Telen in Zweden met 'onweerstaanbare businesscase'

De recente inspanningen van Zweden om internationale telers aan te trekken kwamen duidelijk naar voren tijdens het evenement "Building Tomorrow - Swedish Foodtech Opportunities", dat plaatsvond in het World Horti Center in Naaldwijk. Regionale vertegenwoordigers van onder meer Invest in Norrbotten, High Coast Invest, Business Blekinge en Invest in Skåne waren aanwezig samen met de Ambassade van Zweden en Business Sweden om hun gezamenlijke nationaal aanbod te presenteren aan glastuinbouwers, vertical farms en technologiepartners.

© Invest In Norrbotten

Sterke basis voor uitbreiding van kassen
Sara Grundström, Inward Investment Manager bij Invest in Norrbotten, legde voorafgaand aan het evenement uit wat zij beschreef als een "onweerstaanbare businesscase". Ze verwees naar 100% hernieuwbare energie, restwarmte uit de sector, en een van de laagste elektriciteitsprijzen in Europa als kernfactoren. Deze elementen vormen de basis van het Zweedse aanbod voor Europese telers die willen uitbreiden.

"Het gaat niet alleen om goedkope energie," voegt Matz Engman, senior adviseur bij Invest in Norrbotten, toe. "Het gaat om het gebruik ervan. We bevorderen industriële symbiose door afvalwarmte van staalfabrieken, datacenters, en kunstmestproductie te gebruiken voor het verwarmen van kassen, waardoor de kosten aanzienlijk worden verlaagd."

Deze visie werd onderstreept tijdens het evenement, waar verschillende regio's hun aangepaste strategieën presenteerden, met nadruk op energiestabiliteit, beschikbaarheid van land en toegang tot water.

© Invest In Norrbotten

Toegenomen binnenlandse productie nodig in Zweden
Business Sweden en de ambassade benadrukten de huidige afhankelijkheid van Zweden van geïmporteerde groenten, die per product tussen de 75-90% ligt. Tomaten, komkommers, en paprika's vormen een aanzienlijk deel van deze import, die in 2022 meer dan €250 miljoen bedroeg.

"Het gaat niet om verplaatsing," stelt Lova Hedlund, projectcoördinator bij Invest in Norrbotten. "Het gaat over het uitbreiden naar een markt die nu grotendeels afhankelijk is van import. Hier ligt een duidelijke kans voor wie lokaal kan leveren."

De Zweedse regering heeft de verhoging van zelfvoorziening op het gebied van voedsel als een nationale prioriteit aangemerkt. Regionale investeringsinstanties werken samen met ministeries om capabele telers aan te trekken en de ontwikkeling van projecten te vergemakkelijken.

© Invest In Norrbotten

Regionale blikvangers van het evenement
Elk van de vier regionale bureaus die aanwezig waren op het evenement, legde de nadruk op hun specifieke voordelen:

Invest in Norrbotten presenteerde een energiegericht waardevoorstel met 100% hernieuwbare elektriciteit, industriële restwarmte en grond in de buurt van nieuwe groene staal- en industriële fabrieken.

High Coast Invest legde soortgelijke energievoordelen uit, aangevuld met actieve foodtechprojecten zoals Agtira en samenwerkingen met regionale belanghebbenden.

Business Blekinge biedt een aanvullende visie met focus op productverfijning en -innovatie, waaronder initiatieven zoals The Green Dairy en de ontwikkeling van plantaardige eiwitten.

Invest in Skåne, gelegen in het zuiden van Zweden, benadrukt haar lange landbouwtraditie en nabijheid tot de rest van Europa, met een goed ontwikkelde infrastructuur voor voedselproductie.

"Elke regio heeft een uniek aanbod," licht Lova toe. "Sommige telers kiezen voor energie- en grondkosten, terwijl anderen zoeken naar bestaande land- en tuinbouwsystemen of marktnabijheid."

Gesprekken gericht op haalbaarheid en vervolgstappen
Het evenement trok professionals uit de sector, waaronder kassenbouwbedrijven en aanbieders van vertical farmingtechnologie. Matz benadrukt dat samenwerking met stakeholders op het gebied van infrastructuur en technologie waardevol was.

"We hebben goede gesprekken gevoerd met bedrijven die kassen bouwen en technologie leveren aan telers. Zij spelen een cruciale rol bij het plannen van nieuwe projecten en fungeren vaak als indirecte kanalen naar telers."

De discussies richtten zich op de kosten van land, elektriciteit, beschikbaarheid van industriële bijproducten zoals restwarmte, logistiek en afnameovereenkomsten. Verschillende bedrijven toonden interesse in vervolgbijeenkomsten, merkte de Zweedse vertegenwoordigers op.

© Invest In Norrbotten

Ontwikkeling van een businesscase: Een belangrijke stap voor telers
Vele discussies tijdens het evenement draaiden om kostenmodellen. "De meest gestelde vraag ging over de businesscase," zegt Matz. "We hebben geïnteresseerde partijen uitgenodigd hun productieprofielen te delen, zodat we op maat gemaakte vergelijkingen kunnen aanbieden, inclusief energiekosten, landhuur en logistiek."

"We gebruiken dezelfde aanpak als 15 jaar geleden bij de aantrekking van de datacentermarkt," verwijst hij naar de investering van Facebook in Noord-Zweden. "Voor elk kapitaalintensief project moeten de cijfers eerst kloppen."

Arbeid en automatisering in overweging
In Zweden zijn momenteel weinig grootschalige glastuinbouwbedrijven actief, met name in het noorden, waardoor arbeidsbeschikbaarheid en automatisering terugkerende thema's waren. Eén start-up, Saia Agrobotics, introduceerde een systeem waarbij tomatenplanten naar robotoogstmachines worden vervoerd, in plaats van mobiele oogstrobots binnen de kassen.

"Automatisering kan in Zweden essentieel zijn. Het vermindert de afhankelijkheid van arbeidskrachten, die moeilijk te vinden zijn in geïsoleerde gebieden, en kan efficiëntie vanaf het begin verhogen."

© Invest In Norrbotten

Focus op de binnenlandse markt: Retailers en afnamecontracten
De Zweedse vertegenwoordigers maakten duidelijk dat het eerste doel van kasprojecten is om zich op de binnenlandse markt te richten, niet op export. Het betrekken van Zweedse retailers zoals ICA, Coop en Axfood bleek cruciaal voor succesvolle investeringen.

"Niemand bouwt een tomatenkas om 10.000 ton te telen zonder marktcontracten," stelt Matz. "Wij helpen bij het leggen van die connecties via onze regionale netwerken."

Toekomstverwachtingen: Verdere betrokkenheid met telers
Hoewel dit evenement vooral bedoeld was als kennismaking en voorbesprekingen, toonden regionale agentschappen interesse om de dialoog voort te zetten. Er zijn al plannen voor deelname aan de HortiContact-beurs in februari 2026 in Gorinchem, waar meer telers verwacht worden. "We willen deze discussie levend houden," zegt Lova. "Of het nu gaat om vervolgbijeenkomsten of toekomstige beurzen, ons doel is om realistische en haalbare glastuinbouwprojecten in Zweden te ondersteunen."

"Van het veiligstellen van land tot het leggen van connecties met logistieke en energieleveranciers, het is onze taak om de risico's voor investeerders te minimaliseren en implementatie te vergemakkelijken."