Tholen – De broers De Bakker teelden aan de Middenzwet in Wateringen jarenlang tomaten. Sinds de jaren zestig, toen hun vader en oom het bedrijf oprichtten, groeide het bedrijf gestaag naar 3,7 hectare glas. Daarin werden losse tomaten geteeld. Tot het jaar 2020. Toen kwamen er voor het laatst tomaten uit de kas. De tomatentelers zijn zaadtelers geworden.
De stap naar zaadteelt werd in 2019 al gezet. Toen nog in een deel van de kas, legt Marcel de Bakker uit. “We lieten 1 hectare leeg liggen omdat de uitdaging om telkens weer genoeg personeel te krijgen ons tegen begon te staan. Met die kas klopten we bij Rijk Zwaan aan, van wie wij al een tomatenras teelden. Zij bleken wel interesse te hebben om onze kas in te zetten voor zaadteelt. Niet voor tomaten, want daarvoor moest heel veel aan de kas aangepast worden, maar wel voor productie van sla- en spinaziezaad.”
Ook hiervoor moest de kas aangepast. “Veel zaadteelt vindt nog in de vollegrond plaats. Wel in kassen, maar daar zijn het wisselteelten en heeft de zaadteler elk jaar andere gewassen staan. Wij zijn het vanaf begin af aan op substraat, op steenwol, gaan doen. Dat zie je nog maar weinig. Vanaf dit seizoen zijn wij bij Rijk Zwaan met vier telers die zaad op substraat telen.”
Marcel laat zien hoe hoog het gewas kan worden, hier bij de bloemkool. Collegatelers die weleens komen kijken, zijn soms verrast over hoe hoog het gewas komt. “Dan hoor je ze denken: ‘Dat is toch geen sla meer?’ Zelf wist ik dat eerst ook niet.”
Wisselende kraanvakken
In 2021 werd voor het eerst het volledige areaal voor zaadteelt gebruikt. Daarvoor moest de kas aangepast worden. Belangrijk is de watergift. Horticoop Technical Services werd ingeschakeld om het watergeefsysteem zo aan te passen dat de zaadtelers flexibel zijn en veel verschillende soorten gewassen tegelijk kunnen telen. Productspecialist Reinier van Zanten: “Er zijn nieuwe hoofd- en semileidingen met nieuwe kraansets geïnstalleerd.”
Net als andere, soms dubbele, druppelslangen. Marcel: “De plantafstanden variëren flink tussen de gewassen. Zo heeft de slateelt een prikafstand van 20 centimeter nodig en de zaadteelt van spinazie 34 centimeter. Ook daar moet je rekening mee houden.” De groottes van de kraanvakken variëren ook. Reinier: ”De systeempompen zijn daarom voorzien van frequentieregelaars om de pompen optimaal te sturen met wisselende kraanvakken.”
De nodige nieuwe kranen werden geïnstalleerd om de zaadtelers flexibiliteit te geven in hun watergift.
Veel soorten gewassen
Als Marcel begint het assortiment voor 2022 op te sommen blijkt waarom die nieuwe installatie en met flexibiliteit nodig is. “14.000 vierkante meter spinazie, 15.000 meter voor 25 verschillende soorten sla, kroten, bleekselderij, penen, andijvie en bonen. Oh, en niet te vergeten de kolen.”
Die zaadteelt is begin februari al volop bezig. “Kolen hebben kou nodig om te schieten”, weet Marcel. Hij wijst één voor één de soorten aan die op in totaal 4000 vierkante meter zijn geplant. “We hebben groene bloemkool, romanesco, staan, koolrabi, witte en paarse bloemkool die naast elkaar staat voor een kruising en ook nog rode kool.”
De paarse bloemkool begint begin februari al flink te schieten. Later komt er een tent overheen. Naast de paarse bloemkool staat een witte. Het moet een hybride ras opleveren
Verandering en toch zekerheid
Van alle soorten zijn sla en spinazie echt al grote productieteelten voor zaad, de rest is nog meer van experimentele aard. “Dat komt”, weet Marcel, “omdat de zaadteelt op substraat vrij nieuw is.”
Samen met de vier telers en het veredelingsbedrijf leert men omgaan met de nieuwe manier van zaad telen, waarbij vooral het zo efficiënt mogelijk water geven aandacht vraagt. “De hele zaadteelt op substraat is eigenlijk nog één grote zoektocht.”
2022 is voor de broers De Bakker het tweede jaar waarin ze met het ‘totaalpakket’ aan de slag gaan. “Met de teelt op substraat is Rijk Zwaan minder meer afhankelijk van wisselteelten. Met onze manier van telen kun je elk jaar alle producten telen.”
