Tholen - Gedurende zijn loopbaan als teeltadviseur heeft Simon Voogt naast het telen van gewassen onder opstanden gemaakt van glas, ook veel teelten mogen volgen onder opstanden gemaakt van plastic. Sinds kort is de pas gestopt teeltadviseur terug in Nederland. In deze bijdrage deelt hij zijn ervaringen en adviezen, deze keer gericht op CO2, onmiskenbaar een succesfactor voor een goede teelt.
"Dit element is, net als water, essentieel voor het proces van fotosynthese", start Simon deze bijdrage. "De rol van CO2 is in 2025 nog net zo belangrijk en vooral financieel/economisch zelfs nog belangrijker dan in het jaar 1982, toen ik mijn loopbaan als teeltadviseur ben begonnen."
In de buitenlucht in Nederland varieert het CO2-niveau tussen 385 en 410 ppm (afhankelijk van de locatie en specifieke weersomstandigheden). Wanneer de teelten van gewassen plaatsvinden onder beschermde opstanden, zoals glazen kassen of plastic tunnels, en geen extra CO2 wordt gedoseerd, dan daalt het niveau in de kas heel snel van 350 ppm naar 250 ppm, stipt hij aan. "De productie dan zal met zo'n 20% afnemen."
Meer CO2, meer kilo's, maar er is een grens
Als gevolg van de inmiddels verbeterde rassen (hogere producties en betere resistenties tegen ziekten en plagen etc.) zijn de 'jaarrond' producties per m² enorm toegenomen, weet Simon. "In de teelt van grove tomaten was in 1982 een productie van 20 kg per m² per seizoen bijvoorbeeld een hoge en goede productie. Nu is dit 65 kg per m² de standaard. Dit is dus een toename van meer dan 3 keer", constateert de man die tientallen jaren in het vak zat.
Onderzoekster Elly Nederhoff heeft heel veel onderzoek gedaan naar en resultaten gepubliceerd over het effect van het doseren van extra CO2 bij het telen van komkommers en tomaten in kassen. (3). Het effect was enorm en is hieronder weergegeven:
| Niveau in kas | Niveau na doseren | Verhoging |
| 340 ppm | 500 ppm | +30% |
| 340 ppm | 600 ppm | +40% |
| 340 ppm | 700 ppm | +45% |
| 340 ppm | 800 ppm | +48% |
Boven het niveau van 800 ppm nam de productie niet meer toe, weet Simon uit dat onderzoek. "Het doseren van extra CO2 moet beginnen een half uur na zonsopkomst en moet beëindigd worden 1 uur voor zonsondergang. Maar let op", stelt de ervaren teeltadviseur. "Wanneer de temperatuur buiten oploopt > 32 C, is het beter het doseren van extra CO2 te stoppen. Boven dit temperatuurniveau sluiten de huidmondjes (mitochondriën) van de bladeren, en treden er verbrande bladpuntjes op. Bloemetjes van tomaten, komkommer en/of paprikaplanten vallen af (bloemrui), of verdrogen."
Hogere kwaliteit
Niet alleen de producties per m² zijn enorm gestegen dankzij CO2-dosering, maar eveneens de kwaliteit, houdbaarheid en presentatie zijn enorm verbeterd, benadrukt Simon. De tijd dat Nederlandse tomaten als 'Wasserbomben' bekend stonden in Duitsland is voorbij. "De doorkleuring van de tomaten is inmiddels sterk verbeterd. Tomaten zijn meer egaal rood en je hebt geen bontkleurige vruchten meer, en geen krimpscheuren in de vruchtwanden, mits de voeding en klimaat goed worden gestuurd."
Niet alleen in tomaat leverde CO2-dosering verbeteringen op. "Bij komkommers zijn de kwaliteit en vorm van de vruchten sterk verbeterd. De vruchten glanzen meer en de vorm van de vruchten is beter en uniformer; minder puntvormig en minder kromme vruchten."
Lessen uit Loosduinse komkommerkasjes
In zijn jeugd en tijdens zijn opleiding op de Middelbare tuinbouwschool en excursies vanuit school kwam Simon regelmatig op bezoek bij de eerste komkommertelers in Loosduinen, met hun beroemde komkommerkasjes. "Dit waren zeer lage puntvormige kasjes met scherpe dakhellingen. De planten en ranken werden direct onder het glas gesteund door bedrading en ontvingen hierdoor optimaal zonlicht in de wintermaanden."
De komkommerplanten werden geplant op strobalen, en voor het planten werden de strobalen verzadigd met water en voeding. "De balen gingen na broei (hogere temperaturen en vocht) rotten en de CO2-gehalten binnen deze opstanden werden dan zeer hoog. De resultaten waren in die tijd geweldig en later vond men uit, dat de hogere CO2-gehalten een zeer positief effect veroorzaakten."
