Tholen - Het is niet de eerste nieuwe kas die ze in Enkhuizen bij Syngenta hebben gebouwd, en ook niet de laatste, maar de vorige week officieel geopende Jan Schagenkas is wel een speciale. Zo is het voor het internationaal opererende veredelingsbedrijf de enige kas wereldwijd waar een specifieke toepassing van CO2-dosering mogelijk is. De techniek is niet nieuw, maar voor Syngenta is het gebruik van het trucje om steriliteit bij bestuiving te doorbreken in deze nieuwe kas wel nieuw. En bovenal geoptimaliseerd, zoals ook op andere vlakken de nieuwbouw een verbetering oplevert.
Technische installatie in de corridor die de kas in tweeën splitst tussen zaadproductie ('verstopt' achter de buizen) en zaadkwaliteitstoetsen
"We hebben in deze nieuwe kas honderd procent controle over het kasklimaat en ook logistiek levert het ons veel verbeteringen op", toont Pim Neefjes zich daags na de officiële opening enthousiast als hij de ene helft van de kas laat zien die vol staat met onder meer bloemkool, spruitkool en rode kool. De kas is namelijk al ruim een jaar in gebruik. Het eerste jaar is gebruikt om alle moderne technieken in de kas van 6300 vierkante meter te optimaliseren. Wat we nu zien, is de teelt die in december 2023 is geplant.
Het tweede jaar teelt is bezig
Voorheen werd voor de vermeerdering van basiszaad een andere kas op het tientallen hectares tellende terrein gebruikt. "Ik schat dat er zo'n twintig hectare kas staat", zegt Pim. Vanuit een van die kassen is de vermeerdering van de basiszaden naar de Jan Schagenkas verplaatst.
Jan Willem Griep, Algemeen Directeur Syngenta Nederland, laat zich bijpraten door Pim Neefjes bij de geautomatiseerde zaailijn
Klimaat
Die nieuwe kas, als eerbetoon vernoemd naar de in 2022 overleden collega die aan de wieg stond van de nieuwe kas, is fors hoger dan de oude kas. In de oude kas was het klimaat veel minder goed te optimaliseren voor de gewassen die behoefte hebben aan koude, hoe gek dat misschien ook klinkt als ze in een gloednieuwe moderne kas staan.
Het begin van de zaailijn
In een ander deel van de nieuwe kas staan gewassen die juist wel van veel warmte houden. In de ruimte voor zaadkwaliteitstoetsen staan onder meer trays met paprikaplantjes. Naast de kassen voor zaadkwaliteitstoetsen is een ruimte voor zaaien met een moderne zaailijn en zijn er twee klimaatcellen. Ook hier één voor de gewassen die normaal onder meer gematigde klimaatomstandigheden groeien, en daarmee een temperatuur van 18 graden Celsius, en één voor de vruchtgroenten waar de luchtvochtigheid hoger is en de thermostaat op 25 graden Celsius staat.
Zaadkwaliteitstoets bloemkool
Hoog percentage usable plants
Na één à twee dagen in de klimaatcel gaan de plantjes naar de kas. Daar valt als we binnenstappen direct het geluid van hogedrukverneveling op. In de oude kas was die er niet. Pim legt uit dat het in deze kascompartiment draait om het bepalen van de percentages 'usable plants'. Syngenta eist zelf minimaal een percentage van 90 procent bruikbare plantjes. Met dat percentage weet de uiteindelijke klant beter wat men kan verwachten van een partij, en het percentage zegt meer dan slechts een kiempercentage. Ook dat percentage kunnen ze in Enkhuizen bepalen.
Het bepalen van zaadkwaliteit is nu nog mensenwerk. "Onze specialisten hebben veel kennis en gebruiken nog geen digital imaging-technieken om zaadkwaliteit te bepalen. Die technieken komen er wel aan. Als eerste komt hiervoor sla aan de beurt", verwacht Pim. Een team van in totaal dertien mensen is de gelukkige om in de nieuwe kas te mogen werken. "Zij hoeven nu veel minder met karren en trays heen en weer te slepen." Eventueel is er zelfs ruimte om de interne logistiek te automatiseren.
Optimale traceerbaarheid gegarandeerd via het zaaien met barcodes per bakje en batch.
Toekomstproof
De kas voor zaadkwaliteitstoetsen is uitgerust met belichting. Wat opvalt in tijden waarin het veel over LED-belichting gaat is dat hier in de nieuwe kas HPS-belichting hangt. Navraag leert dat hier een logische verklaring voor is. Er is gekozen voor HPS-lampen omdat de overgang van de oude naar de nieuwe faciliteiten geen trendbreuk mocht veroorzaken in de testresultaten. Andere belichting zou immers de kiemtestresultaten kunnen beïnvloeden. Syngenta werkt aan een plan om op termijn over te kunnen stappen naar LED. Op termijn is het ook mogelijk om belichting toe te voegen in het deel voor zaadproductie. Daarmee kunnen er twee cycli gedraaid worden en kan het proces van veredeling versneld worden.
Blik in de kiemcel
Jan Willem Griep, Algemeen Directeur Syngenta Nederland, sluit ook even bij de rondleiding aan. Hij benadrukt dat de nieuwste kas als een inspirerend voorbeeld dient voor verdere vernieuwing. "We zijn druk bezig om deze site toekomstproof te maken en te houden." Als we terug fietsen, want op een groot terrein gaat dat simpelweg het snelst, komen we langs alweer het volgende bouwproject. Een nieuw zaadgezondheidslaboratorium. Even daarvoor heeft Jan Willem uitgelegd wat hier gebeurt. "We blazen het gebouw op en maken het groter en hoger, zodat het klaar is voor de toekomst."
Syngenta is druk bezig met een klimaat-transitieplan voor de hele site in Enkhuizen
Bij toekomstproof veredelen hoort ook een klimaat-transitieplan. "We zijn druk bezig met een klimaat-transitieplan voor de hele site in Enkhuizen", weet Hanneke Verhelst, Head Business Sustainability Syngenta Benelux. "Een duurzamere manier van verwarmen valt daar ook onder." Nu worden de warmere gedeeltes van de kas nog verwarmd met gas. Onderdeel van het klimaat-transitieplan is het vergroenen van de elektriciteitsvoorziening. Daarmee is al gestart. Op dit moment worden er 2.000 zonnepanelen aangelegd op de site in Enkhuizen.
De nieuwste kas op het complex is deze Jan Schagenkas