De wereldmarkt voor tomaten heeft dit seizoen tot dusverre een aantal extreme ups en downs gekend. In veel landen zijn de prijzen gestegen door een gebrek aan aanbod, de druk van het ToBRF-virus en de almaar stijgende teelt- en productiekosten, waaronder de energiekosten voor de kassen die met warmte en licht telen. In Italië zijn de kosten naar verluidt met 55% gestegen ten opzichte van vorig jaar, terwijl Nederlandse en Belgische telers overwegen om dit jaar niet te belichten of stoken als de energieprijzen blijven stijgen. In Spanje is de teelt met een kwart gedaald ten opzichte van het normale aanbod als gevolg van het slechte weer tijdens het groeiseizoen, terwijl in Zuid-Afrika vergelijkbare omstandigheden heersen, maar met minder verliezen. Ondertussen staan de prijzen in Noord-Amerika onder druk door een overaanbod als gevolg van de jaar na jaar stijgende teelt. Al bij al een uitdagend seizoen voor tomaten wereldwijd.
Nederland en België: Spannend seizoen met hoge prijzen en dreiging ToBRFV
De langste dag is achter de rug. Juni werd een bovengemiddeld warme en zonnige maand, met gemiddeld genomen 60 zonuren meer dan normaal. Tomatentelers in Nederland en België zijn volop in productie. Ook zij die later aan het seizoen begonnen vanwege energiebeslommeringen.
Inmiddels gaat bij telers de blik zelfs alweer richting de belichte teelt. Is het recht te rekenen om deze winter door te telen met verwarming en belichting? Die vraag hangt nog altijd boven de markt. Op dit moment worden er besluiten genomen in onderhandelingen tussen telers, coöperaties en de supermarkten. Verschillende geluiden doen de ronde. Wat komende winter het belichte areaal gaat zijn, blijft nog even ongewis. Wat wel zeker lijkt te zijn, is dat het areaal opnieuw lager gaat uitvallen dan voor de energiecrisis.
Afgelopen winter lagen de volumes tientallen procenten lager dan normaal en tot diep in het voorjaar was dat nog het geval. Pas de laatste weken zijn de volumes op niveaus gekomen die vergelijkbaar zijn met de afgelopen jaren. De prijzen zijn eigenlijk al sinds afgelopen zomer bovengemiddeld hoog in vergelijking met het vijfjarig gemiddelde. Niet onbelangrijk, nu telers aan de andere kant te maken krijgen met een enorme stijging van de kosten voor onder meer energie en meststoffen.
Vanaf februari is de prijs voor een kilo tomaten aan het zakken. Niets ongewoons. De prijzen komen echter wel van veel hogere niveaus dan normaal. In mei zakten de prijzen in Nederland harder dan elders in Europa en harder dan de afgelopen jaren, maar nog altijd lag de prijs boven het vijfjarig gemiddelde.
In de laatste volle juniweek kwam de prijs voor een kilo tomaten op de Belgische veilingen dichtbij het vijfjarig gemiddelde. Deze week zakten de prijzen verder, bij hoge aangevoerde volumes voor alle sorteringen. Lagere prijzen in de zomer zijn niet ongewoon. Zodra overal in Europa, ook in minder hightech kassen, geteeld wordt, is het tomatenaanbod ruim. Vorig jaar was dat echter anders, toen vanwege het Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV) en tegenvallend zomerweer de volumes flink lager uitvielen met soms zelfs ‘winterprijzen’ tot gevolg.
ToBRFV hangt ook nog altijd boven de markt. Nog altijd komen er telers met besmettingen bij en bovendien blijken telers soms opnieuw besmet te kunnen raken. Inmiddels worden de eerste rassen met resistenties bij praktijktelers in de kas getest. Bekend is dat virusverschijnselen zich sneller openbaren bij stress in het gewas. Dit is vaak het geval bij veel instraling en een vol dragend gewas. Daarmee is, los van prijs- en energieontwikkelingen, de komende zomer ook spannend vanuit virusoogpunt.
Duitsland: Binnenlandse teelt groeit, maar Nederlandse en Belgische tomaten domineren nog steeds
Het Nederlandse en Belgische aanbod domineert momenteel de Duitse markt. Al met al was het aanbod beperkt. Het binnenlandse en Italiaanse aanbod neemt ook iets af, de aanvoer uit Polen, Spanje en Frankrijk is hooguit aanvullend van aard.
