Tholen - De schijnwerpers zijn momenteel gericht op de potgrond- en substratenbranche. Er is sprake van een 'historische lage beschikbaarheid' van veen en ook kokos is op dit moment schaars. Ondertussen is de markt in transitie op weg naar een hoger aandeel hernieuwbare grondstoffen in substraten om de milieu-impact te verlagen.
Bij RHP, het Europese kenniscentrum voor substraten, merken ze dat de branche in de schijnwerpers staat aan een toenemend aantal media-aanvragen. Goed communiceren is nu extra belangrijk, realiseren Marco Zevenhoven en Martine Holtkamp van RHP zich.
Het kenniscentrum voor de substraatbranche houdt kantoor naast de kassen van Geest Potplanten. Met andere woorden: men zit in 's-Gravenzande bovenop de sector en weet wat er bij de teler speelt. En in de substraatmarkt uiteraard. Zo werd onlangs het Baltic Peat Producers Forum in Letland bezocht en worden de 76 aangesloten, gecertificeerde bedrijven wereldwijd bezocht of gesproken door technisch adviseurs van RHP
De tekortsituatie in 1998 was ernstiger, maar er is wel duidelijk iets aan de hand. Reden voor teeltadviseur Ruud den Dulk van Horti-Scan om telers op hun eigen verantwoordelijkheid te wijzen en voor RHP om duidelijk te laten zien hoe men kwaliteit van substraten bewaakt en blijft bewaken, ook in tijden van transitie.
© RHPMartine Holtkamp en Marco Zevenhoven
Eigenschappen
Vanwege tekorten in veen en schaarste in kokos zal er meer gewerkt gaan worden met andere mengsels van grondstoffen, verwacht De Vereniging Potgrond- en Substraatfabrikanten Nederland (VPN). "Het substraat kan er daardoor anders uitzien en soms in het gebruik andere eigenschappen hebben", waarschuwt men in een persbericht.
Op die andere eigenschappen wijst ook Marco, operationeel directeur bij RHP. "Het gaat niet om het recept van een mengsel, maar om de eigenschappen." Andere eigenschappen vragen veelal ook om aanpassingen in de teelt. In de praktijk gaat het daar nog weleens fout. Marco kent de praktijkvoorbeelden. Bij schademeldingen kan de expertise van RHP worden ingeschakeld. Om onder andere de kennis over hernieuwbare grondstoffen in substraten in de praktijk te vergroten is eind vorig jaar een Route- & Kansenkaart Hernieuwbare Grondstoffen opgesteld.
Nieuwe hernieuwbare grondstoffen
Momenteel wordt er in de potgrond- en substraatsector al steeds vaker met hernieuwbare grondstoffen gewerkt. In het Convenant Milieu-impact Potgrond en Substraten zijn daar ook afspraken over gemaakt. Met het bereiken van een 33% aandeel van hernieuwbare grondstoffen in de professionele markt in 2024 ligt het convenant op koers met de doelstelling van 35% in 2025.
Het zijn de substraatproducenten die dagelijks met hernieuwbare grondstoffen werken. Samen met telers wordt werk gemaakt van innovatie. RHP faciliteert dit, door middel van RHP Innovation Support. "De laatste tijd wordt hier steeds vaker een beroep op gedaan", weet Marco.
Onder strikte voorwaarden is er voor RHP-bedrijven ruimte om te experimenteren met nog niet RHP-gecertificeerde grondstoffen. Voorbeelden van zulke nog niet gecertificeerde grondstoffen zijn biochar en miscanthus. Blijkt uit onderzoek dat zulke grondstoffen veelbelovend en voldoende beschikbaar zijn, dan komen ze in aanmerking om door RHP gecertificeerd te worden.
De lijst RHP-gecertificeerde producten voor de professionele tuinbouw telt op dit moment, naast de eindproducten, 16 grondstoffen. Bekende voorbeelden zijn veen en kokos, maar ook compost, houtvezel en perliet staan op de lijst. Grondstoffen zoals biochar en miscanthus staan nog niet op de lijst. Over deze producten is nog niet genoeg kennis verzameld. De sector werkt hier wel aan.
Bijsluiter
Elk kwartaal organiseert RHP een webinar voor gecertificeerde substraatbedrijven waarin kennis wordt gedeeld. In de praktijk constateren Marco en Martine dat de kennis die substraatproducenten hebben niet altijd ook bij de teler, de eindgebruiker, belandt. Als voorbeeld noemt Marco een aantal grondstoffen waarvan bekend is dat die stikstof immobiliseren. "Als teler kun je daar rekening mee houden door in de eerste weken extra stikstof mee te geven bij bemesting."
