Een gemeenschappelijk thema op de wereldtomatenmarkt is de toenemende druk van virussen zoals het Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV), alsmede aanhoudende abnormale weerspatronen en stijgende productiekosten. De gestegen energiekosten blijven in de meeste landen een punt van bijzondere zorg, aangezien het noordelijk halfrond tijdens de donkere wintermaanden overschakelt op belichte teelt. Al deze factoren samen betekenen in het geheel hogere tomatenprijzen.
Nederland en België: Energiecrisis en virusproblemen zetten tomatentelers onder druk
In de Nederlandse en Belgische tomatenkassen staan alweer even de lampen aan. Het is tijd voor de belichte teelten, na tot nu toe een bijzonder seizoen met sinds de zomer opvallend hoge prijzen. Momenteel vallen echter vooral de hoge energieprijzen op.
Het seizoen voor de onbelichte teelten afgelopen, een kleine groep herfsttelers met vooral grove trostomaten daargelaten. Zij gaan rond deze tijd voor korte tijd in productie. De meeste onbelichte telers zitten nu in hun teeltwisseling en de voorbereiding op een nieuw seizoen. Zeker bij telers die in december voor een nieuwe onbelichte teelt planten zullen er verschuivingen plaatsvinden, vanwege de energiecrisis. Het is de verwachting dat er komend voorjaar op andere momenten pieken en dalen in de productie zullen ontstaan.
Ook dit jaar was dat al het geval, vooral vanwege virusproblemen. Hierdoor ontstonden al in de zomer ‘winterprijzen’ toen telers noodgedwongen hun kassen moesten ruimen na besmetting het met Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV), zowel in Nederland als in België. De laatste updates van de officiële cijfers geven 29 besmettingen in Nederland en 12 besmettingen in België. Als gevolg van virusproblemen oriënteren telers zich op nieuwe teelten. Ook zijn er al telers die overstappen op bijvoorbeeld komkommer of paprika.
Na een zomer met hoge prijzen volgde een najaar waarin de prijzen op een hoog niveau bleven en zelfs door bleken te kunnen stijgen, tegen de trends uit de afgelopen jaren in. De afgelopen weken stabiliseerde die opwaartse prijslijn even. In november volgt vaker een kleine dip, als ook importproduct in grote getalen beschikbaar komt. Toch is deze week alweer sprake van opnieuw aantrekkende prijzen in trostomaat, onder belichte telers het grootste segment. De prijzen voor losse tomaten liggen over de hele linie gemiddeld de laatste weken iets lager dan die voor trostomaat.
Deze winter kiezen sommige telers in Nederland en België ervoor hun belichte teelt over te slaan vanwege de hoge energieprijzen. Telers met ongunstige energiecontracten die momenteel tegen hoge prijzen gas en elektriciteit in zouden moeten kopen, hebben besloten hun kas deze winter leeg te laten liggen. Ook zijn er telers die hun belichtingsstrategie aan hebben gepast, of hun teeltstrategie zo hebben aangepast dat ze tijdelijk met minder energie toe kunnen. Hierdoor groeien de planten momenteel trager, maar hopen telers zodra de energieprijzen weer dalen, letterlijk en figuurlijk, gas bij te kunnen geven. Momenteel is op een daling nog niet in zicht.
Duitsland: Lage temperaturen zorgen voor daling vraag naar tomaten
Als gevolg van de lage temperaturen in Duitsland is de vraag sterk gedaald. Toch is het aanbod qua volume en variëteiten even groot als altijd, zodat gemakkelijk aan de vraag kon worden voldaan. Het Nederlandse aanbod is merkbaar gedaald, terwijl het aanbod uit Spanje is gestegen.
Ook de Spanjaarden hebben de stijgende gasprijzen in Nederland opgemerkt en passen hun marktprijzen daaraan aan. Daardoor is de prijs voor de vroege Spaanse tomaten voor bepaalde rassen aanmerkelijk hoger dan voor de laatste Nederlandse tomaten. Het resterende aanbod komt vooral uit Marokko, België en Italië.