Over het algemeen kan zonder grote inspanningen aan de vraag worden voldaan. Op verschillende groothandelsmarkten stijgen de prijzen licht.
Het volume van de binnenlandse tomaten lijkt de laatste jaren te zijn toegenomen. Vooral in Noordrijn-Westfalen, Beieren en Oost-Duitsland zijn verschillende kassen gebouwd of uitgebreid. De hoge gasprijzen en andere kostenstijgingen als gevolg van de oorlog in Oekraïne baren de Duitse telers echter ook zorgen. Wat de invoertomaten betreft, is Nederland nog steeds de belangrijkste leverancier met een totaal volume tussen 380.000 en 400.000 ton per jaar. Spanje (160-190.000 ton), België (55-70.000 ton) en Marokko (40-55.000 ton) volgen op ruime afstand.
Frankrijk: Laagste tomatenprijzen in 2022 tot nu toe
Vorige week waren er in Frankrijk promoties voor pruimtomaten in sommige supermarkten, waardoor de prijzen op de vrije markt vrij goed (hoog) waren. De vraag was goed, dus de markt was in evenwicht. Deze week daarentegen zijn er geen promoties geweest en omdat het weer in het weekend overal in Frankrijk nogal onzeker was, kon de vraag de productie niet absorberen, waardoor de prijzen daalden. De laagste prijzen van het jaar 2022 werden deze week waargenomen.
VK: Britse telers zetten door ondanks uitdagend jaar
Tegen de verwachtingen in liggen de Britse telers op schema om dit jaar de gebruikelijke 100.000 ton tomaten te oogsten, aldus een brancheorganisatie.
De combinatie van stijgende gaskosten, verstoorde wereldwijde toeleveringsketens, aanhoudende tekorten aan arbeidskrachten en lage lichtniveaus in sommige delen van het land hebben van dit jaar een moeilijk jaar gemaakt voor de telers.
Uit gegevens van een specialist in inzichten blijkt dat de verkoop van tomaten met +2,7% is gestegen ten opzichte van vorig jaar, en dat de vraag naar premiums explosief is gestegen met +32% ten opzichte van 2020. Topvariëteiten zijn Piccolo, +28,6% meer dan vorig jaar, trostomaten, +19% meer, en cherrytomaten, +16,9%.
"Britse tomatentelers hebben nog nooit met zoiets te maken gehad," zei een teler in Worcestershire. "Ik zit al twee decennia in de sector en dit is het zwaarste jaar dat we ooit hebben meegemaakt. Het is een perfecte storm geweest en als gevolg daarvan heeft iedereen in de sector heel hard moeten werken. Corona was al lastig, maar dit gaat veel verder dan dat. Gelukkig zijn wij, tomatentelers, een veerkrachtig stel."
De Britse tomatentelers moesten snel handelen om met hun handelspartners en leveranciers samen te werken aan tijdschema's en logistiek. Sommigen hebben het planten uitgesteld en vervolgens de teelt opgevoerd om optimaal te profiteren van de betere lichtomstandigheden nu de lente overgaat in de zomer. Anderen hebben met ploegendiensten gegoocheld om ervoor te zorgen dat de tomaten op het juiste moment in de winkels liggen.
"Als sector lopen we voorop als het gaat om meer doen met minder - in de loop der jaren hebben we ongelooflijke innovaties gezien op het gebied van het verminderen van de energie die nodig is om tomaten te telen en het aanboren van hernieuwbare energiebronnen. Er is ook veel geïnvesteerd in de technische aspecten van de teelt: het aanscherpen van technieken, zodat we precies weten hoe we het beste uit een tomatenplant kunnen halen", aldus een specialist uit de sector.
"Tegen de verwachtingen in gaan we de komende maanden uit van een kwalitatief uitstekende oogst met een goed aanbod."
Italië: Teeltkosten van tomaten met meer dan 55% gestegen ten opzichte van vorig jaar
In het algemeen is het op de Italiaanse markten aanwezige aanbod gedaald ten opzichte van de voorgaande jaren.
Een teler in Noord-Italië, met veel hectaren kassen, zegt dat voor vleestomaten ongeveer 0,60-0,70 EUR/kg wordt betaald, wat ver onder de teeltkosten ligt. Om een bevredigend inkomen te hebben, zou meer dan 1 EUR/kg moeten worden betaald. In 2021 kostte het 45.000 euro om een hectare kastomaten te telen; dit jaar is dat gestegen tot 70.000 euro. De teler zegt: "Al meer dan een maand zien we deze lage prijzen. Als je rechtstreeks aan de retailhandel verkoopt, gaat het iets beter, maar als je aan groothandelsmarkten levert, is er vrijwel geen vraag."
