Tholen - Het plotseling stoppen van de grote bio-opkweker Plantenkwekerij Jongerius heeft voor grote onrust gezorgd en levert veel vragen op. De drie best gelezen artikelen op GroentenNieuws afgelopen gingen afgelopen week niet voor niets allemaal over Jongerius. Wat is er tot nu toe bekend?
Diverse grote telers van vruchtgroenten zijn inmiddels uitgeweken naar andere opkweekbedrijven, zoals dat eerder na het stoppen van Plantise ook het geval was. Voor kleinere telers wordt ook aan oplossingen gewerkt. Voor deze telers was Jongerius zo mogelijk nog belangrijker, omdat er nog minder alternatieven beschikbaar zijn.
Belangrijk is ook dat er een duurzame oplossing komt, voor de lange termijn. Daarvoor is het belangrijk dat snel duidelijk wordt wat Jongerius ertoe heeft aangezet zo plotseling te stoppen. Zonder duidelijkheid, en met geruchten, lijkt het voor de bio-sector lastig om echt duurzaam tot een oplossing voor iedereen te komen.
Duidelijkheid laat op zich wachten
Na het mailtje dat Plantenkwekerij Jongerius op 31 oktober naar klanten stuurde, werd het stil. Op Google staat 'permanent gesloten'. "Helaas kunnen we hier niet in details treden over het hoe en waarom", staat in het laatste bericht uit Houten.
De vraag is daarom vooralsnog: waarom is een naar eigen zeggen financieel gezond bedrijf zo plotseling gestopt? Binnen de bio-sector lijkt tot nu toe niemand zich echt openbaar aan die vraag te willen branden.
Brancheorganisatie Bionext bracht dinsdag 11 november een statement uit. Bionext zegt 'met verbazing en zorg' kennis te hebben genomen van het nieuws.
"Bionext probeert zich sindsdien een beeld te vormen van de ontstane situatie en van eventuele perspectieven voor de toekomst. Het is van groot belang voor de hele sector en vooral voor telers dat hier zo snel als mogelijk duidelijkheid over komt. Verschillende mensen uit de biologische sector hebben aangegeven dat ze mee willen werken aan mogelijke oplossingen. Als voorzitter van het dagelijks bestuur van Bionext is Jan Groen nauw betrokken bij deze verkenningsalliantie." Bionext verwacht dat 'er de komende weken meer duidelijk zal worden.'
Acuut stoppen roept vragen op
Maar wat is nu al wel bekend? In ieder geval dat onder een nieuwe algemeen directeur er een koers van 'verzakelijking' was ingezet. Er werd naar meer efficiëntie gezocht, door onder meer transport uit te besteden. Ook het klantportfolio werd 'volledig geherwaardeerd'. In hetzelfde artikel werd ook benadrukt dat iedereen welkom blijft, 'van een klant voor een krat tot duizenden kratten'. Een uniek aspect van de service van Jongerius aan de biosector.
In de laatste gedeponeerde jaarrekening (de jaarrekening van 2021, vastgesteld in november 2024) gaat het ook over 'goed op de kosten letten' en 'zorgen voor een efficiëntere bedrijfsvoering'. "Hierin zijn we gelukkig geslaagd", staat in de toelichting bij de cijfers.
Na het doorstaan van de moeilijke corona- en energiecrisisjaren spreekt Jongerius de verwachting uit dat 'de kasstromen zich ook in de komende boekjaren positief zullen blijven ontwikkelen.' In 2019 en 2020 werd een omzet van ruim 8 miljoen euro gerealiseerd, blijkt uit de jaarrekening van de holding Oud-Wulven-veld. In beide jaren was er sprake van een negatief resultaat na belastingen (-288 duizend euro in 2020, -517 duizend euro in 2019).
Zorgen
Onvermijdelijk levert de radiostilte na het nieuws van 31 oktober nu geruchten op. Jongerius maakte nog niet gebruik van de mogelijkheid om een nadere toelichting te geven. Van een faillissement is geen sprake. Het vastgoed wordt ook niet openbaar aangeboden.
