Tholen – Nadat een kassenbouwer een kas heeft opgeleverd, komt de bouwer later nog weleens terug om te kijken hoe het gaat of vanwege een onderhouds- of servicecontract, maar écht intensief het project monitoren gebeurt vaak niet. Of het moet bij introductie van een innovatie zijn waarover nog kennis uit de praktijk vergaard moet worden. Dan blijft de bouwer de kas wel nauwgezet volgen over langere tijd. Bij TNO werken ze aan een manier om veel meer kassen te blijven volgen. Het gaat om de Kas Prestatie Monitoring. Rick Gitzels werkte het als trainee bij TNO uit. Twee kassenbouwers namen al de proef op de som.
Voor onder meer grote bruggen doet TNO het al, het blijven monitoren van de bouwwerken. In de glastuinbouw is het niet zo gebruikelijk. In de praktijk is het de teler die handmatig een oogje in het zeil houdt. Doordat steeds meer onderdelen van de kas verbonden zijn met het internet wordt automatisch beheer op afstand mogelijk.
“Sensoren en data vanuit kassen zijn er volop, dus daar ontbreekt het niet aan”, wijst Rick aan op het moment dat hij nog trainee is. Inmiddels is hij elders in de tuinbouw aan de slag. “We proberen inzicht te krijgen in de prestatie van een kas, bijvoorbeeld door de homogeniteit van het klimaat in de kas te monitoren, wat een indicatie kan zijn of de luchtramen (lokaal) wel of niet goed sluiten. Dat is niet alleen interessant voor de kassenbouwer, maar ook voor de teler, verzekeraar of investeerder. Dat merken wij, maar merken vooral ook de participanten van Stichting Hortivation. Daarin zit een groeiend aantal Nederlandse kassenbouwers en tegenwoordig ook techniekpartijen.”
Héél veel werk?
De kassenbouwers die voor het eerst van de plannen van TNO hoorden, keken raar op. “Zij wezen ons erop dat dat héél veel werk is om al die data binnen te halen en uniform te maken, en dat zij het daarom niet doen voor alle kassen”, herinnert Egon Janssen, Senior Business Developer bij TNO, zich. “Wij wijzen echter op het Kas Informatie Systeem waar in één taal over de kastechniek gesproken wordt. Daarmee is het een stuk makkelijker om de kas te monitoren.”
Twee kassenbouwers maken momenteel kennis met de Kas Prestatie Monitoring zoals TNO die uitgedacht heeft. Eén van hen is Maurice Kassenbouw. Rick: “Door de kas te blijven volgen, kunnen zij hun ontwerp valideren en ook de prestaties. Doet het uitgewerkt kasverwarmingssysteem bijvoorbeeld wat vooraf berekend is? Dan kan best weleens blijken dat er sprake is van een over- of ondercapaciteit. Door verschillende kasafdelingen te vergelijken met de Kas Prestatie Monitoring worden ook eventuele defecten sneller zichtbaar. Denk hierbij aan het identificeren van traagheid in installaties. De kassenbouwer kan daarvan weer leren in nieuwe projecten onder vergelijkbare omstandigheden.”
Totaalplaatje
ICT-specialist Fer van der Beele is bij Maurice Kassenbouw nauw betrokken bij het project. Dit najaar deed de kassenbouwer bij een Nederlandse komkommerteler, uitgerust met het Air & Energy-systeem van de kassenbouwer, de eerste ervaringen op. Acht sensoren werden in de kas opgehangen in een hoekje waar het klimaat het meest uitdagend was volgens de teler.
Sinds begin november is de test voortgezet in het project Kas Als Energiebron Hogedraad Komkommer. “Wij zijn zeer enthousiast. Ons doel is om zoveel mogelijk technische gegevens aan data uit de kas te koppelen. Dat geeft een totaalplaatje, waarmee je onder meer beter kunt zien waar afwijkingen in bijvoorbeeld het kasklimaat vandaan komen én wat de oorzaak exact is.”
Op twee lagen meten
In de vervolgproef bij Botany is het op twee lagen meten mogelijk. Een wens van de kassenbouwer en de komkommertelers. “De sensoren hangen bij het midden van de plant én in de kop. Over een half jaar willen we de eerste resultaten zichtbaar hebben.”
De kas bij Botany, gebouwd door Maurice Kassenbouw, is net nieuw. Het zelf ontwikkelde energiezuinige Air &Energy-systeem is eveneens geïnstalleerd. Het systeem is ook in gebruik bij verschillende komkommertelers in Zuid-Nederland. “Op het moment dat het systeem in gebruik werd genomen, zagen we direct verschil in de binnengekomen data.”
Inzicht uit Kas Prestatie Monitoring in vervolgproef komkommer in kas Botany. Klik hier voor vergroting
Eerste stappen gezet
Het doel in de proefteelt is zo zuinig mogelijk met energie omgaan. Het Air&Energy-systeem met energiezuinige ventilatoren en warmteterugwinning is daar uitermate geschikt voor, zegt Fer. “Dat komt omdat het constant werkt op basis van momentane behoefte. De instellingen binnen het systeem zijn hier zodanig dat de grenzen van de teelt kunnen worden opgezocht.”
Kas Prestatie Monitoring stelt de kassenbouwer ook in staat kassen te vergelijken. “Dan kunnen we zien welke kas beter presteert. Nu hebben we die inzichten niet.” De kassenbouwer is vroeg ingestapt in het project van TNO.