In Campanië en Latium zijn de teeltgebieden voor tomaten dit jaar verkleind vanwege de stijging van de teeltkosten met 35 procent. Wat de handel betreft, zijn er twee verschillende scenario's: in Campanië worden degenen die het product hebben, vooral de langwerpige rassen, goed gecompenseerd; in Lazio verloopt de verkoop traag en is de consumptie niet opwindend.
Op Sicilië zijn de prijzen voor tomaten, na een vrij bevredigend seizoen met hoge prijzen die meer te wijten waren aan een gebrek aan product als gevolg van ToBRFV dan aan iets anders, sinds begin juni aan het dalen. Ongetwijfeld heeft de daling van de teelt in verwarmde kassen als gevolg van de energieprijsstijgingen, die bedrijven ertoe hebben gedwongen hun teelt stop te zetten, bijgedragen tot de verminderde beschikbaarheid van tomaten op de Europese markt. Vooral Polen, maar ook Midden- en Noord-Europese landen, die zelfs in de winter nog tomaten teelden in hightech kassen, moesten het hoofd buigen en marktaandeel verliezen aan concurrenten.
Spanje: Oogst daalt met 25%
De teelt in Almería en Granada is in juni zeer beperkt. De meeste tomaten zijn geoogst en er is begonnen met de voorbereiding van de tuinbouwbedrijven voor het volgende seizoen. De aanplantingen in de vollegrond in het noorden van de provincies Almería en Granada nemen de teelt in de kas over. Deze vollegrondsteelt zal hoofdzakelijk op de nationale markt worden verhandeld. Terzelfder tijd importeert Spanje momenteel hoofdzakelijk tomaten uit Nederland.
Het kastomatenareaal in Spanje is dit jaar met 4% verminderd ten opzichte van het vorige seizoen, ten gunste van gewassen zoals courgette, paprika en aubergine. Dit betekent dat het tomatenareaal de afgelopen vijf seizoenen een dalende tendens heeft vertoond. Ook de oogstvolumes voor tomaten zijn met ongeveer 25% gedaald als gevolg van de slechte weersomstandigheden, waaronder nevel en mist. De uitvoervolumes zijn met bijna 10% gedaald en hoewel de prijzen aanzienlijk hoger zijn dan in het vorige seizoen, wijzen de daling van het aantal kilo's per hectare en de stijging van de teeltkosten niet op een erg succesvol seizoen, hoewel die ook niet slecht is geweest. In de maand augustus zal in Almería, het belangrijkste teeltgebied van Spanje, worden begonnen met het overplanten van tomaten voor het seizoen van 2022/2023.
Zuid-Afrika: Ongewoon hoge tomatenprijzen dalen drastisch
Het weer heeft een ongewoon grote rol gespeeld in de winterteelt van tomaten, met ongebruikelijke regen in delen van het noordoosten van Limpopo en vorst elders, die, samen met koude en bewolking, de volumes van de markt hebben afgehouden.
Als gevolg daarvan waren de tomatenprijzen begin juni ongewoon hoog, maar zijn zij onlangs drastisch gedaald doordat de volumes eindelijk beginnen aan te trekken en tomatenhandelaren verwachten dat de prijzen de komende twee maanden verder zullen dalen.
Vorige week werd een kilo tomaten van klasse I verkocht voor tussen R15 (0,89 euro) en R16 (0,94 euro), maar nu ligt de prijs tussen R10 en R12 per kilo. De gemiddelde prijs voor tomaten op de gemeentelijke markt is R12,14 (0,72 euro) per kg.
China: Markt kan grote hoeveelheden zomergroenten niet opnemen
Sinds juni is op vele plaatsen een einde gekomen aan de maatregelen ter bestrijding van de pandemie en is de markt weer normaal gaan functioneren. De groenteprijzen zijn echter laag gebleven.
De tomatenprijzen zijn gedaald ten opzichte van eerdere hogere niveaus, en in sommige gebieden liggen de prijzen lager dan vorig jaar. In Yunnan schommelen de tomatenprijzen momenteel rond 0,7 tot 1 Yuan per kg (0,14 euro). De volumes zijn groot en de prijzen zijn over het algemeen laag.
