Tholen - Is het nog mogelijk sla te telen zonder bladluis? Daarover bestaan op dit moment ernstige twijfels. Dat bleek donderdag tijdens de Sla Keten Dag. Gezien de complexiteit van de problematiek wordt er gewerkt aan een keten brede aanpak.
Bij Vertify in Zwaagdijk had de hele keten zich tijdens de zaadtechniekbeurs Seed meets Technology verzameld om over het luisprobleem te praten. De laatste jaren is er op de Nederlandse buitenpercelen sprake van een explosie van bladluis, oftewel Nasanovia ribisnigri. "De problematiek is echt bizar", sprak teler Dorus Droog van Pater Broersen.
Andere sprekers uit de keten sloten zich later op de ochtend zonder uitzondering bij die pijnlijke conclusie aan. De grootste zorg is ijsbergsla, waar luizen zich goed in weten te verstoppen, en waar ze vervolgens lastig uit te krijgen zijn.
© Thijmen Tiersma | GroentenNieuws.nlTeler Dorus Droog deelt zijn praktijkervaringen
Onderzoek naar oplossingen
Hoe de stemming zich liet omschrijven? Deels somber, maar ook strijdvaardig. Telers spraken hun zorgen uit en hoorden dat ondanks alle inspanningen dé oplossing voor het luisprobleem er momenteel niet is. "Ik heb geen goed nieuws", was Ilse Vlaar direct duidelijk.
De projectleider vollegrondsgroenten van Vertify presenteerde resultaten van onderzoek naar mogelijke oplossingen. Bij testen met allerlei middelen zat er op de proefpercelen bij Vertify en bij praktijktelers alsnog veel te veel luis in de sla. Werken met verschillende typen afdekkingen kan helpen, maar geeft ook weer nieuwe uitdagingen zoals verlies aan licht of een broeierig klimaat onder de afdekking, waar luizen ook van houden.
© Thijmen Tiersma | GroentenNieuws.nlProef Vertify met afdekkingen
Gebrek aan middelen
Tot 30 oktober 2025 mogen telers nog gebruik maken van Batavia en Movento, twee middelen tegen luis. Het wegvallen van Movento en Batavia als optie was al voorzien. Dat ook Movento weg zou vallen was een meer onverwachte tegenvaller, vertelde adviseur Johan Kos namens Vertify donderdag bij de bespreking van een nieuw publiek-privaat onderzoeksproject.
Tijdens een vorig PPS-project was het idee nog om op Movento te gaan bouwen. De mogelijkheid om chemisch in te grijpen om luis onder controle te houden gaf de sector tijd om naar alternatieven te zoeken. Die tijd is er nu niet meer, en de oplossing is nog niet gevonden.
Er is nog een sprankje hoop op een vrijstelling voor het gebruik van Movento, deelde Johan. Daarmee zou tijd gewonnen kunnen worden. Johan twijfelt echter of de vrijstelling er komt. De algemene trend is dat de sector, en niet alleen de slateler, het met steeds minder chemische gewasbeschermingsmiddelen moet doen.
Andere middelen die speciale aandacht hebben zijn Verimark (ligt bij het Ctgb), Neudosan (toegelaten, maar ook niet dé oplossing) en Teppeki (aanvraag loopt, mag wel in Duitsland). Daarnaast wordt vol ingezet op inzet van 'groene middelen', biologische gewasbeschermingsmiddelen en is de hoop ook gevestigd op resistenties.
