Uit reacties op eerdere artikelen blijkt dat veel telers dezelfde vraag stellen: waarom werken micro-organismen vooral preventief en niet curatief? Het korte antwoord van microbioloog Marco Breekweg op die vraag: ze hebben gezonde wortels nodig om hun werk te doen.
In dit stuk legt de eigenaar van Biomicrobes uit waarom timing zo belangrijk is en hoe microben telers in verschillende fases van de teelt kunnen helpen.
© Microbac
Alles begint in de wortelzone
Wie door een kas loopt, kijkt meestal naar wat er boven de grond gebeurt: de bladeren, de vruchten, de groei. Maar de echte basis ligt onder de grond, in de wortelzone. Daar werken planten en micro-organismen samen in een soort stille uitwisseling.
Steeds meer telers maken daar gebruik van door bacteriën of schimmels toe te voegen aan hun teelt. Het belangrijkste om te onthouden? Microben moeten op tijd aanwezig zijn om effect te hebben.
Waarom gezonde wortels nodig zijn
Een bacterie of schimmel kan geen plant genezen, benadrukt Marco. "Ze werken alleen samen met een wortel die actief groeit en stoffen afgeeft. Planten scheiden namelijk continu suikers, aminozuren en organische zuren uit. Dat is voeding voor micro-organismen. Een sterke, gezonde plant lokt microben dus aan en houdt ze actief. Een zwakke of zieke plant geeft nauwelijks nog iets af – en dan hebben de microben simpelweg niets om mee te werken."
Microben kiezen de makkelijke weg
Bacteriën passen zich snel aan hun omgeving aan. "Als er veel suikers aanwezig zijn, gaan ze vooral daarop draaien en besteden ze minder energie aan andere functies zoals het maken van enzymen of groeistoffen. Dat klinkt misschien alsof ze 'lui' worden, maar in feite is het een slimme overlevingsstrategie. Voor telers betekent dit: regelmatig nieuwe microben toedienen houdt de wortelzone veelzijdig en actief."
Bekende helpers in de kas
Er zijn veel groepen micro-organismen die in de tuinbouw een rol spelen. Marco somt ze op:
- Bacillus – snelle kolonisten die nutriënten beschikbaar maken.
- Trichoderma – schimmels die zich rond wortels vestigen en organisch materiaal benutten.
- Streptomyces – bacteriën die enzymen maken en zo de wortelomgeving beïnvloeden.
- Azotobacter – bacteriën die stikstof uit de lucht kunnen vastleggen.
- Rhizobium – vooral bekend bij peulvruchten, maar ook nuttig in andere teelten.
- Mycorrhizae – schimmels die het wortelbereik vergroten via hun draden.
- Pseudomonas – veelzijdige bacteriën die snel wortels koloniseren en organische zuren produceren.
"Geen enkele soort kan het alleen. De kracht zit juist in de samenwerking."
Kolonisatie kost tijd
Na toediening hebben microben tijd nodig om te activeren en zich rond de wortel te vestigen. Dat proces duurt dagen tot weken. "Wie wacht tot er problemen zijn, is vaak te laat: de microben hebben dan geen tijd meer om een stevige populatie op te bouwen."
Wat later nog kan – en wat niet
Micro-organismen werken het beste als ze vanaf het begin aanwezig zijn. Toch kunnen ze ook in een latere fase nog helpen, zolang de plant gezond genoeg is. Een actief wortelstelsel geeft immers voeding af waar microben op inspelen. "Bij probleemplanten – denk aan ernstige wortelschade of ziekten – werkt dit niet meer. Dan is er te weinig wortelactiviteit om de microben aan het werk te zetten. In die gevallen is hun bijdrage minimaal of zelfs nul."
Preventief bouwen aan een buffer
Als microben zich vroeg vestigen, vormen ze een soort buffer rond de wortel. "Ze nemen ruimte in beslag, zodat ongewenste organismen minder kans krijgen. En door regelmatig bij te vullen, blijft dat buffer in stand."
Microben bij zaaien
Ook bij zaaien is het slim om al microben in te brengen, volgens de ervaren microbioloog. Een van zijn vijf tips voor toepassing van microben is vroeg beginnen, dus bij zaaien of planten. "Hoe eerder ze contact maken met het jonge worteltje, hoe beter ze zich kunnen hechten." Manieren om dat voor elkaar te krijgen zijn het coaten van zaden, het behandelen van substraat of drench na zaaien.
Bij zaadcoating wordt een dun laagje microben op het zaad toegevoegd. Dat zorgt dat ze meteen actief worden bij kieming. Drench na zaaien is een lichte spoeling die de microben in de buurt van het kiempje helpt te brengen. In alle gevallen adviseert Marco. "Gebruik lage doseringen en verspreid ze goed. Jonge wortels zijn gevoelig, en gelijkmatige kolonisatie werkt beter dan een hoge piek."
Veelgemaakte fouten
Steeds meer telers maken gebruik van de inzet van microben in hun teelt. Toch gaat er nog weleens iets fout, ziet Marco. Zo is het belangrijk microben niet te combineren met agressieve middelen zoals H2O2 of chloor en ook is het voor toepassing belangrijk ze goed te koel en donker te bewaren en pas vlak voor gebruik op te lossen in water. Daarnaast blijft hij hameren op tijd preventief toepassen (net zoals bijvoorbeeld biologische bestrijders) en ook vergeten telers nog weleens om een populatie in stand te houden. "Zeker bij recirculatie of veel desinfectie is aanvulling nodig."
Bij hergebruik van drainwater reizen microben mee. Dat kan een risico zijn (ongewenste verspreiding), maar ook een kans: nuttige microben kunnen zich door het hele systeem vestigen. In organische substraten gebeurt dit vaak vanzelf, ziet Marco. "In sterielere substraten zoals steenwol of perliet is aanvulling juist extra belangrijk."
Wie de hierboven beschreven valkuilen vermijdt, vergroot de kans dat microben hun werk doen aanzienlijk met als resultaat in de teelt: een stabielere wortelomgeving, een sterker en fijner vertakt wortelstel, meer veerkracht van een gewas onder stress door bijvoorbeeld droogte of zout en een efficiëntere benutting van nutriënten.
De toekomst: microbieel management
De vraag naar microben groeit. Wetgeving rond meststoffen en duurzaamheid dwingt telers om slimmer met inputs om te gaan. De volgende stap is microbieel management volgens Marco. Daarmee doelt hij op bewust sturen van de wortelzone met combinaties van microben, organische inputs en irrigatie.
"Micro-organismen zijn geen wondermiddel dat zieke planten redt. Hun kracht ligt in samenwerking met gezonde wortels. Begin daarom vroeg, vul regelmatig aan en zorg voor goede omstandigheden. Bij sterke planten kunnen microben in elke fase van de teelt helpen. Bij probleemplanten is hun effect echter veel kleiner. Zo functioneren ze als een levende verzekering: als ze er op tijd bij zijn, staan ze klaar om de plant te ondersteunen in een steeds complexere teeltomgeving."
Biomicrobes is op de Canadian Greenhouse Conference op 8 en 9 oktober te vinden in stand 1131
Meer lezen over de visie van Marco Breekweg en de werking van micro-organismen in de tuinbouw?
Hoe micro-organismen een gewas helpen groeien
Bacillus in de wortelzone: hoe microbiële samenwerking leidt tot sterkere planten
Bacillus als levende verzekering van de wortelzone
Voor meer informatie:
Biomicrobes
[email protected]
www.biomicrobes.com
