“We streven ernaar 80% LED en 20% HPS te gebruiken”

De helft van de HPS-armaturen bij tomatenkwekerij Primato zijn vervangen door LED toplights waarbij zowel de intensiteit als het spectrum gecontroleerd kan worden. “Nu kunnen we met de helft van de lampen dezelfde lichtniveaus aanhouden als met de HPS voorheen”, vertelt Kevin Primato. “We streven ernaar 80% LED en 20% HPS te gebruiken.”

De kassen van Primato zien er totaal anders uit dan vorig jaar, toen de nieuwe tomatenplanten op dit moment nog moesten arriveren. Vanwege de stroomprijzen koos het bedrijf toen voor een onbelichte teelt. “We hebben met de SON-T af en toe bijgelicht als de stroomprijs laag was, maar het was zeker geen belichte teelt”, vertelt Kevin. Hoe anders ziet het er nu in de kassen uit, waar de tomatenplanten al een mooie vruchtgroei. “Vanwege de vraag van onze klanten wilden we terug belichten. De enige logische mogelijkheid in onze optiek is om LED te hangen”, vindt Kevin.

Primato is gekend om de investeringen op het gebied van duurzaamheid. Bij de uitbreiding in 2017, toen de kas naar 12 hectare uitgebreid werd, is de helft van de kas voorzien van 180 mmol SON-T belichting. Een deel van het belichte areaal is vervolgens uitgerust met een hijsbare LED-interlighting installatie van 75 led. “Die laten we hangen”, laat Kevin zien. “Maar de helft van de HPS monturen zijn verwijderd en vervangen door een LED-armaturen. De stap naar full LED is toch een grote, en we hebben de lampen toch beschikbaar”, legt hij de keuze uit. “In een nieuwe kas zouden we geen HPS meer hangen, maar nu kunnen we kennis opdoen. Dan kunnen we altijd nog zien of we de rest de komende jaren ook vervangen, en de armaturen her te verdelen in de komende jaren.”

Dubbele lichtniveaus
De 1000W HPS is vervangen door 1000W LED. “Als de HPS uit is en de LED brandt, behalen we dubbele lichtniveaus ten opzichte van de HPS. Dus nu kunnen we met de helft van de lampen, dezelfde lichtniveaus aanhouden als met de HPS voorheen.”

Er is gekozen voor een model met de breedst mogelijke lens, zodat de hoogst mogelijke gelijkmatigheid bereikt wordt. "In het begin waren we sceptisch over een goede lichtverdeling met dergelijke opstelling maar deze is goed bevonden."

De keuze is mede hierdoor gevallen op de lampen van Mechatronix – maar er is meer. Als je zou willen, zou je in de kassen van Primato een ware discotheek kunnen beginnen. De 3100 toplights die geïnstalleerd zijn, kunnen op drie kanalen gestuurd worden: zowel het rode, als het blauwe en het witte spectrum zijn apart in te stellen.

Dimbaar
De hele installatie is bovendien dimbaar. "Vanwege de meerkanaalsturing hebben we bovendien nog een boostfunctie waarbij we tot 1250W kunnen gaan. Dit kan weliswaar alleen als de HPS uitstaat vanwege de belasting op de strengen en de transfo. “We hebben bewust gekozen om nu meer te investeren. We denken er op lange termijn meer uit te halen”, vertelt Kevin. “Als er voldoende daglicht is, of als er geen personeel in de kas is, zetten we het witte licht uit. Dat doen we ook als de HPS-lampen aanstaan: dit spectrum is overvloedig in het HPS-bereik aanwezig. Zo kunnen we het energieverbruik optimaliseren.”

Warmte
Bovendien worden de HPS-lampen zeker nog wel gebruikt. “We verwarmen met de WKK, maar kunnen de straling in de kop van het gewas soms goed gebruiken. Vorige week bijvoorbeeld, toen de temperaturen laag waren. Met de HPS lukt het bovendien iets beter om te ontvochtigen, en we kunnen de buistemperatuur een paar graden verlagen. Er gaat dan iets minder warmte in het ondernet. HPS is misschien iets minder efficient, maar de warmte is niet helemaal verloren.” Tegelijkertijd merkt het bedrijf de voordelen van LED ook zeker al. “Zeker in de zachtere nachten, en als de schermdoeken gesloten zijn, is het fijn om gewoon met de LED te kunnen belichten.”

Heel veel mogelijkheden dus, en dat is best wel even wennen. “Het wordt er niet makkelijker op”, bevestig Kevin. “We proberen het zoveel mogelijk te automatiseren en werken met sensoren, maar we zijn nog lerende en dat betekent dat we nog veel zelf aan de knoppen draaien. Tegelijkertijd zien we HPS zien niet als oplossing voor de toekomst en hebben we daarom deze investering gemaakt. We geloven in LED-lampen.”

Doelstelling is 80% van het licht uit LED te halen, en 20% uit de HPS installatie. “We kunnen niet telen tegen de kostprijs van 3 a 4 jaar geleden. De energieprijzen zijn de afgelopen periode gezakt, maar is nog een stuk duurder dan enkele jaren geleden. Toch is er vraag naar productie in de winter. We doen er alles aan om energie te besparen, maar het mag niet ten koste gaan van de teelt. Die staat nog altijd voorop.”