Bekend is dat er al eerder geruchten de ronde deden over moeilijkheden bij de plantenkwekerij. Zo was enkele jaren terug al eens in het nieuws dat de plantenkwekerij zou moeten verplaatsen. De eigenaar van de plantenkwekerij vroeg zich destijds in gesprekken over de voorgenomen 'ruimtelijke koers' van de gemeente hardop af hoe dat zou moeten, vanwege de speciale positie van zijn bedrijf in de sector en de schaalgrootte van het bedrijf.
De ruimtelijke koers werd vier jaar terug uiteindelijk afgeschoten. Inmiddels is er een nieuwe koers, en werd dit voorjaar bekend dat Houten kiest voor woningbouw op andere plekken, onder meer langs de oostflank, terwijl Jongerius aan de noordwestkant van de bebouwde kom ligt. De grootste partij in de lokale gemeenteraad bevestigt in antwoord op vragen van GroentenNieuws dat het gebied van de kassen van Jongerius sinds het nieuwe college geen gebied meer is voor woningbouw. De gemeente Houten is om een toelichting gevraagd op de situatie bij Jongerius.
In 2022 stopte met Plantise een grote bio-opkweker. Veel telers gingen op zoek naar een alternatief met Jongerius werken. De grote druk op het opkweekbedrijf die hierdoor ontstond, maakte dat niet alles goed ging. Niet alle leveringen waren naar wens van telers. In de nasleep van dat seizoen ontstonden destijds ook geruchten over het voortbestaan van het bedrijf. In gesprek met vereniging DeBiotuinders wees de eigenaar die geruchten toen naar het land der fabelen.
Opkweekpuzzel
Tuinder Sebastiaan Bos van De Kievit in Katwijk zegt tegen Ekoland dat hij zich al langer zorgen maakte. Hij wijst op 'instabiliteit' in het verleden. Toch komt de stop van Jongerius nu alsnog als een verrassing voor velen. Het moment is ook erg ongelukkig, net als destijds toen Plantise stopte. Juist nu, in het najaar, laten telers nieuwe planten opkweken voor een nieuw seizoen.
De bio-sector schoot na bekendmaking van het nieuws direct in actie. Diverse plantenkwekers boden de afgelopen tijd hun diensten aan, waaronder GrowOrganiX en Biological Youngplants en over de grens in Duitsland onder meer plantenkwekerijen Natterer en Wünderlich.
Samen met telers leggen opkweekbedrijven nu de opkweekpuzzel. Van iedereen wordt flexibiliteit gevraagd. Enkele weken eerder of later planten dan gepland, daar ontkomen bedrijven soms niet aan. Vaak zijn zij echter allang blij dat ze zo snel een alternatief voor Jongerius vonden.
Kleine (CSA) telers werken aan krachtenbundeling
Kleine telers hebben die oplossing nog lang niet altijd al gevonden. "Het mooie aan Jongerius was dat je ook gewoon 1 kist kon bestellen", vat een kleine teler in reactie op het nieuws de unieke positie van Jongerius in de markt samen. Veel CSA-telers, actief in Community Supported Agriculture, kochten hun planten bij het opkweekbedrijf.
Bij het CSA Netwerk was men zich al langer bewust van de kwetsbare situatie van plantenopkweek. Vanwege de kwetsbare situatie is een leernetwerk opgezet. Binnen het CSA Netwerk houdt men er op dit moment rekening mee dat er niet voor voor iedereen biologisch gecertificeerd plantgoed (uitgangsmateriaal) beschikbaar zal zijn. Zeker tot en met het voorjaar van 2026 is de situatie kritiek. "Er is contact met Skal en Bionext om te kijken welke mogelijkheden er zijn om tijdelijk met ander uitgangsmateriaal te werken", deelt het CSA Netwerk in een bericht op hun eigen website. Ook de optie om tijdelijk met niet biologisch materiaal te moeten werken, wordt genoemd.
Skal zegt gevraagd naar een reactie op het nieuws over Jongerius zorgen over een tekort aan biologische planten te delen. "Het gebruik van biologische jonge planten is een eis uit de biologische verordening. Skal heeft niet een mogelijkheid om hier uitzonderingen op te maken. Skal denkt mee over een snelle en soepele certificatie van bedrijven die de rol van Jongerius eventueel willen overnemen. Hierover staan we in contact met de sector."
