Sinds de start in 2003 heeft een Duits ecologisch teeltproject in de vollegrond negen nieuwe tomatenrassen opgeleverd. De rassen Primabella, Resibella, Rondobella, Vivagrande en, in thuistuinen, Sunviva, zijn bijzonder resistent gebleken tegen Phytophthora infestans. De afgelopen natte zomer was de lakmoesproef.
In het kader van het 'Ecological Field Tomato Project' telen wetenschappers, professionele telers en andere deelnemers nieuwe variëteiten zonder financieel voordeel te halen uit zogenaamde intellectuele eigendomsrechten. Het project wil tegenwicht bieden aan grote zaadconcerns.
Naast voor rassen worden ook voor tomatenkenmerken vaak octrooien aangevraagd; als een nieuw ras overeenkomstige kenmerken bevat, moeten licentievergoedingen worden betaald of wordt het gebruik helemaal verboden - een belemmering voor de ontwikkeling van verbeterde rassen, vinden ze binnen het ecologische project.
"Waar doorgaans slechts enkele bedrijven toegang hebben tot de genetica, bepalen veredelaars, telers, retailers, adviseurs en consumenten in ons project samen de doelstellingen en selecteren ze de beste veredelingslijnen," vertelt Bernd Horneburg van de Universiteit van Kassel. "We wisselen kennis, planten en zaden uit om gezamenlijk te zoeken naar nieuwe, veelbelovende rassen. De rassen Sunviva en Vivagrande zijn zelfs door de open-source zaadlicentie beschermd als publiek domein."
Tomaten van het ras Sunviva. Foto: ecologisch tomatenproject in de vollegrond
Lakmoesproef
"De voorgaande jaren, 2018 tot 2020, waren in bijna alle gebieden in Duitsland gunstig voor de teelt van tomaten in de vollegrond: het was droog en warm, en aantasting met Phytophthora infestans speelde weinig of geen rol," vertelt Horneburg.
Dit jaar was anders: "In veel tuinen werden rassen met een lage of gemiddelde resistentie zo ernstig aangetast dat de opbrengst laag bleef. Ook de commerciële teelt in folietunnels en onverwarmde kassen liep in sommige gevallen ernstige schade op doordat de tomatenplanten lange tijd vochtig bleven bij lage temperaturen en hoge luchtvochtigheid en aangetast raakten. Rassen die in het kader van het project voor vollegrondstomaten werden gekweekt, konden echter het seizoen verlengen en de opbrengst sterk verhogen."
'Sensorfunctie'
Dr. Bernd Horneburg, een agronoom die onderzoek doet en doceert aan de afdeling Ecologische plantenveredeling en agrarische biodiversiteit van de Universiteit van Kassel, schrijft dit toe aan de brede veredelingsaanpak op basis van de diversiteit van de tomaat: "Participatieve veredeling op zeer uiteenlopende locaties maakt het mogelijk rassen te ontwikkelen die zeer variabele klimatologische omstandigheden aankunnen."
Jaarlijkse bijeenkomsten, bekend als Tomatendagen, zorgden ook voor uitwisseling tussen de deelnemers; de meest recente vond plaats in september in de buurt van Göttingen. Op de Tomatendag worden waarnemingen en gegevens van exacte proeven uitgewisseld om de beste rassen voor zeer uiteenlopende bodem- en klimaatomstandigheden te kweken. Instructies en wetenschappelijke resultaten zijn voor het publiek beschikbaar via de homepage van het project. Bij elke stap van het veredelingsproces wordt rekening gehouden met de smaak door middel van proeverijen.
Horneburg: "Een sterk punt van het project is de 'sensorfunctie' van het netwerk: als rassen op één locatie resistentie verliezen, wordt direct onder de overvloed aan veredelingslijnen naar een nieuwe oplossing gezocht."
Voor meer informatie:
Dr. Bernd Horneburg
Universität Kassel
bernd.horneburg@uni-kassel.de
Das Ökologische Freiland-Tomatenprojekt