Tholen - Voedselveiligheid en de beheersing van maximum residu limieten (MRL’s) met betrekking tot gewasbeschermingsmiddelen is een hot item in de AGF-branche. Een rondgang langs een aantal laboratoria over de voedselveiligheidsrisico’s in groenten en fruit leerde dat de MRL’s steeds lager worden op vraag van de consument en door regelgeving. Dit kan de telers voor uitdagingen stellen.
Groen Agro Control pleit voor meer focus op het proces
Meer focus op hygiëne in proces
Er is weinig kennis van microbiologie bij bedrijven in de AGF-sector, observeert Michel Witmer van Groen Agro Control dat zich richt op laboratoriumonderzoek en advies in de levensmiddelensector. Hij ziet dat hygiëne toch vaak in het productieproces niet goed is geborgd waardoor pathogenen een kans kunnen krijgen. Michel pleit voor meer focus op het proces in plaats van alleen op het eindproduct om het aantal contaminaties te verlagen.
“Nu ligt de scope erg bij het eindproduct of de grondstoffen. Maar bedrijven zouden meer naar het proces zelf moeten kijken. Waar liggen de zwakke punten en hoe kun je besmetting voorkomen?”
Hij geeft aan dat dit een onderdeel zou moeten zijn van het in kaart brengen van de risico’s dat vereist is voor het behalen van voedselveiligheidscertificaten. “In de praktijk – misschien door te weinig kennis over microbiologie bij het bedrijfsleven en inspecteurs – is er te weinig aandacht voor geweest. Ik denk dat de sector daar nog wel een sprong in kan maken.”
Groen Agro Control ziet dat hygiëne vaak niet goed is geborgd, waardoor pathogenen een kans kunnen krijgen
Risico's in kaart
Hoewel groenten en fruit naast pathogenen ook heel veel goede micro-organismen bevatten, kunnen de ziekteverwekkende bacteriën afhankelijk van het gebruik van het voedsel en het proces een gevaar vormen. “Alle pathogenen zijn een bedreiging maar het gaat er ook om wat er nog met het product gebeurt. Wordt het nog bewerkt? Wordt het nog gekookt?”
Daarbij wijst de productmanager Levensmiddelen erop dat bij het in kaart brengen van de risico’s aandacht moet worden geschonken aan verschillende manieren om groenten en fruit te gebruiken. Als voorbeeld noemt hij Salmonella op spruiten. “Hier zouden we zeggen dat is niet zo’n gevaar want dat wordt gekookt. Maar in sommige landen worden spruiten ongekookt gebruikt als toevoeging aan stamppot. En dan kan het wel gevaarlijk zijn.”
Ook smoothies kunnen een risico vormen. “Het lijkt zo gezond, maar zeker mensen die kwetsbaar zijn, kunnen daar schadelijke gevolgen van ondervinden.”
TLR ziet dat er veel aandacht is voor de analyses op het gebied van gewasbeschermingsmiddelen
Listeria
Michel stelt vast dat na de ‘Offerman affaire’ (listeria in vlees) er meer aandacht is voor voorkomen van Listeria Monocytogenes contaminaties. “Listeria komt algemeen in het milieu voor en kan vanuit het land met de producten meekomen en kan zich daardoor in een proces-omgeving nestelen.” De bacterie handhaaft zich vooral goed in een vochtige en koude omgeving – zoals dat vaak het geval is in productieruimtes, geeft de productmanager aan.
Hij ziet hygiëne als het belangrijkste middel om listeria besmettingen te voorkomen. Maar naast goed reinigen en desinfecteren moet ook de controle van de schoonmaak als validatie van de reiniging en desinfectie niet onderschat worden. “Ik denk dat die controle nog te weinig gebeurt.”
Steeds lastiger
Een ander aspect van voedselveiligheid dat veelvuldig in het nieuws is, zijn de residuen van gewasbeschermingsmiddelen op groenten en fruit. Er zijn wettelijke maximale residu limieten (MRL’s) vastgesteld en veel supermarkten hebben hun eigen richtlijnen ontwikkeld die lagere normen dan de wettelijke voorschrijven. Michel geeft aan dat het voor de telers daardoor steeds moeilijker wordt.
Hij ziet dat het veranderende klimaat hierin een rol speelt. “Dat kan best lastig zijn want we kunnen met zijn allen wel willen dat we minder chemie gaan gebruiken maar zeker met de klimaatveranderingen is het wel eens lastig om weinig tot niks aan gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken.”
Hoewel Michel biologische teelt zonder het gebruik van chemie als ideaal ziet, verwacht hij niet dat dit haalbaar is. “Daarvoor zijn we met teveel mensen en is er nog te weinig onontgonnen grond over.”
