Tholen - Dat Polen een belangrijke speler in de kasgroenten markt is, dat is alom bekend. Niet gek ook voor een land met bijna 38 miljoen inwoners. Tegelijkertijd blijken maar weinig mensen in de markt écht te weten hoe dat nou zit met tomaten, paprika’s en tomaten in het Oostblokland. Veel verder dan ‘roze tomaten’ en ‘daar gaat best wel wat heen’ komt men in Nederland en België over het algemeen niet. En dat is opvallend, want zo’n groot land, daar moet toch potentie zitten?
In het najaar is de volle 57 hectare kas van Citronex belicht
Ontwikkeling areaal
Ja, dat zou je wel denken inderdaad, concludeerden de nodige AGF-handelaren toen hen in Berlijn op de Fruit Logistica die vraag gesteld werd. Toch hadden maar weinigen écht kennis van de markt in Polen (of ze wilden de Nederlandse en Belgische exportconcurrentie niet wijzer maken, dat kan natuurlijk ook). Maar wat is er wel ‘algemeen’ bekend? In ieder geval dat van alle tomaten die in Polen geteeld worden het merendeel ‘roze’ is.
De roze tomaat is veruit de bekendste kasgroente in Polen en is goed voor zeventig procent van de totale tomatenteelt, waarvan overigens ook nog een flink deel buitenteelt is. Producties van zeventig tot tachtig kilo per vierkante meter, zoals die in Nederland en België behaald worden, die zijn in Polen nog zeker niet de standaard.
Toch is de glastuinbouw er wel in ontwikkeling, zij het zeker bij de kleinere projecten vaak nog door tweedehands kassen, afgebroken in Nederland en België, in Polen opnieuw op te bouwen. Prima kassen om een nette teelt in te draaien, maar de competitie met Nederland aangaan, dat is voor de meeste bedrijven nog wel een brug te ver.
Een blik op het grootste tomatenteeltbedrijf van Polen
Kleinere bedrijven zoals in Nederland twintig jaar terug
Dat laatste, hightech telen zoals in Nederland en België, lukt Citronex, de grootste Poolse tomatenteler met een modern areaal van momenteel 57 hectare, wel. Het bedrijf teelt op 51 van de 57 hectare jaarrond met belichting en dat zal in het najaar van 2020 voor de volle 57 hectare het geval zijn.
Tegen die tijd is overigens het areaal als het goed is nog weer verder gegroeid, want een stuk grond nabij Warschau is door het teeltbedrijf aangekocht, de oude kas gesloopt om er een nieuwe, hightech kas voor in de plaats te zetten. Samen met die 23 hectare die er dan bijkomt, beschikt Citronex straks over 80 hectare.
“Daarmee zijn wij in Polen echt nog een uitzondering”, vertelt Andrzej Kornafel, als operationeel directeur verantwoordelijk voor tomaat en de vers gesneden fruitsalades waarmee is gestart bij het Poolse bedrijf dat ook actief is in bananen en ananas. “Wij zijn een echt familiebedrijf, maar wel een groot bedrijf, anders dan de meeste teeltbedrijven in Polen die vaak nog zo’n 0,5 tot 2 hectare beslaan. Eigenlijk net zoals twintig jaar terug in Nederland het geval was.”
Nederlandse export naar Polen in ton. Bron: Eurostat/GroentenFruit Huis (GFH) *t/m 2017 cijfers KCB/GFH, ** vanaf 2018 Eurostat/GFH, *** t/m oktober 2019
Tomimaru Muchoo
Andrzej kan het weten, want hij woonde lange tijd net over de grens bij Venlo en werkte daar bij een Nederlandse exporteur. Waar in Nederland, België en steeds meer landen de groei van de retail ook tot de groei van glastuinbouwbedrijven leidde, is dat mondjesmaat weliswaar, ook in Polen inmiddels het geval. Toch is het nog lang niet zover dat Polen zelfvoorzienend is als het om kasgroenten gaat. “Zeker ’s winters niet”, vertelt Andrzej.
“Wij zijn met onze tomatenteelt goed voor zo’n zeventig procent van de Poolse tomatenproductie in de winter, schat ik. Voor de rest is er dan sprake van import, vooral uit Spanje. Bijvoorbeeld ook van ‘roze’ tomaten, alleen zijn die van een ander ras en hebben niet die unieke umami-smaak die onze roze tomaten van het ras Tomimaru Muchoo hebben. Wij zetten in op premium product en hebben hoge kwaliteitsstandaarden. Dat moet ook want het is een gevoelige teelt, die importeren ook lastiger maakt.”
