Vier jaar zeewier: passie, gezond verstand en doorgaan

Januari 2014 constateerden Eef Brouwers, Job Schipper en ik dat de ontwikkeling van de Nederlandse zeewiersector te langzaam van de grond kwam. Er waren geen experimenten op volle zee terwijl de plannen voor windparken in steeds sneller tempo gestalte kregen. 4000 vierkante kilometer stond er enkel op de Noordzee in de planning. Met ander gebruik van die ruimte werd geen rekening gehouden. Zelfs doorvaart was niet toegestaan.

geschreven door Marcel Schuttelaar

Samen met mijn net aangetrokken persoonlijk assistent Koen van Swam besloten we een stevige duw te geven aan de ontwikkeling van zeewierteelt op open zee. Nu vier jaar later is een stevige stichting gebouwd. In november gaat er voor de kust van Scheveningen twee kilometer lijn de zee in. Als opmaat voor teelt in een windmolenpark.

Veel potentieel
Vier jaar hard werken gaat snel. Toen waren het vooral de dames van Zeewaar, The Dutch Weedburger en de onderzoeksinstituten NIOZ en Wageningen University & Research. Zeewier werd gezien als potentieel waardevol en gezond voedsel. En als eiwitbron voor het vee en de visteelt. Bioraffinage zou de ideale stap zijn om alle waardevolle stoffen eruit te halen.

Als je de opbrengst van al die stoffen bij elkaar optelde, had je een profitabel businesscase… Toen wij begonnen, hadden we nagenoeg geen kapitaal. Via crowdfunding, een gift van Van der Zwan, veel vrije uren en gratis kantoorfaciliteiten via Schuttelaar & Partners, hebben we de ontwikkeling in een stroomversnelling gegooid.

Twee zeewierstromingen
Begin november vond de Seagriculture conferentie plaats in de Scheveningse haven. Bijna 150 onderzoekers, ondernemers en overheidsdienaren van over de hele wereld maakten samen de balans op. Je voelde het enthousiasme en ongeduld.

Er zijn twee stromingen te markeren. Zij die gaan voor grootschalige teelt en massa willen creëren. Zeg maar akkerbouw op zee. Uitdaging is hier de kosten omlaag te krijgen door mechanisatie van de teelt. En anderzijds zij die gaan voor zeer hoogwaardige kleinschalige teelt. Zeg maar de lokaal gerichte tuinbouw. Vooral gericht op ons voedsel. Vaak in de vorm van ingrediënten van producten als zeewierbier, -kaas, -chocolade en -thee. Zij telen vooral in beschutte wateren zoals de Oosterschelde.

Een commerciële zeewierboerderij in een windmolenpark
Er zijn nu drie initiatieven voor grootschalige teelt op zee. Het At~Sea consortium in België levert turnkey teeltbedrijven die vooral werken met drie meter brede textielbanen. Zij voeren een test uit bij Nieuwpoort. Seaweed Harvest Holland gaat groots telen op de Oosterschelde door te werken met een zeer dicht systeem van boeien en lijnen. Verder kijken ze ook naar uitbreiding op de Noordzee.

Stichting Noordzeeboerderij wil volgend jaar de eerste pilot in een windmolenpark operationeel hebben. De Rabobank, de gemeente Den Haag, de provincie Zuid-Holland, enkele bedrijven en veel lokale ondernemers steunen ons hierbij.

Sciencefiction
Hortimare heeft zich ondertussen ontwikkeld tot grootste leverancier van zeewierzaad. In totaal hebben ze dit jaar 'zaad' voor 180.000 meter lijn afgezet, vooral in Noorwegen. Zeewier wordt snel populairder als salade, vulling voor snacks als loempia's en dergelijke. De afzet ligt rond een paar honderdduizend kilo per jaar, waarvan het meeste nu nog uit Azië afkomstig is. Op Seagriculture waren ook enkele veevoederbedrijven aanwezig.

Een van de belangrijkste perspectieven ligt nu in veevoeradditieven. Zo'n 50-70 gram zeewier per dag mengen in het veevoer geeft bij koeien meer melk, minder antibiotica gebruik door een betere diergezondheid en een enorme reductie van de hoeveelheid uit geboerd methaan. Ook kippen en varkens doen het veel beter op zeewier.

Het Franse Olmix, nu met zo'n 700 medewerkers gevestigd in Bretagne, gebruikt zeewier ook om de gezondheid van planten te verbeteren. Als een soort activerende meststof, zowel in de tuinbouw als vollegrondsteelt. Dit soort toepassingen leken me vier jaar geleden sciencefiction, maar de bewijsvoering wordt steeds steviger.

Grenzeloze mogelijkheden
In Nederland heeft de Stichting Noordzeeboerderij circa 70 bedrijven en organisaties verenigd in het zeewierplatform. Via het MIP, waar ook de Stichting hard aan getrokken heeft, wordt met enkele miljoenen support van EZ onderzoek verricht door Wageningen University & Research. Binnen de sector is een levendige kennisuitwisseling ontstaan en elke week is er weer een nieuw initiatief te melden.

Ik verwacht de eerste professionele akkerbouwoogsten van de Noordzee snel. De 'tuinbouwinitiatieven' leveren vanaf volgend jaar extra eindproduct. De geschatte groei van de zeewierconsumptie ligt nu tussen de 10-15%. De Wereldbank heeft ondertussen berekend wat de effecten zijn van de teelt. Zij rekenden met een groei van 14% tot 2050.

Op een stuk zee van 500 bij 1000 kilometer kan dan ecologisch gezien voldoende plantaardig eiwit worden geteeld om al het vismeel te vervangen. Dit is goed voor ongeveer 6% van de CO2-opnamecapaciteit van onze oceanen en de opname van zo'n 10 miljoen ton fosfor. Kortom, de mogelijkheden, zowel kleinschalig lokaal als grootschaliger internationaal, zijn onvoorstelbaar.

Passie, gezond verstand en doorzettingsvermogen
We hebben de afgelopen vier jaar regelmatig de bodem van de kas gezien. Onze budgettaire reserve bedroeg in de regel 2 tot 3 maanden. Maar het lukte ons veel mensen enthousiast te krijgen. Met het boek 'Groente uit zee', ook uitgebracht in het Engels, Duits en Frans, zijn veel mensen gefascineerd geraakt door de mogelijkheden.

Op onze beurt kregen wij energie van al die mensen die ons weer steunden en 100% geloofden in de kansen van samenwerking. Vier jaar geleden zag de zeewierwereld er heel anders uit. De jaren die daarop volgden, gingen razendsnel, maar de ontwikkeling gaat nog harder. Het resultaat van een juiste mix van passie, gezond verstand en altijd weer doorgaan.

Bron: Schuttelaar & Partners