Tholen - Minder kilo's, maar toch hogere opbrengsten? De bank kon het niet geloven toen Ferry en Marcel Adegeest tien jaar terug aanklopten. De tomatentelers zochten financiering om de sprong van losse tomaten naar het telen en verpakken van snoeptomaten te maken. Dit jaar doen ze dat in Bleiswijk tien jaar.
"We deden in ons eerste jaar alles fout wat we fout konden doen," blikt Ferry Adegeest begin april terug als hij samen met zijn broer Marcel in de vergaderruimte op de hoofdlocatie aan de Groendalseweg zit. Even daarvoor zijn ze gewezen op 'hun' snoeptomatenjubileum. "Zover waren we zelf nog niet," erkennen ze. De mannen zijn dan ook niet van het ver vooruit kijken. "Een langetermijnplanning, daar zijn we niet echt van. In korte tijd kunnen er zoveel dingen veranderen…"
Het was 2014 toen de tomatentelers de losse tomaten inruilden voor snoeptomaten. "2010 was een extreem goed jaar, 2011 was het jaar van de Ehec-crisis, 2012 was slecht en 2013 na een moeizaam begin nog wel goed," diept Marcel achteloos op uit zijn geheugen. In de losse tomaten ging het steeds moeizamer voor de telers die met hun product 'op het Verenigd Koninkrijk' zaten qua afzet. Vlak voor de reeks moeizame jaren hebben ze net een nieuwe kas erbij gekocht. Ook zijn hun ouders uit de zaak gegaan.
Marcel en Ferry tussen de tomaten in één van hun drie kassen
Een informatieavond over de snoeptomaat bij toenmalige telersvereniging Van Nature zet de mannen, die op dat moment al over het telen van een ander gewas denken, aan tot actie. "Na die avond heb ik snel onze interesse kenbaar gemaakt. Wij bleken de enige teler te zijn die reageerde." Van Nature, met in Mark Versluis een echte pleitbezorger voor het nog relatief nieuwe product, ziet groeikansen.
Ook Ferry en Marcel zien kansen, vooral in de combinatie van teelt en verpakken. "Met verpakken kun je een meerwaarde creëren, dat wilden wij ook." Snoeptomaat was niet hun eerste keuze. "Het verpakken van losse tomaten hebben we ook overwogen en grove pruimtomaten zagen we ook wel zitten. Dat paste goed bij de machines die we al in huis hadden." Zodra bleek dat TVA Growers de enige was binnen de vereniging die wel in wilde stappen in de snoeptomatenbusiness, was de vraag met hoeveel hectare de mannen in wilden stappen. "Wij wilden met één tuin over, maar uiteindelijk zijn we direct met twee tuinen begonnen. 7,5 hectare, dat kon makkelijk, hoorden we."
TVA Groewrs is gespecialiseerd in het 'supermarktklaar' maken van hun product
Plan in de prullenbak
Omdat er voor de stap naar snoeptomaten wel geld nodig was, klopten de telers bij de bank aan. Die wilde eerst niet echt geloven in het bijzondere verhaal waarbij het telen van een product met minder kilo's toch meer opbrengsten op zou leveren. "Het enthousiaste, overtuigende verhaal van Mark trok de bank uiteindelijk over de streep," herinnert Marcel zich nog goed. Het geld is onder meer nodig om nieuwe machines aan te schaffen. Ferry: "Snoeptomaat was nog een relatief nieuw product. Tweedehands was er niet veel te krijgen. Alleen de Tommies waren al een beetje bekend."
Hadden er destijds op de informatieavond meer telers toegehapt, dan had het weleens een heel ander verhaal kunnen worden. Ferry en Marcel vonden in het begin binnen hun telersvereniging een mooie niche, maar liefde op het eerste gezicht was het niet direct. "In ons eerste jaar deden we alles fout wat we fout konden doen," lacht Ferry tien jaar later. "Het plan op papier kon in mei al in de prullenbak," vult Marcel aan. Op papier zouden de telers 'makkelijk' 55 kilogram per uur moeten kunnen plukken. Ferry: "In de praktijk kwamen we niet voorbij de 45 kilogram." Die 55 kilogram, die was wel haalbaar, maar 'niet elke week'. Marcel: "Zeker niet als je gaandeweg het seizoen over twee, drie of vier trossen begon te plukken."