Wel wisselt het assortiment qua rassen flink, ziet Marcel. “Dat maakt het leuk. Zaadteelt is voor ons sowieso al nieuw en na heel lang tomaten telen een fijne afwisseling. Ook nu wij zaadteelt doen blijft die afwisseling er elk jaar. Ik zal je een voorbeeld geven. Van de 25 soorten sla die wij dit jaar telen, zijn er maar 2 soorten hetzelfde als vorig jaar. Ondertussen geeft de zaadteelt ons wel zekerheid. Dat is fijn op onze leeftijd.”
De hoek met de kolen
Leuk en leerzaam
Niet dat Marcel vindt dat de zaadteelt per definitie voor wat oudere telers in veelal oudere glasopstanden geschikt is. De goed verzorgde kassen in Wateringen, met een poothoogte van 4 meter, voldoen bijvoorbeeld al niet aan die laatste kwalificatie. “Wij telen schoner dan ooit”, lacht Marcel. “Zo vaak als dat we nu het pad vegen, hebben we dat nooit eerder gedaan. Na elke keer poten gaat de bezem eroverheen.”
Bovendien is er door de teler vanwege de stap naar zaadteelt flink geïnvesteerd. “Ik wil graag laten zien hoe mooi de zaadteelt is en dat het niet iets is wat alleen in oude kassen kan. Zeker als alles hier vol in bloei staat, is dat prachtig. Je leert ook veel. Wist jij bijvoorbeeld dat je bij een rode kool op een gegeven moment bijvoorbeeld de krop door moet snijden zodat de plant kan gaan schieten? Ik niet, maar samen met advies vanuit Rijk Zwaan leren we veel.”
Deze spinazie is begin februari gepoot. Vanaf dat moment komen, los van de kolen, ook de andere gewassen eraan.
Valkenkast
Wat de telers ook geleerd hebben is dat mussen graag meegenieten van de zaden. Daarom komt er dit jaar, in samenspraak met een valkenier, en kast bij de telers te hangen. “Volgens de specialist komt daarin vanzelf een valk als we zorgen dat er wat stro in de kast ligt. Die valk moet ons helpen om de mussen van het zaad weg te houden. Vorig jaar waren het er plotseling wel erg veel. We hadden ze nog nooit gezien, maar opeens waren ze er. Op zich een vrolijk gezicht, maar wij hebben ze toch liever buiten. In de kas poepen ze en ontdekte ik dat ze de jute touwen bij de bonen door knaagden, waardoor stengels vielen. Dan werd het een zooitje.”
Bij de oogst, als het gewas flink de hoogte in is gegaan, gaat het gewas in kuubkisten de deur uit. Rijk Zwaan droogt en dorst het gewas vervolgens om er zaad uit te halen. In de eerste twee jaar deden de broers dat voor de 1 hectare zaadteelt nog zelf, maar op grotere schaal is dat nu niet meer mogelijk. Het is veel werk. Tegelijkertijd levert de zaadteelt de telers minder werk op, precies ook de reden voor de overstap. “Wij kunnen veel met ons drieën af en anders schiet er wat familie te hulp.”
De meeste emmertjes zitten in de grond verwerkt, tussen het gewas. Aan het pad staat dit emmertje iets hoger.
Niet spoelen
Een dagelijks terugkerende klus is het nalopen van de watergift. “Daar moet je zeven dagen in de week goed op letten. Dat is in de grondteelt anders. Wij lopen de emmertjes die we hebben staan om drain op te vangen dagelijks na.”
Ook een nieuwe klimaatcomputer, geïnstalleerd door Horticoop Technical Services, helpt om te bepalen hoeveel water het gewas nodig heeft. Reinier: “We hebben de verouderde Hoogendoorn Economic vervangen voor een iSii Next Generation. Daarbij zijn ook de aanwezige matrixkranen omgebouwd naar een Datapoint.”
Marcel en zijn broers geven water op basis van het gewas dat het meest drinkt. “Is het te veel, dan draint de plant dat uit. Ondertussen wil je ook niet te veel spoelen. Toch is te weinig water gevaarlijker. Je wilt immers de groei niet belemmeren. Daarom streven we naar 20-25% drain per dag, minimaal. Met onze nieuwe installatie kunnen we dit goed monitoren. Het helpt ons stappen te zetten als zaadteler en er steeds beter in te worden.”
Begin februari nog vrij leeg, maar straks, als alles bloeit, is het haast een ‘sierteelt’.
Voor meer informatie:
Marcel de Bakker
B.L. de Bakker en Zn. bv
Middenzwet 29
2291 HM Wateringen
bakkerb@kabelfoon.nl
Reinier van Zanten
Horticoop Technical Services
r.vanzanten@hcts.tech
www.hcts.tech