Schaalvergroting in Nederland
De Nederlandse tomatenmarkt laat zich typeren door voldoende aanbod bij een redelijke vraag. De prijzen zijn volgens handelaren niet indrukwekkend hoog en de markt kabbelt wat voort. Het is lastig om hogere prijzen te maken richting de vakantieperiode. Bij hogere prijzen vallen namelijk bepaalde markten af door de concurrentie van lokaal product of Poolse tomaten. Voor bio-trostomaten valt de afzet dit seizoen niet mee, omdat de grootste afzetmarkt Duitsland steeds meer zelfvoorzienend wordt. In de Nederlandse tomatensector is de aangekondigde fusie van RedStar en Looye Kwekers het nieuws van de week. De twee bedrijven richten zich al langere tijd op smaaktomaten en staan voor een gecombineerde omzet van 180 miljoen euro. In het bericht wordt de schaalvergroting die zowel plaatsvindt aan de zijde van de aanbieders als bij de afnemers als belangrijkste reden genoemd.
De afgelopen decennia heeft de Nederlandse tuinbouw te maken met sterke schaalvergroting. In twintig jaar tijd is de gemiddelde grootte van een tomatenbedrijf gegroeid van 1,8 hectare in 2000 naar ruim 7 hectare in 2018. Dat blijkt uit de meest recente CBS-cijfers.
RedStar en Looye zijn niet de eerste die besluiten samen verder te gaan. In 2016 al besloten tomatengiganten Agro Care en Kesgro de handen ineen te slaan. Zij vormen sindsdien een bedrijf van meer dan 150 hectare.
Dit jaar kondigden ook de telers De Kabel en Schenkeveld hun fusie aan. Vanaf 1 januari 2019 vormen zij een bedrijf van 58 hectare. De Kabel en Schenkeveld zijn beide lid van Prominent. De telersvereniging liet eerder dit jaar weten in te zetten op schaalvergroting omdat de huidige gemiddelde bedrijfsgrootte van 10 hectare niet genoeg is om concurrerend te blijven in het retailsegment. Voor hun leden zien ze drie opties: een teler groeit zelf door, hij fuseert met collega-telers of hij kiest ervoor zijn bedrijf in te brengen bij de vereniging. Na de bekendmaking heeft telersvereniging Mondial Group (29 hectare) besloten zich aan te sluiten bij Prominent. Daarmee groeit het areaal naar 418 hectare.
België: minder vraag Zuid-Europa
Belgische handelaren merken dat de vraag uit Zuid-Europese landen laag is. Dat is het gevolgd van slecht weer en lokale productie. In bijvoorbeeld Portugal en Italië wordt de vraag geremd door het tegenvallende weer. Een handelaar verwacht wel dat de vraag in de komende weken weer zal aantrekken. De Zuid-Europese landen vormen een goede afzetmarkt voor de exporteurs, vooral voor de Coeur de Boeuf en San Marzano tomaten, maar ook specialties en trostomaten vinden gretig aftrek. De kastelers hebben weinig last van de droogte. De kassen hebben voldoende waterreserves om droge periodes door te komen. Door het warme weer rijpt de groente wel sneller.
De tomatenmarkt in Duitsland fluctueert momenteel zeer sterk. Tot krap een week geleden lag de prijs relatief laag vanwege een immens overaanbod. De laatste dagen lijken de prijzen zich echter weer geleidelijk aan te herstellen. Ook de vraag is momenteel relatief hoog, waardoor de markthandel enigszins stabiliseert, zo bevestigen diverse handelaren. Op de Duitse groothandelsmarkten vinden vooral de Nederlandse en Belgische trostomaten gretig aftrek, aangevuld met variëteiten uit binnenlandse teelt. Daarnaast vindt men her en der ook tomaten uit Polen en Frankrijk. Tot slot zijn Italië en Spanje nog altijd goed vertegenwoordigd als het gaat om kleine cherrytomaten.
De meest in het oog springende markttrend is de gestage prijsstijging van Hollandse en Belgische trostomaten. Op sommige groothandelsmarkten was de voorbije week een prijsstijging tot wel 70 procent te noteren. Ook de prijs van Hollandse en Belgische vleestomaten stegen duidelijk in prijs: op sommige plekken tot wel 25 procent. Tot slot nemen ook de zogenoemde mixverpakkingen in vlucht op de Duitse groothandelsmarkten. Het marktaandeel van dit productsegment blijft maar groeien, zo bevestigen de groothandelaren.
