In het kader van de Duitse landbouwtelling 2020 werden voor het eerst gegevens verzameld over land- en tuinbouwbouwbedrijven in eigendom van grote concerns. De vraag 'Van wie is de landbouw?' stond centraal.
Volgens de gegevens was in heel Duitsland meer dan één derde (36%) van de landbouwbedrijven in de rechtsvorm juridische persoon of personenvennootschap onderdeel van een (agrarische) bedrijfsconcern. Van meer dan een kwart van die bedrijvengroepen is óf niet bekend of de hoofdvestiging in Duitsland gevestigd is óf is zeker dat de hoofdvestiging in het buitenland gevestigd is.
In het onderzoek werden ook glastuinbouwbedrijven meegenomen.
Concerns controleren 11% van het landbouwoppervlak in Duitsland
Bij alle bedrijven met de rechtsvorm juridisch persoon of personenvennootschap werd onderzocht of ze tot een concern behoorden. Van de in totaal 262.800 landbouwbedrijven in de landbouwtelling 2020 had bijna 4% of circa 10.200 bedrijven deze rechtsvorm. Samen hadden zij een oppervlakte van circa 3,63 miljoen ha in beheer, dat was circa 22% van het totale landbouwareaal in Duitsland.
Van de bedrijven met de rechtsvorm juridisch persoon of personenvennootschap waren 3.700 bedrijven (36%) deel van een bedrijfsgroep en zij hadden in totaal een landbouwareaal van 1,84 miljoen ha in gebruik. De landbouwbedrijven die aan bedrijfsgroepen toebehoren hebben dus circa de helft van het landbouwareaal van juridische personen en personenvennootschappen en daarmee meer dan 11% van het totale Duitse landbouwareaal in beheer.
Bedrijfsgroepen sterker in Oost-Duitsland dan in westen
In z'n totaliteit is er een duidelijk verschil te zien in de presentie van bedrijfsgroepen in de landbouw tussen de West-Duitse en Oost-Duitse deelstaten. Terwijl in het westen nog geen 26% van de juridische personen en personenvennootschappen bij een bedrijfsgroep hoorden, lag dit percentage in het oosten op 48%. Het aandeel van het door bedrijfsgroepen gecontroleerde oppervlak aan het totale landbouwoppervlak van de bedrijven met deze rechtsvorm was met 31% in het westen en 53% in het oosten ongeveer net zo ongelijk verdeeld. Absoluut gezien was dit oppervlak met 426.000 ha (52%) in Brandenburg het grootste, het grootste procentuele aandeel had Thüringen met bijna 58% (323.600 ha). Met 1,73 miljoen ha (94%) ligt bijna het gehele door bedrijfsgroepen gecontroleerde landbouwoppervlak in de Oost-Duitse deelstaten.
In deze cijfers weerspiegelen zich ook de verschillende structuren en grootteverhoudingen van de landbouwbedrijven in Oost- en West-Duitsland. Terwijl een bedrijf in het westen gemiddeld 47 ha landbouwareaal in gebruik had, was dit in het oosten gemiddeld 221 ha. Bij de hier besproken bedrijven met de rechtsvorm juridisch persoon of personenvennootschap zijn de grootteverschillen met 68 ha landbouwareaal in het westen en 669 hectare in het oosten nog duidelijker.
Westen pacht meer, oosten meer grond in eigen bezit
De in totaal 262.800 landbouwbedrijven in Duitsland hadden in 2020 in totaal een landbouwoppervlak van 16,60 miljoen ha in gebruik. 9,97 miljoen ha hiervan (60%) was pachtgrond, 6,34 miljoen ha (38%) eigen grond en 271.500 ha (2%) grond die de bedrijven gratis ter beschikking gesteld werd.
In de grotere bedrijven in Oost-Duitsland was het aandeel pachtgrond in 2020 met 68% duidelijk groter dan in West-Duitsland (56%). Bij de landbouwtelling 2010 was dit verschil met 74% pachtaandeel in het oosten en 53% in het westen nog groter. In dezelfde periode is het aandeel eigen landbouwgrond in Oost-Duitsland gestegen van 25% naar 31%, terwijl dit aandeel in West-Duitsland met 4% was afgenomen naar 42%.
Pachtprijzen duidelijk gestegen
In 2020 bedroeg het jaarlijkse pachtgeld per hectare landbouwgrond in heel Duitsland gemiddeld 329 euro. Dat komt overeen met een stijging van 62% ten opzichte van 2010 (203 euro). Per hectare akkerland moest in 2020 gemiddeld 375 euro betaald worden (2010: 228 euro, +64%), voor blijvend grasland betaalde men 198 euro (2010: 129 euro, +53 %).
Een nog sterkere stijging was in de afgelopen tien jaar te zien wanneer grond nieuw verpacht werd of bij pachtprijsveranderingen. Hierbij werd ten opzichte van 2010 een stijging van het pachtgeld met 79% naar 425 euro per hectare landbouwgrond vastgesteld.
Wanneer men de pachtprijs berekent naar de grootte van de bedrijven, dan springen de bedrijven met minder dan 5 ha landbouwgrond bijzonder in het oog: in deze groep bevinden zich overwegend gespecialiseerde tuinbouw-, fruitteelt- en wijnbouwbedrijven, die meestal slechts op kleine oppervlaktes speciale gewassen telen met een hoge toegevoegde waarde. Wanneer men hun pachtgeld omrekent naar één hectare komt men uit op een bovengemiddeld hoge waarde van 963 euro per hectare.