Waterstof in de transportsector, utopie of realistisch alternatief?

Tholen - Steeds vaker verschijnen er berichten over waterstof in de media en ook in de politiek is waterstof in toenemende mate subject van gesprek. Wereldwijd worden er honderden miljarden geïnvesteerd in deze ‘schone’ vorm van energie. Ook in Nederland wordt door bedrijven flink in de transitie naar waterstof geïnvesteerd. Een voorbeeld hiervan is de Gasunie. Dit najaar berichtte het Financieele Dagblad dat het Groningse staatsbedrijf tot 2030 €7 miljard vrijmaakt voor de transitie naar een zogeheten waterstofeconomie.

De transitie van fossiele naar hernieuwbare energiebronnen vindt ook zijn weg binnen de transportsector. Ook daar wordt waterstof opgeworpen als alternatieve vorm van brandstof. Maar hoever is de techniek nu en is rijden op waterstof een reële optie?

Rob van Opzeeland, van Kivits Drunen, besloot acht jaar geleden om ongeveer een vijfde van het wagenpark in te wisselen voor trucks die rijden op lng (vloeibaar gas). Daarmee nam de CO2-uitstoot van het transportbedrijf af met zo’n 20 procent. Rob is hiermee één van de eersten die met lng gaat rijden en daarmee is Kivits Drunen tegelijkertijd koploper op dit gebied. Daarnaast houdt Rob verdere ontwikkelingen in de sector met een kritisch realistische blik in de gaten en zet bij de transitie naar waterstof nog wel enkele vraagtekens, zo vertelt hij in een interview dat eerder in vakblad Primeur verscheen.

“Verduurzaming past binnen onze ambitie,” zegt Rob, “maar daarbij kijken we wel naar de, zoals wij dat noemen, ‘langdurige duurzame continuïteit’. Een investering moet op de lange termijn rendement opleveren, anders is het de investering niet waard.”

Transitiestap 1: Van diesel naar lng
Als het gaat om lng dan zijn er ook kritische geluiden, omdat het een fossiele brandstof is. Lng geeft echter wel degelijk een vermindering van 20-25 procent in CO2-uitstoot. Momenteel is Kivits Drunen nog koploper op het gebied van lng. Acht jaar geleden heeft de logistieke dienstverlener een kleine 20 procent van het wagenpark vervangen door vrachtwagens, die niet op diesel maar op lng rijden.  “Op dit moment is het bij uitstek een vorm van verduurzaming die economisch interessant is voor transporteurs."

Transitiestap 2: Van fossiel lng naar bio-lng
Op 14 oktober 2021 opende Koning Willem-Alexander de eerste bio-lng fabriek in Nederland. “We zitten nu dus middenin het transitiemoment van fossiele lng naar bio-lng,” zegt Rob. “Dat is een mooie ontwikkeling, want de CO2-reductie van bio-lng gaat zelfs richting de 100 procent.” Kivits Drunen heeft ook de ambitie om op termijn vrachtwagens op bio-lng te laten rijden.

Transitiestap 3: Van bio-lng naar elektrisch
“De weg naar elektrisch is al geruime tijd geleden ingeslagen, maar er zijn nog wel een aantal obstakels die overkomen moet worden,” zegt Rob. Letterlijk de grootste is de omvang van de accu’s. Deze zijn erg log en zwaar en maken ook dat de vrachtwagen in zijn totaliteit een stuk logger en zwaarder wordt. Daarbij blijft de actieradius van de elektrische truck beperkt.

Wel is het zo dat elk jaar de capaciteit van de accu wat toeneemt, maar Rob zegt pas echt profijt te hebben van een truck met een accucapaciteit van 1000 kWh of meer. “Dan is er voldoende actieradius voor de dagelijkse ritten die een truck maakt. De huidige elektrische trucks passeren echter nog amper de 100 kilometer.”

