Dakkassen. Je bent voor of tegen. Als je je in het tweede kamp bevindt, wil je daar wellicht nog eens over nadenken. Xavier Durany van de Universiteit van Barcelona weet alles over de positieve resultaten die kunnen worden verkregen door een kas op het dak van een gebouw te plaatsen. Onlangs presenteerde hij die resultaten aan de Universiteit van Wageningen als onderdeel van een serie lezingen voor de Urban Greenhouse Challenge, in samenwerking met het GROOF-project.
Het Fertilecity-project wordt gesponsord door de Spaanse overheid en verenigt onderzoekers van de Universiteit van Barcelona en de Polytechnische Universiteit van Catalonië. Het team dat aan dit project werkt, bevat leden uit een breed aantal sectoren, waaronder juristen, technici, architecten, agronomen en sociologen. In de Fertilecity-kas wordt een groot aantal gewassen geteeld en worden er teeltexperimenten uitgevoerd met bonen, tomaten, snijbiet en sla.
Het doel van de kas op het dak is om één gesloten systeem te creëren, van water tot lucht, waarbij de onderlinge stromen tussen gebouw en kas met elkaar verbonden worden. “Voor ons is het woord ‘symbiose’ enorm belangrijk,” legt Xavier uit. “Omdat de kas is geïntegreerd in een gebouw waar meer dan 200 mensen werken, zijn diezelfde mensen prioriteit voor de gebouwbeheerder en niet ons experiment, ons voedsel of onze planten. Daarom zijn er maatregelen nodig om de behoeften van het gebouw en de kas met elkaar in balans te brengen.” Tijdens zijn lezing legde Xavier uit hoe ze dat systeem kunnen inrichten en tegelijkertijd een winstgevende onderneming kunnen draaien.
Alle foto’s zijn gemaakt door Marta Eggers (WUR)
Water
“De belangrijkste hulpstof die gewassen nodig hebben, is water. Al het water dat we nodig hebben komt van regenwater.” Op 25 kilometer afstand van Barcelona krijgt de kas normaal gesproken 500 liter regenwater per vierkante meter in de loop van een jaar.
Het Fertilecity-systeem bevat twee regenwatertanks: een voor het gebouw zelf en een voor de gewassen die in de kas groeien en een voor de decoratieve planten in en bij het gebouw. In wat Xavier een symbiotische relatie met de buurt noemt, levert het aangrenzende gebouw van Eureka het regenwater wat daar wordt opgevangen ook aan de kas op het dak.
Xavier vertelt dat de chemische verontreiniging in het regenwater laag is, lager dan in het rivierwater dat wordt gebruikt voor drinkwater in de stad Barcelona. Biologische vervuiling kan een probleem zijn, maar dat wordt eenvoudig opgelost door desinfectie met bijvoorbeeld ultraviolet licht of chloor.
Gewasbescherming
Een van de beperkingen van een kas op het dak is gewicht, de kas kan niet te zwaar zijn. Voor het Fertilecity-team leidde die zorg hen naar het gebruik van systemen, waarbij de gewassen groeien op een substraat van perliet. De kas zelf wordt verwarmd met warmte die over is uit het gebouw eronder, waarbij de ramen open of dicht kunnen, al naar gelang de behoefte om te koelen.
Omdat de kas op het dak gebruik maakt van een 'grondloos systeem' kan het als biologisch worden aangemerkt volgens de Europese regels. Desalniettemin gebruikt het team zoveel mogelijk biologische gewasbescherming, zegt Xavier.
Uiteraard is het onmogelijk om al het ongedierte buiten te houden in een omgeving die met de buitenlucht in contact is en waar mensen ziektekiemen kunnen introduceren in de kas: “Als je een kas op een dak hebt in de stad, dan is dat de manier waarop mensen zullen werken, omdat het niet wordt gezien als een ‘professionele’ kas.”
Winstgevendheid
Het is allemaal leuk en aardig om een gesloten systeem te creëren en duurzamer te worden, maar als de geldkraan opdroogt, dan stopt de rest ook. Daarom kijkt Fertilecity ook naar de marktsituatie. Er wordt bijvoorbeeld geëxperimenteerd met bonen in de kas. Xavier benadrukt dat de markt een belangrijke factor is om te bepalen in welk seizoen er moet worden geteeld. “We willen niet alleen duurzaam voedsel, maar ook economisch duurzaam voedsel.”
Onderzoek van de Mercabarna-markt in Barcelona heeft aangetoond dat de prijzen voor bonen hoger zijn in oktober en november. Daarom richt het team van de kas op het dak zich op een bonenproductie in die maanden.
De marktvraag speelt ook een rol in de beslissing over welke tomatenvariëteit er wordt geteeld. De keus is gevallen op coeur de boeuf tomaten, omdat deze waarschijnlijk zullen worden gewaardeerd door lokale consumenten en dus een hogere prijs zullen opleveren.
Na de presentatie konden studenten Xavier vragen stellen.
Het optimale systeem
Uiteindelijk gaat het bij elk experiment om de resultaten en Fertilecity is nog steeds een experiment. Als onderdeel van het onderzoek analyseerde Xavier en zijn team hoe de gewassen zich hebben ontwikkeld in de afgelopen paar jaren. Een aantal van die resultaten zijn behoorlijk indrukwekkend, gezien de korte periode waarin de kas operationeel is. Bij de tomaten was er in 2017 een oogst van 20 kilo per vierkante meter.
De belangrijkste vraag die de onderzoekers willen beantwoorden is wat de meest efficiënte jaarronde combinatie van gewassen is voor een minimale voetafdruk van de kas op het dak. In het optimale distributiescenario kon het team de CO²-uitstoot per verdiende euro verlagen, van 0,84 kg naar 0,71 kg. In dat scenario worden er van januari tot augustus tomaten geteeld, gecombineerd met sla en bonen, die een kortere gewascyclus hebben.
“Het gaat dus niet alleen om de manier waarop we de kas integreren met het gebouw, maar we kijken ook naar het verbeteren van de duurzaamheid terwijl er een economisch gewin is.”
Voor degenen die alle details willen weten kan hier Xaviers presentatie gratis worden gedownload.
Voor meer informatie:
WUR Urban Greenhouse Challenge
studentchallenges@wur.nl
urbangreenhousechallenge.nl
Fertilecity
info@fertilecity.com
www.fertilecity.com