In Noorwegen, waar slechts drie procent van het land bruikbaar is voor land- en tuinbouw en bijna alle groenten en fruit worden geïmporteerd, is lokale voedselproductie essentieel voor veerkracht. Bij het Noorse Instituut voor Bio-economisch Onderzoek (NIBIO) volgt een klein team van tuinbouwonderzoekers een ongebruikelijk pad naar grotere zelfvoorziening: ze telen avocado's in kassen.
"Als de grenzen morgen zouden sluiten, zouden we allemaal zalm, aardappelen en tomaten hebben," zegt Carolina Palma, onderzoeker bij NIBIO. "Het is daarom cruciaal dat we naar manieren zoeken om diverser voedsel lokaal te verbouwen."
© NIBIO
Van tomaten naar tropisch fruit
NIBIO valt onder het Noorse ministerie van Landbouw en heeft onderzoekslocaties door het hele land. Het team van Carolina is gevestigd in Særheim, Rogaland, dat wordt beschouwd als het centrum van de Noorse kasgroenteteelt. Ondanks dat het qua schaal bescheiden is vergeleken met Nederland, bevindt het merendeel van Noorwegens beschermde teelt zich hier.
"Noorwegen teelt voornamelijk tomaten en komkommers onder glas," licht ze toe. "Maar onze markten zijn klein en vrij gecontroleerd, waardoor het moeilijk is om nieuwe gewassen in te voeren. Omdat we buiten de EU staan, zijn we sterk afhankelijk van import en de beslissingen van supermarkten."
Die afhankelijkheid leidde NIBIO-onderzoekers ertoe tropische gewassen te verkennen, producten die Noorwegen al in grote hoeveelheden consumeert, maar niet zelf produceert. "We kozen voor avocado's omdat het potentieel duidelijk is. Elke Noor eet ongeveer 2,3 kilo avocado per jaar, en nationaal wordt zo'n 15.000 ton geconsumeerd. Avocado's zijn een essentieel onderdeel geworden van de Noorse 'taco vrijdag', een geliefde wekelijkse traditie, dus de vraag zal voorlopig niet afnemen."
© NIBIO
Restwarmte benutten voor groei
Avocadobomen, afkomstig uit warme en vochtige gebieden, lijken misschien een onwaarschijnlijke kandidaat voor Noorse kassen. Maar Carolina ziet juist kansen in de sterke industriële basis van het land. "Onze focus ligt op het ontwikkelen van deze projecten in samenwerking met de industrie, via wat wij industriële symbiose noemen," legt ze uit. "We kunnen restwarmte van datacenters of metallurgische bedrijven gebruiken om kassen te verwarmen. Noorwegen heeft veel beschikbare warmte, dus waarom zou je die niet gebruiken voor gewassen die van warmte houden?"
Verwarming is goed voor ongeveer 40% van de operationele kosten van kassen in Noorwegen. Door industriële warmte te hergebruiken, kunnen telers de kosten en uitstoot drastisch verlagen en nieuwe gewassen telen die voorheen onhaalbaar leken in noordelijke klimaten. "Als je warmte buiten beschouwing laat, wordt het heel interessant om nieuwe gewassen te proberen."
Avocado's aanpassen aan de kas
Avocadobomen worden meestal buiten geteeld en kunnen acht tot negen meter hoog worden, ruim boven het plafond van een gemiddelde kas. "Een van de grootste uitdagingen was het beheersen van het bladerdak zodat de bomen pasten zonder de bloei te beïnvloeden," herinnert ze zich.
Een andere uitdaging was tijd. "Als je avocado's uit zaad kweekt, kan het vijf tot tien jaar duren voordat je de eerste bloemen ziet," legt ze uit. "Maar in een gecontroleerde omgeving kunnen we dat proces versnellen. We slaagden erin om al na anderhalf jaar bloei te induceren."
Het succes kwam door precieze klimaatbeheersing. "Door temperatuur, licht en luchtvochtigheid aan te passen, konden we vroegere bloei stimuleren. Het laat zien hoeveel potentieel gecontroleerde omgevingsteelt heeft, zelfs voor complexe meerjarige gewassen."
Bestuiving bleek een andere hobbel. "Er is nauwelijks literatuur over beschermde avocadoteelt," merkt ze op. "We probeerden onze Noorse hommels te gebruiken, hoewel men zei dat ze te zwaar zouden zijn. Gelukkig werkte het."
De eerste vruchten verschenen slechts weken na het snoeien, iets wat Carolina een "gelukkig toeval" noemt. "Het was veel vallen en opstaan, vooral opstaan," lacht ze. "Maar we zeiden altijd: wij maken de fouten zodat telers dat later niet hoeven te doen."
© NIBIO
Een smaak van succes
Vroege oogsten waren veelbelovend. Ondanks het gebruik van eenvoudige verlichting en restnutriënten, rapporteerde het team verrassend goede fruitkwaliteit. "De smaak was echt goed. We testten het met 26 collega's, en alle 26 zeiden dat het beter was dan geïmporteerde avocado's: romiger en voller van smaak, geen zout of peper nodig."
Het team schrijft dit toe aan verminderde transport- en rijpingstress. Geïmporteerde avocado's verliezen vaak smaak door lange transporttijden en kunstmatige rijping. Lokaal geteeld fruit kan rijp worden geoogst en binnen een week vers verkocht, wat de smaakkwaliteit aanzienlijk verbetert en de voedselkilometers vermindert.
Opschalen voor de toekomst
Aangemoedigd door de resultaten, plant NIBIO de uitbreiding van het onderzoek naar een grotere faciliteit. "We stappen van een klein compartiment van drie meter hoog naar een kas van zes meter. De nieuwe opzet zal gebruikmaken van in vitro-planten, LED-verlichting, goede irrigatie en pH-controle."
Het project blijft klein en publiek gefinancierd, maar Carolina gelooft dat het een belangrijk proof of concept is. "We laten zien dat tropisch fruit onderdeel kan zijn van Noorwegens strategie voor zelfvoorziening," zegt ze.
Ze erkent dat er nog een lange weg te gaan is: "Het kostte bijna 40 jaar om tomaten te ontwikkelen tot een stabiel, hoogopbrengend kasgewas. We verwachten niet dat avocado's volgend jaar commercieel zijn. Maar de kennis die we nu opdoen, zal het voor de volgende generatie versnellen."
Voor meer informatie:
Carolina Falcato Fialho Palma
NIBIO
[email protected]
www.nibio.no