Voor Kivits Logistics is de overstap naar elektrisch rijden echter wel degelijk interessant. De transporteur wil zich ontwikkelen op het gebied van E-trucks en heeft daarom geïnvesteerd in de aanschaf van een elektrische vrachtwagen die in de zomer van 2022 in gebruik wordt genomen. Deze truck heeft een accucapaciteit van 540 kWh en zal zo’n 250 tot 300 kilometer ver kunnen rijden.

De zonnepanelen die Kivits Drunen op het dak heeft liggen wil het bedrijf op termijn inzetten voor het opladen van de E-trucks. Op die manier rijden de E-trucks volledig op groene energie. Het laden zal echter vaak ’s nachts gebeuren en de zonnepanelen wekken overdag stroom op. Die energie zou dus in een grote accu moeten worden opgeslagen zodat ook ’s nachts energie voorhanden is om de E-trucks weer op te laden.

Elektrisch is dus nog niet de ideale oplossing. De actieradius is nog beperkt en de accu’s zijn groot en zwaar en maken de vrachtwagen een log transportmiddel. “Bovendien,” zegt Rob, “als we alles om zouden gooien naar elektrisch, dan is het de vraag of er eigenlijk wel voldoende grondstoffen aanwezig zijn voor de productie van al die accu’s. Er kunnen daarbij nog geen grote afstanden mee worden afgelegd en ook het elektriciteitsnet zou de vraag niet aankunnen als massaal wordt overgestapt op elektrisch rijden en al die trucks dagelijks opgeladen moeten worden. En dan hebben we nog helemaal niet gesproken over het gebruik van ‛grijze stroom’ en de toekomstige verwerking van versleten en kapotte accu’s."

Transitiestap 4: Van elektrisch naar waterstof
Toen Kivits Drunen zo’n acht jaar terug zijn eerste dieseltrucks inwisselde voor trucks op lng, was dat in zekere zin een sprong in het diepe. Er kon nog niets worden gezegd over de afschrijving en wat de prijzen op de tweedehandsmarkt zouden zijn als de trucks weer in de verkoop zouden gaan. Elektrisch rijden is het volgende waar Kivits in investeert, maar een investering in waterstof is op korte termijn nog niet voorzien.

“Ik zeg niet dat helemaal niks is en we blijven de ontwikkelingen omtrent waterstof geïnteresseerd volgen,” zegt Rob, “maar aan waterstof kleven momenteel nog wel veel haken en ogen. Zo is er bij de aanschaf van een elektrische truck al niet echt een ‘business case’, waarin de investering zich uiteindelijk terugbetaalt, maar voor trucks op waterstof is er gewoonweg nog een te lange weg te gaan. Productie van waterstof is erg ingewikkeld en een vrachtwagen op waterstof, inclusief alle subsidies en vergoedingen, is alsnog vele keren duurder dan een diesel- of elektrische truck. Daar komt bij dat voor rijden op waterstof er een dubbel proces plaatsvindt, waarbij stroom eerst wordt omgezet in waterstof en dan van waterstof weer in stroom. Eigenlijk is deze manier van dubbele elektriciteitstransitie niet zo duurzaam, bij elke transitie verlies je namelijk energie. Ook is waterstof een licht ontvlambare stof en daardoor niet ongevaarlijk.”

Een truck op waterstof, in combinatie met een brandstofcel heeft wel een veel hogere actieradius dan een elektrische truck, wat dan wel weer het voordeel is van deze brandstof, naast dat het natuurlijk op zichzelf staand een heel schone brandstof is. “Er zal natuurlijk van alles gaan gebeuren de komende tijd,” besluit Rob. “Ik denk dat er op middellange termijn een heel palet aan oplossingen zal worden aangeboden. Zowel zuinige dieseltrucks als elektrische alsook (bio) lng trucks en op termijn komen daar trucks die rijden op waterstof of op andere energiebronnen bij. Voordat er een waterstof truck is die financieel aantrekkelijk is voor een transporteur en enigszins een normale inzet geeft, zijn we in ieder geval flink wat jaren verder.” 

Dit artikel verscheen eerder in editie 10, 35e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.