De teelt van zachtfruit heeft een zonnige toekomst. De markt is booming. Blauwe bessen, bramen, frambozen en aardbeien, allemaal zeer gezond en soms zelfs betiteld als superfood. De consument gaat vol voor zachtfruit en wil dat het liefst duurzaam en jaarrond. Dus gaat retail op zoek naar de lekkerste rassen, duurzaam geproduceerd door telers die het liefst jaarrond leveren en in lijn met de smaak van de lokale consument. Roger Gerritzen werpt in onderstaand verhaal namens Yeald een blik op de toekomst van de zachtfruitteelt.
De zachtfruitsector is een sector met grote kansen en relatief hoge gelijkwaardigheid tussen de partijen, zegt hij. "Maar die grote kansen hebben een keerzijde: het vereist ook grote investeringen om mee te blijven doen in de dynamische keten van zachtfruit."
Laten we bij het begin beginnen. Hoe ziet de waardeketen van zachtfruit eruit? Aan het begin staan de veredelaars. Zij ontwikkelen constant nieuwe rassen, die duurzamer geteeld kunnen worden, meer resistent zijn tegen ziekten of robuuster als het gaat om veranderend klimaat. Ook wordt gekeken naar zaken zoals smaak, grootte van het fruit en of het ras rendabel te telen is. Het ontwikkelen van nieuwe genetica kost tussen de zeven en vijftien jaar en is dus een kapitaalintensieve business.
Verschillen in verdienmodel
Na de veredelaar komt de vermeerderaar, waar jonge planten worden gekweekt uit de genetica. Hoe beter de plant, hoe makkelijker voor de teler om er kwalitatief en kwantitatief goed fruit en dus rendement uit te halen.
De teler is de volgende stap in de keten, waarna het fruit via distributiecentra bij retail terecht komt. "Binnen deze keten zien we diverse verdienmodellen en op elke stap in de keten verschillende strategieën en positionering van bedrijven. Zo zijn er veredelaars die de telers passeren en hun genetica direct exclusief bij de retail aanbieden, waarna er telers gezocht worden die de tussenstap kunnen verzorgen. Deze zogenaamde clubdeals zorgen voor een stabiele verbinding tussen veredelaars en retailers en voor een bepaalde mate van zekerheid qua afname en omzet." De retailers zijn meer en meer leidend in de keten, maar zijn wel op zoek naar een partner in de keten, ziet men bij Yeald.
Dan zijn er de telers die qua omvang en expertise een leidende positie in de keten hebben gevonden. "Zij bepalen zelf of in samenspraak met de retailer welke genetica ze telen, hebben een duidelijke strategie op het gebied van hun eigen afzet en hebben hun eigen verkoop georganiseerd. Sommigen kiezen voor zekerheid en gaan voor vaste contracten met een selecte groep retailers, anderen leveren juist aan een brede mix retailers gecombineerd met daghandel. In alle gevallen zal er veel overleg en nauwe samenwerking moeten zijn tussen de teler en retail aan de ene kant en de teler, vermeerderaars en de veredelaars aan de andere kant. De grote telers nemen hier meer en meer de positie van regisseur in een virtueel geïntegreerde keten."
Tot slot is er ook nog de retail, die een aantal hele duidelijke eisen heeft. Per regio verschillen deze eisen, maar de overeenkomsten zijn in ieder geval: jaarrond gevulde schappen, lange houdbaarheid en goede smaak. Dat is wat de retail zoekt, dus daar zoekt zij genetica en (vaste) telers bij. Deze relaties zijn toenemend langdurig, al verschillen de verbintenis en garanties per retailer maar ook per teler.
Coördinatie door ketenregie
Het is duidelijk dat in het zachtfruit, consolidatie en (virtuele) ketenintegratie de trend is. Dat gebeurt vaak in de breedte, waar veredelaars en telers groeien naar meer genetica, volume en hectares, maar ook in de diepte. Telers die jonge planten gaan produceren bijvoorbeeld, of veredelaars die dat voor een stuk oppakken.
Het merendeel van de bedrijven kiest echter voor nauwe samenwerking binnen de keten. Zij focussen op één, maximaal twee aspecten, positioneren zich als ketenregisseur en werken vervolgens nauw samen met één of meerdere andere partijen in de waardeketen om aanvoer of afzet tot op zekere hoogte te garanderen. Zeker gezien de soms lange looptijd van het ontwikkelen van genetica of het opkweken van jonge planten garandeert dat een bepaalde mate van bedrijfscontinuïteit (en cash flow).
Roger voorspelt dat er binnen zachtfruit altijd ruimte zal zijn voor specialisten, maar "schaalvergroting is de norm om de investeringen te kunnen veroorloven die noodzakelijk zijn om uniform en jaarrond grote volumes te (laten) produceren en de ketenpartner te zijn voor de retail. Vaak gebeurt dit op internationale schaal."
Het unieke van zachtfruit -op de blauwe bes na- is dat de houdbaarheid regionale productie vereist. Producenten kunnen niet al te ver van de consument afzitten. "En ook de jonge planten zijn doorgaans niet geschikt voor intercontinentale reizen. Dat betekent dat grote telers zich regionaal focussen, en binnen maximaal een dag rijden het product afzetten. Consolidatie zal dus ook op Europese schaal plaatsvinden, waarbij er op termijn een beperkte groep grote Europese spelers zullen ontstaan die de rol van ketenpartner kunnen en gaan vervullen. Veredelaars kunnen wereldwijd opereren, maar zullen dan per continent vestigingen moeten opzetten voor goede distributie, om ook per afzetmarkt de daar gewenste genetica te ontwikkelen."
Gelijkwaardigheid als basis
Dit unieke aspect van zachtfruit zorgt voor een specifieke ketenintegratie. "We zien parallellen met andere sectoren, maar learnings van de zacht fruit sector zijn niet één-op-één te kopiëren. Wel zien we een duidelijke directe relatie met retail en telers en veredelaars die hun eigen relaties ontwikkelen en zo hun eigen afzet organiseren. Daarnaast zien we telers die achterwaarts integreren om via jonge planten de eigen teelt te optimaliseren.
Ook valt het Yeald op dat partijen in de keten zoeken naar gelijkwaardigheid, zowel binnen de keten als met concurrenten. "Niemand aast op een monopolie of een te dominante machtspositie, de meeste bedrijven gunnen de ander hun plek. Volgens ons heeft dit te maken met het bijna tegenstrijdige tijdspad van de ontwikkeling van de genetica tegenover de houdbaarheid van het eindproduct. Tussen teler en retail moeten de stromen snel en zijn er altijd veel gaten om dicht te lopen, maar tussen de veredelaar en de teler gaat het noodgedwongen juist heel langzaam en moet er jaren vooruit gepland worden. Inherent aan deze twee totaal verschillende tijdspaden is dus dat gelijkwaardigheid tussen partijen voor iedereen win-win situaties oplevert en ketenintegratie via nauwe samenwerking essentieel is voor het verder ontwikkelen van de sector en succes van partijen."
Voor meer informatie:
Yeald
info@yeald.nl
www.yeald.nl