Arno van der Heijden van TLR
Meetonzekerheid
Michel observeert dat de retailers voor deze lagere MRL-normen kiezen om ondanks de meetonzekerheid van de verschillende laboratoria, te kunnen voldoen aan de wettelijke normen. Omdat de concentraties te meten residu erg laag zijn en ieder laboratorium werkt met andere monsters, moet er rekening worden gehouden met een meetonzekerheid van 50 procent, laat de productmanager weten. “Retailers vragen strengere normen van hun producenten zodat de ze zijn geborgd voor een eventuele overschrijding van de MRL.”
Overdracht via water
Behandelingen met besmet water ziet Arno van der Heijden van TLR – een laboratorium dat is gefocust op analyses van levensmiddelen, diervoeding en biobrandstof – als een van de grootste risico’s voor groenten en fruit als het gaat om voedselveiligheid. “Water is een hele belangrijke bron van overdrachten van Norovirus en Hepatitis A en E op groenten en fruit.”
Arno adviseert groenten en fruit ook thuis goed te wassen met schoon kraanwater om het risico op een voedselinfectie te beperken. Vooral groenten die als rauwkost worden gegeten vormen een risico, maar ook van gewassen blauwe bessen is bekend dat zij een gevaar kunnen opleveren voor de overdracht van Norovirus. “Het komt gelukkig heel weinig voor. Wij meten er veel op, met name omdat de analysetechnieken steeds beter worden. Dan zie je daar de grootste gevaren liggen.”
Arno observeert dat vanuit de hygiënecodes en systemen van de telers er regelmatig checks worden gedaan om het risico van besmet water in beeld te brengen. Hij stelt vast dat bedrijven over het algemeen zeer goed zorgen voor de veiligheid van de producten die ze op de markt brengen. “Het bewustzijn dat er getest moet worden, is er zeker.” Dat geldt voor zowel lokale productie als voor import groenten en fruit. Daarbij ziet hij dat er West-Europa op een strenge en veilige manier wordt geproduceerd.
Met het uitvoeren van een isotoopratio kan TLR nagaan of biologisch ook echt biologisch is
Aandacht voor pathogenen
Waar in het verleden veel werd getest op kiemgetallen, ziet Arno nu dat er nu ook steeds vaker op specifieke pathogenen wordt geanalyseerd. Het kiemgetal geeft een algemene indruk van een product, maar geeft geen informatie over specifieke ziekteverwekkers. “Je kunt wel entero’s meten en als die kleiner zijn dan 10 kve, is het goed. Maar als er salmonella in zit, heb je echt een probleem.” Daarom wordt nu naast het kiemgetal ook regelmatig de pathogeenafwezigheid getest.
De beschikbaarheid van de analysetechnieken speelt in deze ontwikkeling een rol. “De meeste van die analysetechnieken zijn nog niet eens zo heel oud. Salmonella is een vrij lang bestaande methode maar de PCR methode is pas van de afgelopen 10 à 15 jaar. En dat je goed op de gevaren van toxines kunt onderzoeken, is pas van de laatste jaren.” Voor TLR is het een speerpunt om zo snel mogelijk op deze nieuwe ontwikkelingen in te kunnen spelen.
Groen Agro Control richt zich op laboratoriumonderzoek in de levensmiddelensector
Consumentenbewustzijn
Arno observeert dat het bewustzijn van de consument steeds meer toeneemt. “Als de consument veel meer biologisch koopt, komen daar voor de producenten allerlei certificeringen bij kijken. Dat betekent dat als de consument dat wil, bedrijven dat zullen gaan leveren.” Voor TLR houdt dat in dat aan de verschuiving van de gevraagde analyses moet worden voldaan door het volgen van de diverse certificeringen zoals SKAL of PlanetProof. “Als de consument biologisch wil hebben, dan moet je ook checken middels isotoopratio of dat zo is, zodat de gegevens op het etiket kloppen.”
Wat op het gebied van veilig voedsel ook in het oog springt, zijn de MRL’s. Ten aanzien van deze maximum residu limieten ziet Arno dat er een proces gaande is dat deze worden aangescherpt en voor de toekomst verwacht hij dat er nog verder op verlaging wordt toegespitst. De sales en accountmanager voorziet dat technologische doorbraken zoals bijvoorbeeld drones en precisielandbouw ertoe zullen bijdragen dat de steeds lagere MRL’s ook werkbaar blijven voor de telers.
“Daar waar de infectie is, bestrijd je het. Of dat met insecten, bacteriën of bepaalde gisten en schimmels kan? Er wordt steeds meer mogelijk waardoor je oplossingen gaat krijgen in de markt.” Arno verwacht dat bij gewasbeschermingsmiddelen sommatie vereist zal gaan worden. Dan worden gelijksoortige actieve stoffen bij elkaar opgeteld waardoor er een ander beeld voor de voedselveiligheid ontstaat en er toch een overschrijding kan zijn terwijl de individuele MRL’s niet zijn overschreden. “Het zal zich steeds meer bewegen richting duurzamer, veiliger en de wens van de consument.”
