Tholen - In de overschakeling naar (full)LED-teelt zijn tomatentelers druk bezig hun teelt te optimaliseren. Vocht en verdamping zijn belangrijke aandachtspunten. In de zoektocht naar oplossingen voor teeltproblemen, met soms als resultaat ‘kakelbonte tomaten’, gaat veel aandacht uit naar verdamping. Gerrit Vermeer, oud-cherrytomatenteler en tegenwoordig PUM-adviseur in tropische landen, wijst erop dat planten ook zonder verdamping energie managen. Dat doen ze zelf, in groei. “Je kunt het als teler ruiken, de geur van groei hangt in de waterdamp.”
Als teler is het zaak om te snappen hoe planten dat doen, groei managen. Met die kennis kunnen ze beslissingen nemen in hun klimaatsturing. Kennis van een hele reeks balansen helpt hierbij, is Gerrit overtuigd. Al weet hij ook dat het ‘een vrij complex geheel’ is waar nog veel onderzoek naar gedaan moet worden om te leren hoe de balansen (Gerrit noemt er dertig in een door hem zelf geschreven uitgebreid document, link onderaan dit artikel) op elkaar inwerken.
Als de balans beïnvloed wordt door klimaat of door menselijk handelen, veroorzaakt dit vrijwel altijd een lager optimum van de latere oogst. “De plant past namelijk altijd zijn metabolisme aan de nieuwe realiteit aan”, legt de oud-tomatenteler uit. “Kijk naar cactussen in de woestijn, of krullende blaadjes bij andere gewassen.”
Slimme plant
Een plant functioneert volgens Gerrit optimaal als hij de energie die hij krijgt ook in groeiende elementen, dat wil zeggen in wortels, stengels en vruchten, om kan zetten. “Planten hebben een mechanisme om ook bij hoge luchtvochtigheid goed energie die van zon komt om te zetten in groei.” Slaagt een plant er niet in die energie om te zetten in groei, dan doet een plant aanpassingen. “En die zijn onomkeerbaar.” Met voor telers ongewenste resultaten tot gevolg, zoals misschien ook wel kakelbonte tomaten.
Gerrit heeft het vermoeden dat dat laatste, een plant die de energie niet om kan zetten in groei, ook in de LED-teelt in tomaat voorkomt. “Het belang van infrarood licht is onderbelicht in de Westerse wereld.” De oud-tomatenteler is van mening dat de benodigde energie bij verdamping, via reflecterende infraroodstraling, een onderschatte rol speelt in de teelt. “Bij condensatie komt latente energie grotendeels vrij in de vorm van infraroodstraling die vervolgens vooral wordt geabsorbeerd en uitgestoten door waterdampmoleculen in de atmosfeer.”
Andersom zal infraroodstraling de verdamping activeren. Infraroodstraling vermindert de bindingsenergie in watermoleculen. “We zien namelijk dat bij condensatie op een grasspriet, deze niet opwarmt via de latente energie die daarbij vrijkomt. Als dat wel zo was, dan zou het condensatieproces direct stoppen bij de eerste condensvorming. De latente energie moet dus wel op een andere manier vrijkomen”, concludeert Gerrit.
In de tropen ziet hij gewassen het goed doen, ook bij vochtig, bewolkt weer. “Koud LED-licht heeft geen infraroodstraling die de verdamping of het groeiproces activeert. HPS-lampen en zonlicht doen dit duidelijk wel. Met alleen LED-licht moeten we bedenken hoe met infraroodstraling, via een andere weg, procesenergie kan worden gestimuleerd.”
Infraroodstraling
Ook in de tijd van de opkomst van HPS-belichting keken telers naar infraroodstraling. “Bepaalde rassen konden destijds niet goed geteeld worden onder de HPS-lampen. Dat was een groot probleem.” Gaandeweg wisten telers deze problemen te ondervangen.
Met LED-belichting veranderen de omstandigheden en moeten telers weer opnieuw op zoek naar de balans. De vertaalslag van lessen uit de overgang naar HPS moet allicht nu naar de LED-teelt gemaakt worden, werd op de bijeenkomst begin deze zomer geopperd. Let op de warmtestraling, adviseert Gerrit, die ook kennisnam van de bijeenkomst. “Die warmtestraling is cruciaal, in combinatie met verdamping houdt het de plant in balans.”
In de natuur is te zien dat bij een hoge relatieve luchtvochtigheid (RV) de bovengrondse groei toeneemt. “Planten worden vegetatief en zwak als dit te lang duurt”, weet de teler. “Je ziet in de tropen, met veel licht, dat bij tomaten de trosvorming dan zwakker wordt net als bij ons in de winter.”
De huidige theorie is dat het vochtdeficit en convectie voor verdamping zorgen. “Bij Plant Empowerment wijzen ze erop dat het planten voor koeling vooral afhankelijk zijn van verdamping. Ik heb daar een iets andere kijk op. Ook via groei zie je dat een plant zijn energie verwerkt en zo koeling bewerkstelligd. Iedere teler weet dat een goed groeiend gewas het klimaat bepaald. We zien in de zomer dat de temperatuur dan ver onder de buitentemperatuur zakt in de kas.”
De ervaren teler stelt de vraag hoe latente warmte vrijkomt bij de faseverandering. Hij pleit voor meer onderzoek naar de rol van infraroodstraling hierbij. “Zonder waterdamp in de lucht is er geen groei. Waterdamp is een groter groeigas voor de plant dan CO2, vooral omdat de plant daarmee zichzelf in balans brengt. Een plant herkent dit en heeft dit genetisch ingebouwd, net zoals het principe van de balans. De natuur kan de complexiteit daarin herkennen.”
Deze winter gaan telers weer veel nieuwe kennis opdoen. Wat werkt voor de een, zal niet per definitie ook voor de ander werken. Zelfs met de toename van kennis zal er niet zomaar één teeltrecept voor iedere teler met LED ontstaan. “Per ras kan de manier van telen die nodig is voor een optimaal resultaat al anders zijn”, weet de oud-tomatenteler uit eigen ervaring. “Een cherrytomaat heeft een heel ander omzettingsproces van energie dan bijvoorbeeld een vleestomaat.” Hij roept op vooral ook goed te leren begrijpen wat de plant zelf al kan. Kennis van een hele reeks balansen kan daarbij helpen, zoals uitvoerig beschreven in dit document van Gerrit.
Voor meer informatie:
Gerrit Vermeer
[email protected]