In Beijing en het naburige Hebei schommelen de groothandelsprijzen rond 1,5 Yuan per doos. Nu veel teeltgebieden in productie zijn gekomen, zijn ook hier de prijzen gedaald. Onlangs zijn ook tomaten uit Binnen-Mongolië op de markt gekomen, zodat er geen reden is om aan te nemen dat de prijzen in de nabije toekomst zullen stijgen.
Over het algemeen kan de markt de huidige hoeveelheid zomergroenten, waaronder tomaten, niet afzetten. Toch slagen sommige rassen erin hogere prijzen op de markt te brengen, waaronder de Shandong ShouGuang Pink-tomaten.
Noord-Amerika: Groeiende tomatenareaal zet prijzen onder druk
De tomatenvoorraden in Noord-Amerika zijn op dit moment aan het verschuiven en omvatten veel van de lokale deals die in deze tijd van het jaar in het hele land te zien zijn.
Een in Florida gevestigde teler-verzender zegt dat nu het seizoen in Florida is afgelopen, staten als Arkansas, Tennessee en South Carolina met de lokale oogst zijn begonnen en dat Alabama over een week komt. Na het weekend van 4 juli komen ook New Jersey en Michigan. Al deze staten telen grotendeels in de vollegrond.
"En er is ook de Californische productie die binnen sijpelt via Baja Californië naar San Diego. En naarmate je verder de kust op gaat, valt de Californische deal ook samen met die in het midden van de VS. Ze zijn al aan het plukken en verpakken," zegt hij.
Tegelijkertijd zit Mexico nog steeds in Roma-, ronde-, pruim- en cherrytomaten en gaat de teelt van tomaten in kassen vrijwel het hele jaar door. "Er zijn meer kassen in de VS - zelfs in het Midwesten in Tennessee en Kentucky, maar ook Ohio. In de VS is de teelt van tomaten onder glas sterk toegenomen," zegt hij. En dan zijn er ook nog de Canadese serretomaten, die volgens hem elk jaar langer en langer meegaan in het seizoen.
Over het geheel genomen kan je zeggen dat er veel tomaten zijn. "Ik denk dat er meer en meer tuinbouwbedrijven bijkomen. Er komt zeker steeds meer areaal bij," zegt hij.
Er is ook veel ontwikkeling rond de tomatenrassen. "Ze blijven nieuw zaad ontwikkelen voor tomaten met een betere smaak of die langer meegaan in de schappen, of die een betere Brix-waarde hebben voor een zoetere tomaat of een rodere kleur. Ze innoveren voortdurend om meer in te spelen op de smaak van de consument," zegt hij.
En dit alles vindt zijn weg naar de tomatenschappen, die volgens hem nog steeds een topcategorie in de supermarkt is. "Er zijn nog steeds de kerntomaten: cherry, pruim, Romas, rond en trostomaten. Maar af en toe introduceren ze een paar nieuwe rassen om te zien hoe de consument erop reageert", zegt hij.
Ondertussen is de vraag momenteel meer gespreid, gezien alle lokale deals die gaande zijn. "En retailhandelaren hebben de neiging om in deze tijd van het jaar lokale Amerikaanse tomaten in hun schappen te willen hebben. De vraag zal toenemen tot 4 juli en daarna is er meer vraag naar lokale tomaten," zegt hij. "Maar we kijken in deze tijd van het jaar ook of die lokale tomaten bestand zijn tegen het weer. Of het nu hitte, regen, storm of iets anders is, kunnen ze de winkels blijven bevoorraden zonder kwaliteitsproblemen te vertonen?"
Telers en verladers kijken niet alleen naar het extra tomatenvolume dat in deze tijd van het jaar beschikbaar is, maar hebben ook nog steeds te kampen met een probleem dat nog niet is opgelost: het effect van Covid op het personeelsbestand. "De verpakkingsbedrijven hebben nog steeds te maken met coronabesmettingen en de beschikbare arbeidskrachten. In sommige gevallen is het aantal plukkers gestegen, maar zullen er genoeg plukkers zijn? In hoeverre zal het werk worden beïnvloed door pieken in het gebied?"
Wat de telers ook problemen geeft, zijn de stijgende kosten van teelt- en productiemiddelen zoals meststoffen, verpakkingsmateriaal, brandstof en nog veel meer. "Het blijft allemaal stijgen, wat het moeilijk maakt voor de prijsstelling. We zouden graag een betere prijsstelling zien met deze kosten. Maar met de hoeveelheid tomaten in zo veel verschillende gebieden, is het veel minder dan waar we het willen hebben. Er is op dit moment gewoon te veel beschikbaar voor de vraag," zegt hij.