Het telen van snoeptomaten was vanzelfsprekend nieuw voor tomatentelers. Ferry: "Het was echt pionieren. Veel kennis werd er niet gedeeld. Het was en is een vrij gesloten markt." Tot het moment van oogsten is de teelt niet veel anders dan voor andere tomatensoorten, maar daarna… "Snoeptomaten telen is erg arbeidsintensief. Je hebt veel mensen nodig. Bovendien gingen we ook verpakken."
De ontwikkelingen in het verpakken van snoeptomaten gaan snel en daar horen de benodigde machines bij
Verpakken vraagt om investeren
In de verpakkingshal van TVA Growers maakten de machines voor losse tomaten plaats voor nieuwe machines voor snoeptomaten. "We dachten eerst nog dat we zo'n grote hal niet meer nodig zouden hebben, maar kwamen bedrogen uit. Toen we eenmaal bezig waren, ontdekten we hoeveel mensen er nodig waren en ook met hoeveel soorten verpakkingen we moesten werken."
Het begon met een shakerlijn en een lijn voor driehoekschalen, maar al snel kwamen daar ook emmers, bakjes, zakjes en flowpacken als opties bij. Met bijbehorende machines. Marcel: "In een goede week heb je één soort verpakking nodig, maar in mindere weken heb je maximale flexibiliteit nodig in je verpakkingen en zijn er juist heel veel nodig."
Tegenwoordig verpakken ze bij TVA Growers weer alleen rode snoeptomaten die ze zelf op ruim elf hectare verdeeld over drie locaties telen. Aan kleurenmixen hebben de mannen zich in het verleden wel gewaagd. "Dat ging goed met één grote klant. Dan was en is het goed in te richten. Het maakt het echter ook nóg complexer. Zonder grote klant voor de mix kwam er aan het verpakken van kleurenmixen ook een eind."
Telerscoöperatie Oxin Growers (in 2020 ontstaan uit de fusie tussen Van Nature en Best of Four) heeft dit jaar bij TVA Growers een machine geplaatst die op basis van visiontechnologie slechte kwaliteit snoeptomaatjes er bij het sorteren uit blaast. "Net als bij spruiten," weet Marcel. "Natuurlijk zijn we altijd op zoek naar verbetering van onze kwaliteit. Deze machine zal ook in de arbeid gaan schelen."
Arbeid is uitdagend
Die arbeid, dat is in de teelt van snoeptomaten een heikel punt. "Er komt elk jaar een euro per uur bij," rekent Marcel voor. Het maakt dat na een snelle groei van het areaal snoeptomaat in de beginjaren, er de afgelopen jaren juist sprake van een daling was. De concurrentie uit Noord-Afrikaanse landen, waar de arbeid goedkoper is, is hevig. Wat opvalt is dat in Nederland het areaal snoeptomaten dit jaar juist wel weer iets is toegenomen. Daarop wees commercieel directeur Ruud den Boer van Oxin Growers onlangs. De groei zit niet bij TVA Growers, maar de telers weten wel waar de door Ruud genoemde groei vandaan komt. "Afgelopen jaar had de internationale teelt het moeilijker met leveren. Daarop is door enkele Nederlandse telers hier wat meer gezet."
Met de jaren zijn ze bij TVA Growers productievere soorten gaan telen. "We telen nu Duelle. Daarmee kan een goede plukker 60 kilogram per uur halen met een goed vruchtgewicht van 12 gram per stuk. Daarmee ben je spekkoper," weet Marcel. "De soorten telen uit 2014, dat kan nu niet meer, vinden wij." TVA Growers is gespecialiseerd in het 'op supermarktniveau' klaarmaken van het product. Tegenwoordig overwegend in private label, maar in het begin ook nog veel onder het eigen merk van de telerscoöperatie: Candiezz. Marcel: "Candiezz is in het begin echt door internationale klanten omarmd. In die jaren kon als het waren 'alles'. Nu merk je dat de retail juist jaarrond eenzelfde herkenbaar product wil, waardoor ze voor private label kiezen."