© Thijmen Tiersma | GroentenNieuws.nl
In drie groepen werden de proefvelden bezocht
Biologische bestrijding
Namens Koppert besprak Pascal Staaks onderzoeksresultaten in de teelt van ijsbergsla. De specialisten in de inzet van biologische bestrijders zetten in op de gaasvlieg, Crysopha carnea, om bladluis mee te bestrijden. Duidelijk is dat de buitenteelten nog niet zover zijn als de kasteelten waar het om inzet van biologische bestrijders gaat. Uitdagingen zijn onder meer het vinden van de juiste spuittechniek, de combinatie met andere gewasbeschermingsmiddelen en het feit dat ook biologische bestrijders beestjes zijn die de consument niet terug wil vinden in sla…
© Thijmen Tiersma | GroentenNieuws.nl
Pascal Staaks, Koppert
0-tolerantie op beestjes
Over dat laatste weten ze alles bij supermarktketens. Donderdag waren ook zij vertegenwoordigd. Supermarkten krijgen klachten als consumenten luis in sla vinden, of horen dat sla door de vondst van luis niet meer 'vegan' is, zoals wel op de verpakking staat…
Een deel van de sla in het schap ligt er onbewerkt, als hele krop. Daar is de uitdaging het grootst, want luis kruipt tot diep in de kroppen. Maar ook snijderijen worstelen met luis. Ze krijgen de soms hele grote hoeveelheden luis er niet meer goed uitgewassen, en als dat wel lukt, wemelt vervolgens het waswater van de luizen. Ook dat geeft problemen.
© Thijmen Tiersma | GroentenNieuws.nlOp zoek naar luis in het rijtje onbehandelde kroppen ijsbergsla
Geen alternatief
Kun je dan geen sla uit het buitenland halen, of van een teelt op water? Over sla uit het buitenland werden donderdag ook verhalen gedeeld. Vrachtwagens vol sla met luis uit Spanje in het najaar van 2023 drukten een snijderij met de neus op de feiten, nog voordat ook telers in Nederland in 2024 (meeste problemen in het zuiden) en 2025 (grootste problemen in het noorden) niet meer om de luisexplosie heen konden. En sla op water dan, in kassen of vertical farms? Blijft die schoon? Nee, ook niet altijd, want bij de snijderij werd dit jaar ook al sla met bladluis uit een waterteelt aangevoerd.
© Thijmen Tiersma | GroentenNieuws.nl
Zoek de luis
Resistente rassen
Namens veredelingsbedrijf Enza sprak Ton Smolders over resistenties. De eerste resistentie tegen bladluis was er al in 1999. In 2007 werd die resistentie tegen Nas0 echter doorbroken. Een HR-resistentie tegen wat in het vak Nas1 liet daarna op zich wachten. Tot nu. Zaadhuizen introduceren komend jaar Nas1-resistente rassen. Een standaardprotocol om resistenties te beoordelen is er voor bladluis nog niet. Voor valse meeldauw, bremia, wel. Ook dit blijft een zorgpunt in de sector.
© Thijmen Tiersma | GroentenNieuws.nl
Proefveld schimmelproblemen, ook een blijvende uitdaging voor telers
0-tolerantie op luis blijft streven
Telers komen niet van luis af en snijderijen constateren dat 100% luis uit sla wassen momenteel niet lukt. Toch moet de sector blijven streven naar 0 luizen in sla. Enerzijds omdat de consument, waartoe ook iedereen in de zaal met kennis van de problemen behoort, luis in een zakje sla niet accepteert. Het opvoeden van de consument is een lastige, zo niet onmogelijke klus. Anderzijds blijft de 0-tolerantie op luis in sla staan, omdat wet- en regelgeving sla met luis in het schap simpelweg niet toelaat.
Des te meer redenen om als hele keten de koppen bij elkaar te steken, zoals behalve donderdag ook de komende jaren in een nieuw PPS-project 'Voldoende gezonde en duurzaam geteelde sla in de vollegrond' gebeurt. Daarover is teler Dorus Droog wel positief, of zelfs 'mega-enthousiast'. Er is deze keer echt sprake van een samenwerking in de hele keten. De harde conclusie voor 2026 blijft voorlopig echter wel staan: nog geen resistente rassen voor de buitenteelt in Spanje komende winter en ook dé oplossing voor Nederlandse telers is er nog niet. Werk aan de winkel en tot die tijd geldt voor Dorus en zijn collega's zoals hij het zelf verwoordde: "God zegene de greep."
© Thijmen Tiersma | GroentenNieuws.nl
Ilse Vlaar (Vertify) bij de proef met afdekkingen
Voor meer informatie:
Vertify
[email protected]
www.vertify.nl/
