Tholen - Hoe kun je als teler energie besparen met rendabele, betaalbare technieken? Die vraag staat centraal in het project Energlik. Het vier jaar durende onderzoek loopt bijna ten einde. Onlangs is de tussenstand vanuit de laatste proefteelt gedeeld, zowel door onderzoekers als door praktijkteler Jelle De Ryck van Tomerel. Hij deed een praktijkproef met dubbele schermen in de onbelichte tomatenteelt.
In het jaar 2024 slaagden de onderzoekers er in de serre in Sint-Katelijne-Waver in 48% energie te besparen ten opzichte van de referentieteelt. Dit jaar lijkt er nog niet iets meer bespaard te kunnen worden, waarover hieronder meer.
© EnerglikJelle De Ryck van Tomerel deelde zijn ervaringen als demopartner in het Energlikproject.
Praktijkervaring Tomerel 2025
Tomatenteler Tomerel uit Melsele werd gevraagd als demopartner bij het Energlikproject aan te sluiten. In hun serre onbelichte serre van 1,5 hectare is gewerkt met dubbele schermen en aangepaste klimaatsturing.
In de serre hing eerst alleen een 8 jaar oud Luxous 1147-schermdoek van Svensson. Daar is in 2025 een 1147 Luxous H2no FR schermdoek onder gehangen. Teler Jelle De Ryck legt donderdagmiddag bij de bespreking van de teeltresultaten uit dat hij de schermen zo liet installeren dat er een overlap ontstond bij openen en sluiten. Daar kon hij later handig gebruik van maken bij het ventileren en ontvochtigen.
Naast installatie van een extra schermdoek werden in Melsele ook 2 PAR-sensoren van Aranet geïnstalleerd. Eén bovenop de tralie, boven het bovenste schermdoek, en één op het niveau van de gewasdraden. Daarnaast beschikt Jelle over caloriemeters op de buisrails en het LT-verwarmingssysteem.
De teelt met het ras Marinice op onderstam Maxifort is op 8 januari 2025 geplant, op steenwol. De stengelafstand was 2,5 stengel per vierkante meter, oplopend tot 3,75 einde teelt. De eerste bloei zat op 21 januari in het gewas. Er zijn 30 trossen gezet.
© TomerelDubbele schermen in de serre bij Tomerel
Hoge relatieve luchtvochtigheid
Het seizoen 2025 verliep voor de tomatenteler niet zonder problemen. Zo zat hij drie weken zonder klimaatcomputer en had hij ook last van crazy roots. "Dat maakte omgaan met vocht in de kas nog lastiger."
Sowieso vindt de teler het lastig om zijn teelten van 2024 en 2025 te vergelijken. De teelt in 2024 duurde bijvoorbeeld 7 weken langer, en ook de buitenomstandigheden waren duidelijk anders met bijvoorbeeld een donker voorjaar in 2024.
Wat Jelle wel constateert, is hij er in 2025 in is geslaagd om te ontvochtigen zonder inzet van buiswarmte. Ontvochtigen deed hij puur door goed te spelen met scherming en raamstand. In het begin van de teelt was dat wel uitdagend. Op een gegeven moment liep de relatieve luchtvochtigheid in de serre op naar 95%.... Te hoog, weet ook de tomatenteler.
Ketel niet meer nodig voor warmte
Na het nodige rekenwerk komt Jelle tijdens zijn presentatie op 2 oktober voor zijn onbelichte serre tot een energiebesparing van 11% ten opzichte van de referentieteelt in het Proefstation voor de Groenteteelt in Sint-Katelijne-Waver. Tevreden constateert hij dat hij in de teelt, ook tijdens de koudste dagen, géén extra warmte nodig had van de ketel. Dat was voorheen op koude winterdagen wel het geval. Het is voor hem het bewijs dat hij energie heeft bespaard en de combinatie van schermdoeken heeft geholpen. Hoewel het eerste kwartaal van 2025 2 graden Celsius kouder was dan in 2024, slaagde hij er toch in 5% gas te besparen.
