Tholen – “We hebben vrijdag de laatste komkommers geoogst”, vertelt Frank Kempkes van de glastuinbouwunit van Wageningen University & Research eind november. “De teelt was dit jaar zeer succesvol. We hebben tien kilo per vierkante meter bovenop het resultaat van 2017 kunnen doen. Daarmee zijn we op 122 kilo/m2 uitgekomen, waarvan 120 kilo oftewel 282 vruchten klasse I met een gemiddeld vruchtgewicht van 425 gram.”
2018 was het tweede volle jaar waarin er in de Winterlichtkas getest werd met de teelt van komkommers aan de hoge draad. De kas werd in de zomer van 2016 gebouwd met als voornaamste doel 10% extra licht in de winter dankzij onder meer een grotere glasmaat (5.6 m kap) en diffuus glas met hoge transmissie, een speciale poedercoating met een verhoogde reflectiegraad en een extra lichtdoorlatend scherm.
42 weken aaneen oogsten van hetzelfde gewas dankzij tweemaal aanaarden
Uniek dit jaar was dat er 42 weken aaneen geoogst werd van de planten die eind december werden geplant. “Normaal gesproken wordt er bij veel komkommertelers middenin de lichtrijke zomer van teelt gewisseld. Dit zijn weken die je eigenlijk niet wilt missen als teler, want je bent toch bijna drie weken uit productie.” Door eind april en half juni opnieuw te bewortelen, ook wel aanaarden genoemd, is een vlakkere productie gerealiseerd. “De verwachting was niet dat herbewortelen direct meer kilo’s zou gaan opleveren, maar in de weken waarin je normaal van teelt wisselt, is nu toch zo’n 4,5 à 5 kilo geoogst. Die voorsprong van 10 extra kilo’s werden bij de referentieteelten, waarin wel een teeltwissel plaatsvond, tijdens de rest van het seizoen niet meer ingehaald. Ook niet met een jonger, frisser gewas.”
Naast de extra productie is het verlagen van de ziektedruk een ander voordeel van herbewortelen. “Wanneer je middenin de vaak warme zomer je kas leeghaalt, stijgt de kasluchttemperatuur en verhoogt de kas op bijvoorbeeld pythium. Door voor aanaarden te kiezen heb je dat risicomoment niet.” Verder is er een arbeidsvoordeel, alhoewel dat niet eenvoudig in cijfers te vatten valt. “Aanaarden vergt wel een stukje extra arbeid, maar je arbeid is net als je productie een stuk gelijkmatiger en verloopt zonder grote pieken en dalen Daarentegen gaat een teelwissel juist gepaard met grote arbeidspieken. De sterke indruk is dat één lange teelt ook nog eens positief is voor de smaak.”
Hogere producties uit proefkas blijven voer voor discussie
De resultaten uit de Winterlichtkas blijken steevast hoger te liggen dan in de praktijk bij andere telers. “Toptelers bereiken maximaal zo’n 105 tot 108 kilo per jaar. Het gat met onze 120 kilo is dus groot.” Een verschil waarover al vaak gediscussieerd is, want waar komt dat verschil vandaan? Frank heeft er wel een verklaring voor, maar met cijfers is dat (nog) niet hard te maken. “Arbeid wordt vaak over het hoofd gezien bij proefteelten, maar zeer waarschijnlijk wordt er in een proefkas meer aandacht en tijd aan het gewas besteed. Komkommerteelt aan de hoge draad is arbeidsintensief met op jaarbasis zomaar 250 gewashandelingen per stengel. Stel dat 10% van deze handelingen negatieve gevolgen heeft voor de plant, dan is dat toch fors. Een knik in de stengel, een beschadiging, een vruchtje te veel laten hangen: allemaal zaken die hun uitwerking hebben op het gewas. In een proefkas heb je niet te maken met dezelfde prestatiedruk als in een praktijkkas van veel grotere omvang. Daar moet je uiteindelijk toch een afweging maken tussen eenvoud van instructie en maximalisatie van productiepotentieel. Om-en-om vrucht dunnen is dan bijvoorbeeld eenvoudiger dan een vruchtdunschema dat beter is voor het gewas, maar vaak moeilijker in de uitvoering.”
Full led in 2019 om winterproductie nog verder op te schroeven
Op 17 december wordt de Winterlichtkas weer voorzien van nieuwe planten. Een extreem vroege planting voor een komkommerteelt aan de hogedraad, maar dit heeft een reden. “We kiezen voor 2019 voor een korte teelt, omdat we in de zomer full ledbelichting willen aanleggen. Komende winter doen we onderzoek naar het ideale spectrum, zodat we na het einde van de korte teelt halverwege juli de kas met de juiste belichting kunnen inrichten.”
Maar is belichting in een kas met focus op extra natuurlijk licht in de winter niet tegenstrijdig? “Enerzijds natuurlijk wel”, beaamt Frank. “Maar nu we erin geslaagd zijn om een fors hogere productie te bereiken met 10% extra licht, is het tijd om een volgende stap te zetten. Onze winterproductie van oktober tot en met maart ligt hoger dan in de praktijk, maar het gaat in absolute aantallen ’s winters maar om een beperkt aantal vruchten op jaarbasis. 10% van weinig is dan nog steeds weinig. Met de huidige trend naar belichting, ook in de komkommerteelt, willen we kijken of we de productie nog verder kunnen opschroeven in de winter. De uitdaging daarbij is wel om een kas met belichting rendabel te maken.” Het energieverbruik zal wel iets toenemen. “Dit jaar gebruikten we 20 kuub gas per vierkante meter en hebben we met een gelimiteerde CO2-doseerstrategie van 100 kilogram per hectare per uur maar 10 kilogram CO2 ingekocht. Voor een kas met belichting is dat nog even afwachten.”
Foto's: Glascom.
Voor meer informatie:
Wageningen University & Research, Business Unit Greenhouse Horticulture, Department Greenhouse Technology
www.glastuinbouw.wur.nl
Frank Kempkes
frank.kempkes@wur.nl
0317486435