Italië: Stijgende productiekosten en ToBRV-druk hinderen Italiaanse tomatenproducenten
Volgens de gegevens kochten in het laatste jaar dat eindigde in september 2021 meer dan 23,2 miljoen Italiaanse gezinnen (89% van het totaal) ten minste één keer tomaten. Italianen kopen gemiddeld 17,2 keer per jaar tomaten, voor een gemiddelde prijs van 2,10 euro.
Voor de producenten was het seizoen 2021 een moeilijk seizoen. In de zomer hadden de tomaten te lijden onder hoge temperaturen en ziekten zoals het tomatenvirus ToBRFV. De hitte heeft de opbrengsten gehalveerd, terwijl de kosten zijn gestegen. De gemiddelde prijs van kerstomaten (1,50 euro/kg) vergoedde de kosten slechts gedeeltelijk. Zelfs nu, in het najaar, is de vraag van buitenlandse markten, zoals Duitsland en Oostenrijk, afgezwakt als gevolg van de hervatting van de pandemie. Gezien de onzekerheid is het waarschijnlijk dat sommige producenten in de toekomst zullen besluiten het aantal met tomaten beplante hectaren te verminderen.
Spanje: Daling van het productieareaal van Spaanse tomaten door druk van meerdere kanten
De maand november begon met een stijging van de prijzen van alle tomatensoorten, met uitzondering van de trostomaat. De trostomaat is het handelstype met de hoogste prijs op de veilingen van Almeria. In het hele Andalusische tuinbouwgebied blijven tomaten terrein verliezen. Volgens de eerste ramingen voor dit seizoen zal het areaal met 3% afnemen ten opzichte van het vorige seizoen, toen het bijna 8.400 hectare besloeg. De hoge productiekosten, met name voor arbeidskrachten, de sterke internationale concurrentie, vooral uit Marokko, en de problemen als gevolg van virussen en Tuta absoluta, in combinatie met prijzen die niet aan de verwachtingen van de producenten voldoen, leiden ertoe dat de teelt geleidelijk wordt vervangen door teelten die minder loonkosten met zich meebrengen, zoals paprika's en courgettes.
Volgens verschillende bronnen uit de sector zullen de tomatentypes die hun teeltoppervlakte dit seizoen het meest zullen verkleinen, de ronde tomaat en de trostomaat zijn. De specialities met de hoogste toegevoegde waarde en rentabiliteit, zoals vleestomaten en cherrytomaten in verschillende kleuren, tonen daarentegen meer kracht om te concurreren met de productie uit derde landen en vertonen een toename van hun teeltareaal.
In de maand november overlapt de nog beperkte Andalusische productie op de internationale markten het einde van het Midden-Europese seizoen, dat, ondanks de dalende kwaliteit van de producten, druk uitoefent op de Spaanse tomatenprijzen. De Marokkaanse productie neemt medio november aanzienlijk toe en concurreert op de Europese markten intensiever met het aanbod uit Almería, Granada en Murcia.
Zuid-Afrika: Zware regenval treft Zuid-Afrikaanse tomatenoogst
De tomatenprijzen zijn aanzienlijk gedaald als gevolg van de grote volumes op de markt in de afgelopen maand. De gemiddelde marktprijs daalde met 42% tot R4,47 (0,25 euro) / kg als gevolg van een toename van het aanbod, maar er wordt een kentering verwacht omdat de regen de oogst in de noordelijke regio belemmert.
Tomatenproducenten in de noordelijke delen van het land (Limpopo, Mpumalanga, Noordwestprovincie waar tomaten worden geteeld) zitten op hun hoede: sinds het weekend valt er veel en hevige regen. Als het in de zomer meer dan gemiddeld regent, zoals wordt voorspeld, zou dat een direct effect hebben op de druk van plagen en op de opbrengst (zoals vorig jaar het geval was) en zouden de volumes dalen.
Een tomatenhandelaar meldt dat sommige producenten vorig jaar een groot deel van hun oogst hebben verloren door schade als gevolg van plagen (bijvoorbeeld de nieuwkomer Tuta absoluta) en als hetzelfde dit jaar gebeurt (en de druk van Tuta absoluta is al zeer hoog), zouden zij de tomatenproductie staken, althans in de nabije toekomst.