Hij voegt eraan toe dat het enige wat de prijsstelling in de nabije toekomst waarschijnlijk zou kunnen veranderen, een oogst zou zijn die wordt beïnvloed door het lokale weer en dus van invloed zou zijn op de beschikbaarheid.
Mexico: Goede prognoses voor wat nu al 's werelds grootste exporteur van tomaten is
Mexico is de grootste exporteur van tomaten op de wereldmarkt, met volgens de laatste beschikbare gegevens in 2020 een export van 1,826 miljoen ton. Tijdens een recent evenement gewijd aan deze groente, waarvan de consumptie per hoofd van de bevolking in het land 13,4 kg bedraagt, benadrukte een regeringsvertegenwoordiger dat het land in 2020 over meer dan 45.000 hectare beschikte, waardoor ze een oogst van 3.371 miljoen ton konden realiseren. Dit cijfer is 9,5% hoger dan het gemiddelde van de laatste 10 jaar.
Sinaloa onderscheidt zich in zijn oogst, die 20% van de nationale teelt bijdraagt, gevolgd door San Luis de Potosí, Michoacán, Baja California Sur, Zacatecas, Morelos, Puebla en Jalisco. De vertegenwoordiger wees er ook op dat de tomaat een van de meest technologisch geavanceerde teelten is en een van de meest rendabele, aangezien geschat wordt dat ongeveer een derde van het areaal in kassen wordt geteeld, waaruit 67% van de totale opbrengst wordt verkregen. "Bovendien onderscheidt deze groente zich als de groente die het meest wordt geteeld, zowel voor de nationale consumptie als voor de export, waardoor Mexico een referentiepunt wordt op de wereldmarkt."
"De Verenigde Staten zijn de belangrijkste bestemming voor onze export, maar we sturen dit belangrijke product ook naar Canada, Japan, de Verenigde Arabische Emiraten of Singapore. Wat de invoer betreft, deze is minimaal en komt volledig uit de Verenigde Staten. Daardoor hebben we een tomatenhandelsbalans kunnen handhaven met een overschot van 2.306 miljoen dollar in 2021."
En de prognoses zijn nog steeds zeer positief. Volgens een USDA-rapport over de prognoses voor het tomatenseizoen in Mexico dat in juni van dit jaar werd gepubliceerd, "uitgaande van normale omstandigheden voor de vollegrondsteelt en een aanhoudende groei in het gebruik van kas- en schaduwtechnologieën in de sector, wordt verwacht dat de oogst van tomaten in Mexico voor het afzetseizoen 2022/23 -van oktober tot september- gelijk is aan de officieel geraamde oogst voor dit seizoen 2021/22 van 3,7 miljoen ton", waarbij wordt benadrukt dat "om grotere opbrengsten te verkrijgen, moeten Mexicaanse telers blijven overstappen van de vollegrond naar een meer gecontroleerde teelt in een meer beschermde omgeving, zoals kassen."
"De export naar de Verenigde Staten zal ook sterk blijven dankzij het beschikbare exporteerbare aanbod en de stabiele binnenlandse consumptie," voegde het document eraan toe, en voorspelde dat deze in het seizoen 2022/23 1,9 miljoen ton zal bedragen. "Mexico blijft de grootste leverancier van tomaten aan de Verenigde Staten en is bijgevolg de grootste tomatenexporteur ter wereld. Op basis van de beschikbare gegevens en het tempo van de handel wordt in het USDA-rapport geschat dat de export voor 2021/22 1,7 miljoen ton zal bedragen, een marginale daling ten opzichte van het voorgaande jaar.
"Hoewel de export naar de Verenigde Staten het hele jaar door plaatsvindt en constant boven de 100.000 ton per maand ligt, vindt het grootste exportvolume over het algemeen plaats van januari tot maart. In 2020/21 exporteerde Mexico meer dan 1,76 miljoen ton tomaten naar de Verenigde Staten, met een geschat marktaandeel van 91%." In feite absorbeert de Verenigde Staten bijna alle exporteerbare tomaten van Mexico, benadrukt de USDA. De Mexicaanse invoer van tomaten bedroeg in 2020/21 slechts 640 ton; een hoeveelheid die, zoals de Amerikaanse instantie zelf benadrukt, "onbeduidend" is.