Wie durft zonder duidelijkheid?
De vraag is ook wie nu in het gat springt dat valt nu Jongerius is gestopt. Biologisch opkweken is een zeer specifieke tak van sport, en met heel veel kleine partijen voor heel veel verschillende telers werken al helemaal. Eén van de opties waar CSA Netwerk rekening mee houdt is een doorstart of overname van Jongerius. De kassen, uit 1976 en 2012 volgens de energiekaart van Greenport West-Holland, staan er immers nog.
Ook een nieuw opkweekbedrijf opstarten is een optie, waar CSA Netwerk rekening mee houdt. Men denkt dan aan een areaal van 10 hectare, zo blijkt uit het bericht.
Voor een doorstart is het belangrijk dat snel duidelijk wordt wat Jongerius ertoe heeft aangezet zo plotseling te stoppen. Zonder duidelijkheid, en met geruchten, lijkt het voor de bio-sector lastig om echt duurzaam aan een oplossing voor iedereen te komen.
Welke richting het ook op gaat, zeker is dat de CSA-sector 'een interessante partij voor een plantenopkweekbedrijf' moet worden, realiseert men zich. "De enige manier om (...) een voet tussen de deur te krijgen, is volgens ons door ons collectief als een partij op te stellen. En dus niet alle kleinschalige tuinderijen 'ieder voor zich'. De luxe en flexibiliteit die Jongerius ons bood is (helaas!) verleden tijd."
In 2023 is binnen het CSA Netwerk al gewerkt aan ideeën rondom een coöperatief opkweekbedrijf. "Hier en daar wordt al voor elkaar plantgoed opgekweekt en uitgewisseld, o.a. via de vier regio appgroepen die er al zijn. Er zijn in het verleden ook pilots geweest waarin voor elkaar werd opgekweekt."
Onmisbare schakel
Het stoppen van Jongerius is niet de eerste tegenvaller uit de plantenkwekersmarkt de laatste jaren. Enkele jaren terug leverde het stoppen van Plantise al een schok op, dit voorjaar werd in allerijl een doorstart voor West Plant Group gerealiseerd en in de aardbeienopkweek valt Flevoplant weg. Voor het areaal van dit bedrijf werd dit najaar nog een koper gezocht.
Bij Plantum, de branchevereniging voor 300 bedrijven in de sector veredeling, vermeerdering en opkweek van zaden en jonge planten, vinden ze het 'zorgelijk dat een bedrijf als Jongerius de activiteiten moet staken'. "Het wegvallen van Nederlandse opkweekcapaciteit is van grote invloed op de beschikbaarheid van jonge planten en daarmee op verschillende teelten."
Een rode draad aanwijzen voor de problemen bij de hierboven genoemde bedrijven is niet eenvoudig. De situatie verschilt ook per bedrijf. Wat wel algemeen bekend is, en wat in reactie op het nieuws over Jongerius ook genoemd wordt in gesprekken die GroentenNieuws had, is dat de kosten de afgelopen jaren zijn gestegen en dat dat een zware druk legt op het resultaat van bedrijven.
Onder meer veen werd duurder door een tekort, en van arbeid is al jaren bekend dat de kosten stijgen, terwijl bedrijven die kosten maar moeilijk door kunnen bereken. Plantum constateert dat er mede vanwege stijgende kosten en druk op bedrijfsresultaten al jaren sprake is van schaalvergroting in de sector. "Die zal ook zeker doorzetten. Opkweek is een onmisbare schakel in het proces."
De branchevereniging zegt het belang van opkweek te blijven benadrukken en op de invloed van de stijgende kosten voor bijvoorbeeld energie en arbeid te blijven wijzen. "Dat brengen wij ook nadrukkelijk onder de aandacht bij beleidsmakers." Aandacht is er bij Plantum ook voor directie en medewerkers van Jongerius. "Het wegvallen van een belangrijk bedrijf als Jongerius is een klap voor de sector, maar zeker ook voor de directie en medewerkers. We wensen hen veel sterkte."