Franse consument kiest voor specialties
In 2017 was juni de drukste maand voor Franse tomaten, en ook dit jaar was het een drukke tijd voor telers. Een teler vertelt midden juni de eerste tomaten geoogst te hebben. Zelf levert hij vollegrondstomaten in beperkte volumes. Het seizoen loopt tot september.
Vorig jaar was geen fantastisch tomatenjaar. De prijzen kwamen amper boven het gemiddelde uit en meloenen vormden flinke concurrentie op de markt. Wel gaat het al langere tijd goed met de variëteiten als de zebra en de ananastomaat, en veel telers hebben dergelijke variëteiten dan ook in hun assortiment opgenomen. Volgens de cijfers die FranceAgriMer bekendmaakte, worden de normale, ronde variëteiten steeds meer gemeden door consumenten en stappen zij vaker over op bijzondere variëteiten.
Italië: goed zomertomatenseizoen
Het Italiaanse zomertomatenseizoen is in volle gang, nadat het winterseizoen op Sicilië is afgerond. Voor dat laatste seizoen is de balans positief, ondanks enkele pieken en dalen. De telers die zich richten op kwaliteitsproducten en niet op de bulk hebben tevredenstellende resultaten geboekt.
Op segmentniveau lijkt de markt voor de cherrytomaten stabiel, terwijl de pruimtomaat aan ruimte lijkt te winnen en bij steeds meer winkels verkrijgbaar is. De San Marzano lijkt zijn hoogtepunt te hebben bereikt als het om zichtbaarheid gaat, er zijn verwachtingen dat deze tomaat in de komende jaren aan populariteit zal inboeten. In de vleestomatencategorie is de Coeur de Boeuf een populair ras aan het worden, naast de klassieke geribbelde tomaat. Binnen deze categorie worden verschillende nieuwe rassen gepromoot, waaronder een roze tomaat.
Op Sicilië kijken de telers al weer vooruit naar seizoen 2018/2019. Dat seizoen zal vooral in het teken staan van de cherry, mini-pruim en pruimtomaten. Siciliaanse telers kunnen niet concurreren met de Nederlandse, Belgische en Australische tomaten. Telers in die landen hebben voor de grotere variëteiten een hogere opbrengst per hectare dan op Sicilië. Daarom ligt de focus op de specialties. De pruimtomaten zijn een veelbelovend ras, die markt groeide de afgelopen jaren met meer dan 20% per jaar.
Spanje afhankelijk van import
Er is nauwelijks lokale oogst beschikbaar op dit moment. Het zijn vooral groene tomaten uit Malaga, Murcia en andere variëteiten uit Valencia. Daarom is Spanje aangewezen op import van tros- en vleestomaten uit Nederland en België. De losse tomaten worden geïmporteerd uit Polen en kleine volumes uit Frankrijk. De Franse tomaten zijn duurder omdat de kwaliteit hoger is en er in de Franse markt een goede vraag is naar deze tomaten. Een grote retailer importeert juist alle tomaten uit Portugal.
Het seizoen begint in Almeria in de herfst. In de eerste week van augustus beginnen de telers met planten. Het voorgaande seizoen was goed voor de tomatentelers in Almeria, vooral voor de telers van specialties. De markt voor de trostomaten was echter erg slecht. Er staat meer dan 30.000 hectare kassen in Almeria en het is nog onduidelijk hoe het tomatenareaal zich dit jaar zal ontwikkelen. Zeker is wel dat het paprika-areaal blijft stijgen en dat dit ten koste zal gaan van andere gewassen, zoals courgette, aubergine en tomaten.
Er is nauwelijks lokale oogst beschikbaar op dit moment. Het zijn vooral groene tomaten uit Malaga, Murcia en andere variëteiten uit Valencia. Daarom is Spanje aangewezen op import van tros- en vleestomaten uit Nederland en België. De losse tomaten worden geïmporteerd uit Polen en kleine volumes uit Frankrijk. De Franse tomaten zijn duurder omdat de kwaliteit hoger is en er in de Franse markt een goede vraag is naar deze tomaten. Een grote retailer importeert juist alle tomaten uit Portugal.
