Tsjechië heeft nog steeds een relatief kleine lokale tomatenmarkt. Het grootste deel van de vraag wordt namelijk gedekt door import uit Marokko en Spanje. De toenemende bewustwording van de consument over de herkomst van het product in combinatie met de zorg voor het milieu heeft ertoe geleid dat men op zoek is gegaan naar alternatieven. Farma Bezdinek is een tomatenteler in Tsjechië. Sinds de oprichting van het bedrijf hebben ze positieve reacties gehad op hun producten. Ze verkopen de tomaten als 'zero residu tomaten'.
Tomaten en Tsjechië
Tsjechië telt ongeveer tien miljoen inwoners. Dat betekent dat de markt veel kleiner is in vergelijking met andere, dichtbevolkte landen. Op dit moment zijn er ongeveer 65-70 ha kassen in het land voornamelijk bestemd voor de tomatenteelt. Betekent dit dat klanten afkerig staan tegenover producten uit de kas? Helemaal niet, volgens Jan Fucik, kasmanager bij Farma Bezdinek. "Klanten reageren tot nu toe fantastisch op de tomaten. Er komt nogal wat concurrentie uit Spanje en Marokko tijdens de gebruikelijke seizoenspiek. Maar we verkopen alleen aan de lokale markt waardoor we de prijzen concurrerend kunnen houden. Tevreden klanten bewijzen dat er hier vraag naar is."
Farma Bezdinek teelt tomaten in een kas van 15 hectare. Een deel van die kas is gewijd aan cherrytomaten (variëteit Sweetelle) en het andere deel aan trostomaten (TOV) variëteit Ronvine. "Dit is een gloednieuw ras dat wordt gekenmerkt door resistentie tegen het rugosevirus", zegt Jan. Daarnaast heeft het bedrijf nu ook een kleine kas van 0,8 ha waar ze cocktailtomaten telen.
Omdat de meeste tomaten uit Nederland, Spanje en Marokko komen kan Farma Bezdinek dat tegengaan met een kortere aanvoerketen. Daardoor gaan hun tomaten langer mee en zijn ze over het algemeen gewoon lekkerder. Dat betekent echter niet dat het bedrijf geen uitdagingen heeft. De markt in Tsjechië is immers klein en het kan voor sommige bedrijven moeilijk zijn om een substantiële winst te maken.
Alles leuk en aardig tot de rekening komt
De hightech kas van Farma Bezdinek werd vijf jaar geleden gebouwd. "Het is een hybride kas, van het Venlo-type," vertelt Jan. "We werken met verduisterings- en energieschermen, uitsluitend biologische gewasbescherming en een heleboel automatisering om de arbeidsdruk te verlagen. Op die manier geven we onze telers in de kas de kans om zich volledig te richten op het telen van de beste tomaten."
Helaas heeft de energiecrisis, die iedereen treft met torenhoge elektriciteits- en gasprijzen, bij veel telers roet in het eten gegooid. Bij Farma Bezdinek was dat helaas niet anders. "In het begin teelden we met kunstlicht," vertelt Jan. "HPS, om precies te zijn." HPS kan inderdaad een behoorlijke energievreter zijn en het is dan ook niet verwonderlijk dat Jan en Farma Bezdinek er niet mee door konden gaan als ze de consument wilden blijven bedienen met hun AGF.
"Tijdens de energiecrisis stegen de prijzen drie tot vier keer zo hoog en kwamen we tot de conclusie dat we niet konden blijven groeien zoals we hadden bedacht. Het plan was om jaarrond te groeien. Maar dat was niet meer haalbaar. Dus zijn we in de zomer gaan telen en hebben we ons seizoen ingekort. We planten nu bijvoorbeeld grote tomaten in de weken twee en drie in januari, kleine tomaten eind december. Eind oktober/begin november halen we de kas leeg, voeren we grondige schoonmaak- en saneringsprocessen uit en dan beginnen we een paar maanden later opnieuw." Op deze manier heeft het bedrijf niet per se te maken met bijzonder lage temperaturen of een algemeen gebrek aan zonlicht. Daardoor hebben ze geen kunstmatige belichting nodig. "Van eind november tot eind maart hebben we in principe geen teelt."
De reden waarom ze in de winter stopten met telen toen de energieprijzen door het dak gingen was het feit dat zowel retailers als eindconsumenten nooit extra voor tomaten zouden hebben betaald. "Voor dit seizoen prijzen we onze tomaten op zes euro per kilo," zegt Jan. "Maar toen de crisis toesloeg hadden we onze tomaten voor 13-15 euro per kilo moeten verkopen. Dat was geen optie."
Een goede voorbereiding is het halve werk
Nu liggen de zaken er echter heel anders voor en investeert het bedrijf in oplossingen om klaar te zijn voor een nieuwe energiecrisis. "We hebben geïnvesteerd in twee wkk's en over een paar maanden kunnen we warmte produceren. Dit zou ervoor moeten zorgen dat we aan het eind van de maand een lagere rekening krijgen. Daardoor zijn we toekomstbestendiger dan voorheen."
Tsjechische consumenten zijn misschien niet zo bekend met de groenten uit de kas. Farma Bezdinek heeft echter een manier gevonden om hun teeltmethode in de markt te zetten die meer consumenten in de richting van hun in Tsjechië geteelde tomaten heeft geduwd. "We verkopen onze tomaten als nulresidustomaten. Dat maakt ons product uniek," zegt Jan. "We proberen een zo hoog mogelijk suikergehalte te bereiken. In de zomer kunnen we met cherrytomaten 12 Brix bereiken. Omdat het op dit moment geen zomer is hebben we een Brix van 9,5. Dit is één van de redenen waarom klanten onze tomaten blijven kopen."
Farma Bezdinek teelt lokaal en distribueert lokaal en volgens Jan weegt de versheid en houdbaarheid van hun tomaten niet op tegen geïmporteerde tomaten uit Spanje. "Onlangs zijn we zelfs begonnen met het maken van verpakkingen. Op die manier kunnen we rechtstreeks aan supermarkten leveren zonder tussenkomst van een tussenpersoon. Dit lijkt voor ons de beste manier te zijn. We krijgen gemiddeld een betere prijs en een betere versheid en houdbaarheid van het product door de kortere aanvoerketen."
Het bedrijf heeft geprobeerd om betere hightech te implementeren om de duurzaamheid te verbeteren, de arbeidsdruk te verlagen en zelfs de kwaliteit van de tomaten te verhogen. Jan vertelt dat ze hebben geprobeerd om een autonoom teeltsysteem te gebruiken. Maar volgens hem is er nog een lange weg te gaan. "De nauwkeurigheid van die systemen is nog steeds niet wat het zou moeten zijn. Tegelijkertijd is onze eigenaar zich er terdege van bewust dat dit de toekomst van de tuinbouw is en hij zet zich er echt voor in om de curve zo ver mogelijk voor te blijven."
Ondanks dat de markt in Tsjechië relatief klein is, gelooft Jan dat er nog steeds ruimte is voor groei in de glastuinbouw. "Er wordt nog steeds veel geïmporteerd vergeleken met lokale teelt. Naarmate de trend toeneemt dat klanten lokale teelt kopen ontstaan er nieuwe kansen voor ons. Zoals het bouwen van een nieuwe kas. Simpel gezegd denk ik dat er in de toekomst veel te halen valt voor lokale telers in Tsjechië."
Voor meer informatie:
Jan Fucik 
FarmaBezdinek
[email protected]
https://www.farmabezdinek.cz/en/