Groen Agro Control ziet dat er meer aandacht is voor Listeria Monocytogenes
Beat Listeria
“Microbiologisch zijn er een aantal uitdagingen die spelen in de AGF-branche,” signaleert Alexander van de Bilt, Lab manager bij Eurofins Lab Zeeuws-Vlaanderen BV in Graauw - dat zich bezighoudt met de borging van voedsel- en waterveiligheid. Listeria is er één van. Hij merkt dat naar aanleiding van een recent Listeria-incident er meer vraag is naar informatie omtrent deze bacterie.
Eurofins vindt dat het delen van kennis belangrijk is voor het waarborgen van de kwaliteit en voedselveiligheid van de producten. Daarom zet het laboratorium met het Challenge Team in op het delen van informatie over het voorkomen van besmettingen. “Vanuit de Eurofins Academy worden geregeld workshops of info sessies gehouden om telers en handelaren te helpen met kennis en kunde.”
Daarnaast observeert Alexander dat gewasbeschermingsmiddelen ook altijd voor een uitdaging zorgen in de AGF-keten. Deels wordt dit veroorzaakt door onzekerheid bij de inkoop van groenten en fruit. “Tegenwoordig komt AGF van heel de wereld en de monitoring van gewasbeschermingsmiddelen is iets dat zeker bij retailers scherp in het oog gehouden wordt.”
Alexander ziet het als een blijvend risico omdat de aanwezigheid van gewasbeschermingsmiddelen op groenten en fruit van grote invloed zijn op het imago van de supermarkten. Ten aanzien van de maximum residu limieten van gewasbeschermingsmiddelen op groenten en fruit is de regelgeving volop in beweging. Zo merkt Alexander op dat de Europese Unie de MRL’s alsmaar verlaagt en dat supermarkten steeds strenger worden op allerlei gebieden. “Zij willen steeds minder procent residu zien, steeds minder stoffen of steeds minder toxische stoffen.”
Hij verwacht dat de trend dat oudere gewasbeschermingsmiddelen, die een hogere toxische belasting hebben voor mens of milieu, een MRL krijgen van 0,01 mg/kg, zal voortzetten. Daarmee kunnen die middelen feitelijk niet meer gebruikt worden. Hoewel de eisen strenger worden, observeert hij dat de meeste telers en handelaren goed anticiperen op de steeds veranderende regelgeving.
Alexander van de Bilt vertelt dat het Challenge Team van Eurofins zich onder andere richt op de voorkoming van Listeria besmettingen
Harmonisatie nodig
Wat Alexander wel een probleem vindt, is dat de Acute Referentie Dosis (ARfD de hoeveelheid van een stof in voedsel of drinkwater die iemand binnen 24 uur kan innemen zonder noemenswaardige gezondheidseffecten.) niet geharmoniseerd is. Hij ziet dat er steeds meer aandacht is voor toxiciteit en het cocktaileffect van verschillende stoffen. Het leidt ertoe dat verschillende landen en verschillende supermarkten nu eigen normen voor de ARfD hanteren wat het voor telers en handelaren moeilijk maakt om te kunnen overzien wat waar is toegestaan.
Zo geeft Alexander het voorbeeld van een avocado met een bepaalde stof die door verschillende variabiliteitsfactoren in Nederland misschien op 23 procent toxiciteit kan uitkomen terwijl diezelfde avocado in Duitsland mogelijk een toxiciteitspercentage van 160 heeft. Daardoor kan het zo zijn dat diezelfde avocado in Nederland als veilig voor consumptie wordt gezien en in Duitsland in dit voorbeeld niet. Daarom pleit Alexander ervoor dit in Europees verband te harmoniseren zoals dat in het verleden ook is gebeurd met MRL’s.
In 2008 is in de EU regelgeving van kracht geworden die de maximale residuniveaus van gewasbeschermingsmiddelen in Europa heeft gelijk getrokken. Daarvoor had landen ieder een hun eigen limieten. “Het zou fijn zijn als er voor ARfD vanuit de wetenschap een door de politiek gedragen geharmoniseerd model zou komen. Dat zou veel werkbaarder zijn. Voor ons maar zeker ook voor telers en handelaren. Hierover zijn we continu in gesprek met overheidsinstanties en belangenverenigingen als Groenten en Fruit Huis”
Dit artikel verscheen eerder in editie 2, 34e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
Michel Witmer
Groen Agro Control
m.witmer@agrocontrol.nl
www.agrocontrol.nl
TLR International Laboratories
www.tlr-international.com
contact@tlr.nl
Eurofins Agro
www.eurofins-agro.com