Ook over het CO2-effect in de paprikateelt is hij positief. "Telers halen hier een veel betere kwaliteit en houdbaarheid en smaak. Ook zie je een meer uniforme door-kleuring; minder bont-kleurige vruchten enzovoort."
Rottend stro standaard in zachtfruitteelt
Buiten de vruchtgroenten deed Simon ook ervaring op. Gedurende zijn carrière in onder andere Californië, in de VS, zag hij dat onder de plastic tunnels de vruchtvorm en grootte van onder meer frambozen, aardbeien en bramen enorm afnam, zodra de zijkanten van de tunnels in het voorjaar werden geopend om te hoge temperaturen te voorkomen. "Hierdoor daalden de CO2-waarden in de plastic tunnels, onder de buitenwaarden (< 200 ppm)."
Van zijn tijd dat hij projecten begeleidde bij Reiter Affiliated Companies herinnert hij zich nog dat hij telers bij het bedrijf dat honderden hectares telde om gehakseld stro, direct naast de containers (gevuld met kokossubstraat) te leggen. Het natte stro ging verteren (rotting) en de CO2-gehalten stegen, waardoor de vruchtgrootte toenam. "Nu wordt dit standaard op deze bedrijven toegepast!"
CO2-darmen op volume houden
Voor de Nederlandse telers onder glas is de voornaamste bron voor CO2 nog steeds, van een ketel of WKK, weet Simon. "In de maanden oktober t/m april hebben wij de extra warmte nog steeds hard nodig. Gedurende alle overige maanden hebben wij de toepassing van warmte middels de buisrail, en groeibuizen tussen de planten, gewoon nog hard nodig voor een optimale en juiste klimaatregeling in de kas."
Simon adviseert om alle CO2, die in de teeltopstanden wordt ingebracht, goed te verdelen. "Dit betekent dat de druk op plastic darmen, waarmee de CO2 wordt gedoseerd tussen de planten, van voldoende niveau is." Simon adviseert minimaal 6 cm waterkolom. "In de praktijk heb ik heel vaak gezien dat CO2-darmen niet voldoende druk bevatten, en de CO2-verdeling slecht of minimaal was. Dit had tot direct gevolg meer problemen met vruchtzetting bij tomaten, paprika's, aubergines en abortie van bloemen bij komkommers. De verdeling en druk op de darmen voor CO2-voorziening is uitermate belangrijk."
Nieuwe CO2-bronnen
De man die in 1982 zijn loopbaan als teeltadviseur begon beseft dat het steeds belangrijker is CO2 van externe bronnen te benutten. Of dat kan is echter wel sterk afhankelijk van de locatie, waar eventueel andere bronnen voor CO2 beschikbaar zijn en toepasbaar zijn. "Naast CO2-voorzieningen vanuit de ketel of wkk zijn er mijns inziens nog vele andere mogelijkheden."
In Nederland draaien WKK's en ketels veel op aardgas. Internationaal zag Simon ook andere brandstoffen, waaronder zaagsel. Een grote kwekerij stookte op zaagsel. "In Canada, was en is, heel veel zaagel beschikbaar. De houtindustrie is heel groot en er zijn in het gehele land veel houtzagerijen en dus ook veel zaagsel aanwezig. Het zaagsel werd toentertijd eveneens gebruikt als teeltsubstaat, maar verteerde te snel en het substraat werd veel te nat en de gewassen kregen problemen met wortlafsterfte door zuurstofgebrek. Zaagsel als teeltsubstraat is inmiddels geheel vervangen door kokos uit Sri Lanka." Ketels voor houtverbranding zijn nog steeds te koop.
Door Wageningen University & Research vindt nog steeds onderzoek plaats naar de effecten van het toevoegen van extra CO2 bij teelten onder beschermde opstanden, weet Simon. "Momenteel onderzoekt WUR samen met bedrijven hoe Direct Air Capture kan worden ingezet in de glastuinbouw." Bij DAC wordt CO2 rechtstreeks uit de buitenlucht gehaald. "Deze techniek kan in de toekomst een alternatief zijn voor fossiele CO2-bronnen, die gaan verdwijnen!"
In eerder bijdragen ging Simon in op het belang van zuurstof in gietwater en deelde hij zijn praktijkervaringen. Ook schreef hij over zonlicht en de rol van die natuurlijke energiebron in de tuinbouw en watersystemen.
Bronnen waarnaar Simon verwijst:
- (3) Proefstation Naaldwijk: Interne rapporten geschreven door dr. ir. J. van den Ende en Ing. C. Sonneveld