In het verleden zette men zelf reeds de eerste stappen. Dit in verband met de interesse van telers en de kassenbouwer in het volgen van de klimaatgegevens van de Air & Energy-kassen. “Op eigen houtje hebben we toen met sensoren gewerkt om daar metingen mee te doen.” Destijds bleek onder meer het belang van een test bij een teler die écht affiniteit met data heeft. “Anders gaat het niet echt leven en kom je niet echt verder. Wij zijn overtuigd dat het de toekomst gaat worden. Is het niet nu, dan is het morgen.”
Inzicht uit Kas Prestatie Monitoring in vervolgproef komkommer in kas Botany. Het is een voorbeeld van ingestelde waarschuwingen en/of alarmeringen in grafiekvorm over een bepaalde periode. Tussen de oranje stippellijnen zijn de waarden, zoals zelf ingesteld, overschreden. De getallen in het oranje vlak geeft het aantal waarschuwingen weer. De getallen in de rode vlakken geven het aan alarmeringen weer. Klik hier voor vergroting.
Gevaren?
De vraag is of kassenbouwers in hun relatie met de eigenaar van de kas wel zitten te wachten op al die gedetailleerde inzichten over hun kas. Zijn ze niet bang voor claims of garantieperikelen? Egon draait het om: “Het wordt juist duidelijk waar de fout eventueel zit. Is het de constructie? Of wordt het veroorzaakt door het gedrag van de teler? Of zijn het misschien de omstandigheden? Met Kas Prestatie Monitoring kun je dingen uitleggen en traceren en daarvan leren.” Fer weet dat er over de genoemde risico’s bij Maurice na is gedacht. “Wij bouwen kwalitatief goede kassen maar blijven constant op zoek naar wat er extra en beter kan. Daarvoor moet je durven om meer te meten om nieuwe inzichten te krijgen.”
Egon draait ook ‘het gevaar’ van eventuele botsende belangen tussen de kassenbouwer en de kaseigenaar om als we hem als voorbeeld een inhomogeen kasklimaat in de kas voorleggen. De temperatuurverschillen kunnen vele oorzaken hebben, slecht ontworpen of defecte installaties, maar ook kan het komen door verkeerde instellingen of gebrekkig onderhoud. “Met Kas Prestatie Monitoring kun je -op afstand- sneller zien waar iets vandaan komt. Als de homogeniteit van het kasklimaat terugloopt, kun je oorzaken afstrepen door naar de data te kijken. Niet overal is data van, zoals van een kapotte ruit, maar op het oog en met data kom je heel ver. Daarbij helpt de inzet van kunstmatige intelligentie. Vergelijken van situaties gaat sneller en ook correlaties worden sneller bepaald, waardoor als oorzaak van een probleem bijvoorbeeld een niet goed werkende ventilator of verwarmingsbuis aangewezen kan worden.”
Optimaliseren
Bij Maurice Kassenbouw hebben ze reeds sensoren verkocht bij klanten en denken ze ook al na over hoe de nieuwe inzichten en het meten commercieel in de markt kunnen worden gezet. Een andere optie is het verhuren van de sensoren in de vorm van een leasecontract, geeft Fer aan. “Dan hangen de sensoren een bepaalde periode bij de teler in de kas. Eventueel kan de teler de sensoren later alsnog kopen. Een leasecontract maakt de investering minder groot en de instap makkelijker.”
Onafhankelijk van de vorm wil de kassenbouwer samen met de teler de kas optimaliseren. “Zelfs als wij een tweede kas naast een eerdere kas van de teler zetten, is die kas nooit honderd procent hetzelfde. Telers zijn zeker het eerste jaar erg nieuwsgierig hoe zij het beste kunnen telen in hun nieuwe kas. Met de sensoren en de inzichten daaruit kunnen wij samen met de teler hier de antwoorden op vinden. Het doel is dan om alles te finetunen.”
Het einddoel met Kas Prestatie Monitoring is: Het ontwerp én de prestatie van de kas te optimaliseren. “Steeds meer kassen zijn dusdanig uitgerust met sensoren dat Kas Prestatie Monitoring mogelijk is, zélfs in kassen op grote afstand van Nederland”, besluit Rick.
Eigen dashboard
Fer wijst aanvullend nog op het belang van het Kas Informatie Systeem. “In KIS is het makkelijker om data van allerlei partijen te koppelen. Als veel techniekpartijen dat doen, levert dat een veel completer beeld van de technische installatie op. De teler waar wij mee werkten, gaf dat ook aan. Hij vond dat er nog te veel eilandjes met data zijn.”
Bang voor te veel data in één dashboard is Fer, zelf ICT’er, niet. “Je kunt je eigen dashboard eenvoudig naar eigen keuze inrichten, zodat je in een oogopslag de voor jou belangrijke gegevens ziet. Daarbij kun je heel gedetailleerd aangeven bij welke afwijking je een melding wilt ontvangen. De resultaten zijn positief verrassend en zorgen voor een beter klimaat, teeltstrategie, energiebeleid, tuinbouwkas en toebehoren.”
Voor meer informatie:
Fer van der Beele
Maurice Kassenbouw B.V.
fervanderbeele@kassenbouw.com
maurice@kassenbouw.com
www.kassenbouw.com
Egon Janssen
TNO
+31 (0)6 53 46 76 64
egon.janssen@tno.nl
www.tno.nl
Stichting Hortivation
info@hortivation.nl
www.hortivation.nl