Ook België exporteert kasgroenten naar Polen. Wel in kleinere volumes dan Nederland (Export in tonnen) Bron: VLAM/Eurostat
Lokaal net zo populair als in Duitsland
Om die reden zou het, om een land met 38 miljoen inwoners van roze tomaten en andere kasgroenten te voorzien, goed zijn als de lokale productie gaat stijgen, meent Andrzej. Stijgen, dat doet immers ook de welvaart in Polen (waardoor Poolse arbeidsmigranten Nederlandse kassen steeds meer links laten liggen, maar dat terzijde). Citronex is in ieder geval druk bezig met groeien, al heeft het bedrijf geen concrete plannen om uit te breiden met andere kasgroenten buiten tomaat.
“Wij gaan niet voor de makkelijke en hebben mede daarom nu geen plannen om bijvoorbeeld paprika’s of komkommers te gaan telen. Als we dat doen, willen we het goed doen. ‘Zomaar’ instappen is namelijk een risico, want de naam die wij met onze tomaten inmiddels hebben opgebouwd, willen we graag behouden en daar hoort dan ook de best mogelijke kwaliteit bij.”
Ondertussen ziet Andrzej dat de vraag naar lokaal product in Polen stijgt. “Eigenlijk net als in Duitsland, waar je die ontwikkeling ook heel nadrukkelijk ziet.” Ook Carolien Spaans, Landbouwraad in Polen sinds de zomer van 2019, ziet dat. “Herkomst is hier steeds belangrijker en op herkomstetikettering wordt vanuit de overheid ook gecontroleerd. Een aantal agrarische organisaties heeft bovendien een campagne opgezet waarbij een Pools vlaggetje bij een product wordt afgedrukt om de lokale herkomst te benadrukken.”
Zo’n dertig procent van de Poolse consumenten kijkt in de winkel ook als eerste naar lokaliteit, zo bleek uit een Pools onderzoek onder zo’n duizend consumenten afgelopen jaar. Product van eigen bodem is voor hen belangrijker dan prijs, al is dat laatste nog wel het voornaamste criterium. Wel gaf maar liefst 69 procent van de ondervraagden aan meer te willen betalen voor lokaal, biologisch voedsel.
Citronex levert intussen rechtstreeks en over zo min mogelijk logistieke schijven in antwoord op die marktontwikkeling. “Onze ervaring uit de bananen- en ananasbranche helpt daar ook bij, want wij hebben ook in die takken van sport een groot logistiek netwerk opgebouwd met een goede service”, aldus Andrzej.
België importeert de laatste jaren ook tomaten en paprika's uit Polen
Bron: Eurostat
Weersgevoelige buitenteelt
Toch kan Citronex niet heel Polen voorzien en ook de kleinere Poolse collegatelers kunnen dat, ondanks de groeiende glastuinbouw, niet. Terugkomend op wat Nederlandse en Belgische AGF-handelaren over de Poolse markt weten, is het zo dat er nog heel wat ‘bijgekocht’ wordt gedurende het seizoen. Uit landen zoals Spanje, Marokko en Tunesië en mondjesmaat ook uit Oekraïne bijvoorbeeld in voor- en najaar, als door het weer de producties schommelen, ook het gevolg van buitenteelt die meer weersgevoelig is.
En ook uit Nederland en België, al ‘betalen ze in Polen dan wel hogere prijzen dan voor het product dat uit Oost-Europa komt’, zo is de ervaring van de Nederlandse en Belgische partijen. Zomers kunnen de prijzen ondertussen in Polen helemaal laag zijn. “In paprika bijvoorbeeld, daar liggen de prijzen nog veel lager dan in Nederland en België ’s zomers nog weleens het geval is. Niet aantrekkelijk om dan als exporteur vanuit Nederland en België op in te springen”, aldus Andrzej, die met Citronex voorlopig dus nog geen ambities buiten tomaat heeft. “Maar dat de producties in Polen, juist ook in kassen zullen toenemen, daar ben ik zeker van.”
Dit artikel verscheen eerder in editie 2, 34e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
Andrzej Kornafel
Citronex
andrzej.kornafel@polskiepomidory.com
www.citronex.pl
Carolien Spaans
Landbouwraad Polen
c.spaans@minbuza.nl