Het seizoen begint in Almeria in de herfst. In de eerste week van augustus beginnen de telers met planten. Het voorgaande seizoen was goed voor de tomatentelers in Almeria, vooral voor de telers van specialties. De markt voor de trostomaten was echter erg slecht. Er staat meer dan 30.000 hectare kassen in Almeria en het is nog onduidelijk hoe het tomatenareaal zich dit jaar zal ontwikkelen. Zeker is wel dat het paprika-areaal blijft stijgen en dat dit ten koste zal gaan van andere gewassen, zoals courgette, aubergine en tomaten.
Steeds meer tomaten worden geteeld in kassen met moderne technieken. Ook de grote zaadleveranciers zien de groeiende markt in het Oost-Europese land en spelen daar op in. Dat doen ze bijvoorbeeld door een demokas te openen waar telers de rassen kunnen bekijken en meer kennis op kunnen doen over de tomatenteelt. Een zaadleverancier vertelt dat de bouw van 1 hectare kas een investering van een miljoen dollar vraagt. "Dat weerspiegelt de stabiliteit in deze regio. Het areaal voor de winterproductie is met bijna 130 hectare gestegen." Die stijgende trend geldt niet alleen voor tomaten, ook de komkommerteelt zit in de lift.
VS: alle regio's tegelijk aan de markt
In veel verschillende regio's worden tomaten geoogst, daardoor is er veel aanvoer. "Het is juli, dan zijn er veel tomaten beschikbaar verspreid over het land," vertelt een handelaar. Naast de lokale oogst is er ook aanvoer uit Mexico en Canada.
Het warme weer is positief voor de oogst in teeltgebieden als Carolina, Tennessee en Californië. Alleen al in die laatste staat zijn veel verschillende regio's waar tomaten geoogst worden en dus is de aanvoer groot. Ook in Arkansas, Tennessee en North Carolina worden de tomaten geplukt. "Het is erg heet en droog en het lijkt er op dat de tomaten overal tegelijk aan de markt komen." In de komende twee weken begint ook de oogst in New Jersey en Michigan.
Door het goede weer valt de oogst naar verwachting groter uit dan vorig jaar. De vraag is vergelijkbaar met vorig jaar, hoewel die in de loop van de maand juli waarschijnlijk zal stijgen. Zomerfeesten en barbecues zijn goed voor de vraag naar tomaten. De prijzen zijn stabiel, maar wel onder de prijs die telers graag zouden zien. In vergelijking met vorig jaar brengen de tomaten 10% minder op door de grote aanvoer.
Mexico en Canada: arbeid grootste knelpunt
Voor wat de Amerikaanse markt betreft is momenteel arbeid nog steeds een groot probleem. Waar Mexicaanse telers concurrentie ondervinden van onder andere de auto-industrie, moeten Canadese groententelers het in de strijd om de werknemers onder andere opnemen tegen de cannabistelers. Doordat de verwachte opbrengsten in de cannabisteelt momenteel hoog zijn, kunnen die telers een hoger salaris aanbieden en daar heeft de groententeelt last van. De totale hoeveelheid arbeid is beperkt.
Australië teelt vooral voor eigen markt
Tomaten worden jaarrond geteeld, al ligt de piek in de oogst in de wintermaanden. In 2016/2017 werden 426.398 ton tomaten geoogst, wat 18% minder was dan het jaar daar voor. Dat blijkt uit cijfers van Hort Innovation. Hoewel het volume daalde, steeg de waarde met 19% naar 645 miljoen dollar. Van de oogst werd ongeveer 530 ton geëxporteerd. Singapore is de belangrijkste afnemer, goed voor 26%, op de voet gevolgd door Nieuw-Zeeland met een aandeel van 24%. De import daalde met 33% naar 932 ton.
De Field Tomatoes hebben het grootste aandeel in de teelt (42%), gevolgd door de Large Truss (33%), Cherry en Grape (22%). Roma-tomaten (incl. mini-Roma) hebben een aandeel van 3% in de teelt. Van de totale oogst is 184.682 ton aan de industrie geleverd.
In Nieuw-Zeeland groeit de consumptie en de teelt als gevolg van de toenemende populariteit van de specialties. Dan gaat het om bijvoorbeeld trostomaten, zowel gewone als kleine maten, pruim en cherrytomaten.