperatuur en de kaslucht. Omdat dit temperatuurverschil niet groot is, is het nodig om het verwarmende oppervlakte (het VO) te vergroten om toch de gewenste opwarming te krijgen. Het VO kan op verschillende manieren worden vergroot:
- Aanleggen van een dubbel buizenstelsel
- Vloer- en/of grondverwarming
- Luchtbehandeling via LBK’s
- Door met een Warmtepomp (WP) te werken, is het mogelijk om de temperatuur van de laagwaardige warmte omhoog te brengen naar een gewenste temperatuur voor de kas. Dit kost extra elektriciteit.
Aardwarmte uitnutten
Tijdens de Arenasessie was er extra aandacht voor het optimaal benutten van aardwarmte. Nick Buik van IF Technology liet aan de hand van een aantal potentiekaarten van Nederland zien dat er nog veel mogelijkheden zijn om bodemenergie beter te benutten. Met name ondiepe geothermie biedt kansen als laagwaardige warmte beter benut wordt. Daarnaast kunnen diepe aardwarmteputten beter worden benut als de retourtemperatuur wordt verlaagd.
Bij de huidige aardwarmtebronnen wordt er water van ongeveer 90 graden opgepompt uit de aardwarmtebron en er wordt water van ongeveer 30 graden teruggepompt. Deze ‘restwarmte’ is nog te gebruiken in een kas met een dubbel leidingennet. Daarmee is naar schatting het te verwarmen kasoppervlak bij een diepe aardwarmtebron met 25% te vergroten. Dat betekent een aanzienlijke verbetering van het rendement van de bron. Volgens tomatenteler Ted Duijvestijn, die in het bezit is van een aardwarmtebron, is een bijkomend voordeel van het verder uitnutten van de aardwarmte dat het retourwater makkelijker is te injecteren.
Discussie
Alle aanwezigen tijdens de Arenasessie zagen mogelijkheden in een verwarmingssysteem met laagwaardige warmte. Economische motieven bepalen echter of een teler een dergelijk systeem wil aanleggen. Volgens onderzoeker Feije de Zwart is het installeren niet ingewikkeld. Er kunnen eenvoudig extra buizen in de kas worden geïnstalleerd. Er werd voorgesteld om een demonstratieproject te realiseren.
Er was discussie over de gewasreactie bij een verwarmingssysteem met laagwaardige warmte. De verdamping van het gewas zal in theorie niet verschillen bij een buizenstelsel met laagwaardige of hoogwaardige warmte. Wel meldde tomatenteler Leo Verbeek dat hij de indruk heeft dat in zijn kas met een LT- verwarmingssysteem de vruchten iets minder snel opwarmen en daardoor er wat langer overdoen om af te rijpen.
Presentaties
Nick Buik (IF Technology) - Ondiepe geothermie en laagwaardige warmte
Feije de Zwart (Wageningen UR Glastuinbouw) - Laagwaardige warmte in de tuinbouw
Frans Batist (Certhon) - Laagwaardige warmte en het verwarmingssysteem