In de discussies tijdens het Energlik-event', waarop de ervaringen van Jelle, maar ook de praktijkproefresultaten uit teelten van de onderzoekers zelf werden besproken, kwam duidelijk naar voren dat telers behoefte hebben aan ondersteuning bij energiebesparing en het kiezen voor nieuwe technieken of aanpassingen in hun teelt. De gemiddelde Vlaamse teler heeft niet de luxe om zich, zoals onderzoekers wel kunnen, puur te focussen op puzzelen met instellingen.
Lieve Wittemans van het Proefstation voor de Groenteteelt erkent dat. Ze benadrukt dan ook vooral het belang van deelname van een praktijkteler aan een proef als voorbeeld voor collega's. Meer nog dan om de concrete cijfers draait het erom dat één van hen laat zien wat er mogelijk is, waardoor collega's ook aan het denken worden gezet.
© EnerglikBij hoge uitzondering was 2 oktober een groepsbezoek aan de demokas bij het Proefstation voor de Groenteteelt mogelijk. Zonder mobiele telefoons of camera's. Deze foto komt van de onderzoekers.
Update teelt Sint-Katelijne-Waver 2025
In het jaar 2024 slaagden de onderzoekers er in de serre in Sint-Katelijne-Waver in 48% energie te besparen ten opzichte van de referentieteelt. 52% besparing bleek mogelijk in de nacht, 41% overdag. Wel werd er een effect op productie gezien, die lag rond juni 10% lager. Een achterstand die met een eindschot aan het eind van de teelt niet helemaal werd ingehaald. Voor het ras Bronski kwam de proefteelt 2% lager uit dan de referentie. Tobinaro scoorde wel 3% beter dan de referentie.
De energiebesparing wisten ze de onderzoekers te bereiken met relatief eenvoudige aanpassingen aan klimaatsturing en scherming. In de referentieteelt hing 1 Luxous 1147 schermdoek. In de proefteelt hingen 2 schermdoeken, en aluminium nachtdoek en AC-folie met goede lichtdoorlatende eigenschappen voor overdag.
Bij de proefteelten in 2024 is geschermd op basis van de inzichten uit sensordata. Een pyrgeometer hielp op basis van inzicht over uitstraling bepalen wanneer de schermen dicht moesten. Vooral in mei haalden de onderzoekers hier winst uit, en werden de schermen vaker gesloten. Twee PAR-sensoren zijn gebruikt om op te sturen bij het openen van de schermen.
© Energlik
Evelien Rosiers van het Proefstation voor de Groenteteelt besprak de proefresultaten en vergeleek de teelten uit 2024 en 2025
Ontvochtigen erbij
In de proefteelt van 2025 is daar werken met een ontvochtingstechniek aan toegevoegd. Het gaat om het Air&Energy-systeem dat Maurice Kassenbouw ontwikkelde. Verder zijn de twee schermdoeken omgedraaid, een inzicht waarover onderzoeker Filip Bronchart namens de Universiteit Gent meer vertelde.
Donderdag bleek dat er opnieuw sprake is van enige achterstand in productie, maar dat ook wederom een forse energiebesparing wordt gerealiseerd. Voorlopig komen de onderzoekers in de nog lopende teelt uit op een besparing van 51%, liet Evelien Rosiers van het Proefstation voor de Groenteteelt zien. Een aandachtspunt is het energiegebruik van het ontvochtigingssysteem. Ontvochtingsystemen gebruiken elektriciteit.
© Energlik
Filip Bronchart van de Universiteit Gent liet zien hoe je schermdoeken kunt vergelijken, onder meer met hulp van een thermische camera.
Meer cijfers
De presentaties van de bijeenkomst van 2 oktober zijn hier terug te kijken op de Energlik-website.