Maar dan moet een teler dat wel weten. En daar gaat het nog weleens mis. RHP wil substraatproducenten daarom meer gaan helpen bij het informeren van de teler. Op termijn zijn er zelfs plannen om bij levering van substraat of potgrond standaard een bijsluiter mee te leveren. "Daarop kan de teler dan lezen wat de specifieke eigenschappen van en aandachtspunten voor zijn mengsel zijn", legt algemeen directeur Martine uit.
© Horti-ScanTeeltadviseur Ruud den Dulk van Horti-Scan ziet er wel iets in wat hij 'een soort plantenpaspoort voor substraatmaterialen' noemt. Zeker nu er steeds vaker met hernieuwbare grondstoffen in substraten wordt gewerkt is zo'n bijsluiter welkom. Voorlopig is het echter nog niet zover. "Ondanks de druk die er is willen we wel grondig te werk gaan", benadrukt Martine. "Aan kwaliteit en veiligheid doen we geen concessies."
Foto rechts: Ruud den Dulk, Horti-Scan, adviseert telers hun ingangscontrole te intensiveren.
Analyses
Waar er voorheen met één ander product naast veen in een substraat werd gewerkt, gaat het inmiddels ook steeds vaker om twee of meer producten naast veen in een mengsel. "Dat maakt het gecompliceerder en vraagt om kennis en borging van kwaliteit", erkent Marco.
De huidige marktsituatie doet Ruud, die al even in het vak zit, terugdenken aan de tijd waarin veen vaak veel verschillende herkomsten had. De kwaliteit kon wisselen. Waar het toen om veen ging, gaat het nu om een veel grotere diversiteit aan grondstoffen, constateert hij. Hij roept telers daarom op de kwaliteit van het substraat dat hun bedrijf binnenkomt goed in de gaten te houden, naar de herkomst van grondstoffen te vragen en om analyseresultaten van het substraat te vragen, of monsters uit de teelt ze zelf te nemen. "Persoonlijk vind ik dat het ook aan de kweker is om in het belang van zijn eigen bedrijf die informatie boven tafel te krijgen."
Zijn oproep doet denken aan vergelijkbare oproepen waar het gaat over ingangscontrole op plaaginsecten bij plantmateriaal. Eén duidelijk verschil is er wel: aan de buitenkant van een potgrondmengsel kan een teler vaak niet zoveel zien, weet Marco. Daarvoor zijn analyses nodig.
Bij RHP benadrukken ze dat het nemen van monsters al ingebakken zit in het RHP-keurmerk. Wel constateert Marco dat telers nog te weinig om analyses van hun substraat vragen bij leveranciers, terwijl die mogelijkheid er wel is en analyses ook gedaan worden in het kader van RHP-certificering. RHP roept telers op van de mogelijkheden gebruik te maken. "Telers kunnen hun leverancier om een chemische en fysische analyse vragen. Met de kennis uit die analyse kunnen telers hun teeltsturing aanpassen waar nodig."
Analyses geven onder meer inzicht in EC, pH en sporenelementen in een substraat, maar ook bijvoorbeeld in WOK (wateropnamekarakteristiek). "Dat is soms nog een ondergeschoven item", constateert Marco, "al zien we dat steeds meer grotere bedrijven hier ook al mee werken."
Kwaliteit bewaken
Een ander vanzelfsprekend advies dat RHP telers geeft, is om in tijden van transitie voor de zekerheid van RHP-gecertificeerde producten en leveranciers te kiezen. De krapte op de markt nodigt nieuwe partijen uit om hun geluk te beproeven in de tuinbouw. Marco kent de voorbeelden van beurzen waar het wemelt van de kokosaanbieders, terwijl er maar een handjevol leveranciers RHP-gecertificeerd zijn. "Wij controleren de gecertificeerde bedrijven. Van niet-gecertificeerde bedrijven is de kwaliteit van het product onbekend."
Vanwege tekorten in veen voert RHP een tijdelijk protocol in om extra veen beschikbaar te maken. Het gaat om zogeheten partijkeuringen die RHP-gecertificeerde leveranciers bij RHP kunnen aanvragen. De maatregel met extra controle en bemonstering geldt tot 1 juni 2026. Martine: "De sector heeft veen nodig. Over veen hebben we veel kennis. We kiezen er op deze manier voor zicht te houden op de kwaliteit en veiligheid."
Voor andere grondstoffen is dit protocol niet direct toepasbaar. Soms omdat er nog niet genoeg kennis is, en anders is er vaak nog de vraag of zo'n product voldoende beschikbaar is. "Je hebt er niet zomaar een extra fabriek om houtvezels te produceren bij", geeft Marco als voorbeeld. "De fabrieken die er zijn zullen wel 24/7 gaan draaien."
© RHP
Voor meer informatie:
RHP
[email protected]
www.rhp.nl
Horti-Scan
[email protected]
www.hortiscan.nl