China: Slecht weer en hogere productiekosten drijven Chinese tomatenprijzen op
Sinds de zomer zijn de Chinese tomatenprijzen hoog gebleven. Enige tijd geleden hadden Shandong, Hebei, Shaanxi, Shanxi, Henan en andere plaatsen gedurende vele dagen te kampen met aanhoudende regenval, waardoor de vruchtzetting van tomaten lager was dan normaal en het volume tomaten op de markt aanzienlijk kleiner was dan in normale jaren. Sinds het begin van dit jaar zijn de prijzen van zaden, meststoffen, pesticiden, enz. gestegen, waardoor de productiekosten zijn gestegen; de stijgende olieprijzen hebben de vervoerskosten opgedreven, waardoor ook de groenteprijzen zijn gestegen. Op dit moment blijft de groothandelsprijs van gewone tomaten hoog, de prijs is ongeveer 6 yuan/500 gram.
De laatste jaren is de vraag naar cherrytomaten van topkwaliteit in de grote Chinese steden sterk gestegen. Neem Shanghai als voorbeeld: door het beperkte plantareaal in het stedelijke gebied is het huidige aanbod van kerstomaten minder dan 1/5 van de totale consumptie. Daarom zijn sommige bedrijven begonnen met de bouw van kassen in stedelijke gebieden binnen de stad, om de transportkosten te verminderen en de plaatselijke aanvoer van kerstomaten te verzekeren.
Noord-Amerika: Goed aanbod en betere prijzen voor NA-tomaten
Bij een gevestigde teler met substraatteelt in Mexico geeft een update. "De leveringen van vleestomaten en trostomaten zijn vergelijkbaar met die van vorig jaar op dit moment - er zijn wat ups en downs geweest na de pandemie. Onze aantallen volgen niet altijd de trend die we gewend zijn. Maar over het algemeen is het niets onverwachts en zijn we in staat tomaten te leveren."
Canada is op dit moment ook in productie met kastomaten.
Ondertussen is de vraag naar tomaten consistent. "We hebben een goede vraag gezien en we pushen veel meer tomaten met de winter en de feestdagen in het vooruitzicht," deelt de teler. "Over het geheel genomen neemt de vraag naar tomaten langzaam toe, vooral naar trostomaten. Er is een grote markt voor trostomaten."
Hoewel pruimtomaten hebben bijgedragen aan de groei van de categorie, vooral als een snack keuze, zegt de teler dat voorverpakte salades en saladekits ook een groeiende optie zijn voor pruimtomaten. "Ze worden steeds populairder en we merken dat veel klanten op zoek zijn naar producten die in hun kits kunnen."
De prijzen voor tomaten zijn redelijk vergelijkbaar met vorig jaar rond deze tijd.
Ondertussen is Florida begonnen met de productie van veldtomaten en het seizoen is op tijd, in tegenstelling tot sommige andere producten die op dit moment in productie zijn, zoals speciale paprika's, die vertraging oplopen. "De kwaliteit is uitstekend. We hebben vroeg in de herfst behoorlijk wat regen gehad en sommige van deze later passerende fronten hebben het gewas geholpen," zegt een teler in Florida die in productie is met aan de tros gerijpte ronde tomaten en Roma-tomaten, een nieuw item voor hen. "De kwaliteit van de tomaten ziet er echt goed uit. Je kunt irrigeren, maar het is nooit hetzelfde als een mooie regenbui. Het heeft alles in evenwicht gebracht en nu het weer aan het afkoelen is, heeft dat ons ook geholpen."
Hoewel het areaal gelijk is gebleven, heeft de teler de totale voetafdruk voor beide tomatensoorten vergroot.
Wat de vraag betreft, die is op dit moment goed. "Alles is in beweging. De vraag is niet uitzonderlijk geweest, maar wel goed", zegt hij. De telers in Florida houden ook de gestegen vrachtprijzen in de gaten, waardoor het product uit Florida aantrekkelijker kan worden voor de omliggende regio's.
De teler zegt dat de prijzen momenteel in het middensegment tot iets hoger liggen dan vorig jaar.