Jaarrond in Nederland snoeptomaten telen is er tegenwoordig (haast) niet meer bij. TVA Growers heeft het zelf nooit gedaan, maar wel overwogen. Ferry: "We wilden het wel, maar hebben nooit echt belicht geteeld. Het was voor ons niet rond te rekenen. De producties zijn te laag in de winter en de buitenlandse concurrentie is hoog." Zelf in het buitenland telen is voor Ferry en Marcel nooit een optie geweest. "Daarvoor zijn we te veel gehecht aan ons dorp." Om toch zo lang mogelijk aan de markt te zijn, werd in de beginjaren de teelt zo lang mogelijk doorgezet, tot begin december. "Maar daarmee zijn we inmiddels gestopt," geeft Marcel aan. "We zijn tegenwoordig altijd rond 10 november klaar."
Speciale aandacht hebben ze bij TVA Growers begin april nog niet aan hun snoeptomatenjubileum gegeven. Taart is er nog niet geweest en ook op sociale media was er nog niets over te vinden. De mannen lachen. Ferry: "In sociale media zijn we niet zo goed. Ik post jaarlijks wel een foto van de eerste teelt en krijg dan vaak reacties met een knipoog terug, zo van 'oh, kijk, daar is Ferry's jaarlijkse social post.'"
Van het belang van wat promotie zijn de mannen wel doordrongen, ook in het belang van de hele sector. Marcel: "We zijn met z'n allen vaak veel te bescheiden." Dan schiet hem wel iets te binnen. "We zoeken nog drie nieuwe mensen. Een aantal ervaren krachten in onze verpakkingshal gaat eerdaags met pensioen. Kun je hier niet een oproepje voor plaatsen? Je weet immers maar nooit."
Met de jaren is TVA Growers productievere rassen gaan telen
Nichepositie
Van de langetermijnplanning zijn de mannen dus niet, maar enthousiast en vol energie zitten ze wel, zo blijkt als we eenmaal aan de praat zijn geraakt. Met de snoeptomaten zitten ze ook goed, denken ze. "Gezond snoepen heeft toekomst en ook geloven we in de kleinere soorten tomaten," geeft Marcel aan. In Nederland is 'het nieuwe' er bij de snoeptomaten inmiddels wel vanaf. "In Oost-Europa is denk ik nog wel veel te winnen."
In eigen land krijgen de mannen de nichepositie die ze in hun begintijd met de snoeptomaten hadden stilaan weer terug met het krimpen van het areaal in Nederland. "Wij bieden zekerheid met onze hightech snoeptomatenteelt." En flexibiliteit, vult Marcel zijn eigen woorden aan. "Onze lijntjes zijn kort, ook binnen het bedrijf, waardoor we pieken goed op kunnen vangen door de mensen uit de kas tijdelijk in te zetten bij het verpakken als dat nodig is. Dat is voor een groot verpakkingsbedrijf toch net even anders. Verpakken is echt een kunst op zich. Zouden we daarmee stoppen, dan zouden we het zeker gaan missen."
Net als ongetwijfeld de hectiek van het stoppen met snoeptomaten gemist zou worden door de tomatentelers. Het moment was de afgelopen tien jaar een paar keer dichtbij. "Twee jaar terug stonden we er toch weer even anders in," erkent Ferry. "Dan ga je toch weer nadenken over alternatieven. We realiseren ons echter ook dat veel teelten die als alternatief voor snoeptomaten kunnen dienen ook arbeidsintensief zullen zijn."
Marcel vult aan. "We kijken van jaar tot jaar, maar ik verwacht niet dat we de komende jaren iets anders dan snoeptomaten gaan telen." Innovatie op het gebied van arbeidsbesparing kan de telers helpen. De druk op arbeid die er nu is, helpt innovatie versnellen, daar zijn ze bij TVA Growers van overtuigd. In het verpakken is dat steeds beter zichtbaar. Nu in de teelt nog. "Daar is het nog niet zo eenvoudig. Dat hebben wij bij het testen van robots in onze kassen wel gezien."
Dit artikel verscheen eerder in editie 4 38e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
TVA Growers
[email protected]
Oxin Growers
[email protected]
www.oxin-growers.nl