Tomaat op zomers Spaans terras komt uit Nederlandse of Belgische kas

Tholen - 's Winters komen er Spaanse tomaten naar Nederland en België. Dat is alom bekend. Maar dat er zomers een tomatenstroom de andere kant op gaat, dat is minder bekend en valt daarom op. Jaar op jaar levert Nederland vooral in de zomer meer tomaten, zo blijkt uit de statistiek. Uit België komen vergelijkbare berichten.

"Die tomaten in Spanje smaken altijd zo heerlijk in de zomervakantie." En: "Die heerlijke zongerijpte 'Italiaanse' tomaten bij het Gardameer komen ook bij ons vandaan in de zomer kan ik verklappen." In het tomatenvak is de opvallende statistiek niet onbekend, getuige enkele Nederlandse reacties op de statistiek die Wilco van den Berg deelt. In Trouw wijst ook tomatenteler Leo van der Lans er deze zomer op. Die lekkere 'Spaanse tomaten' in de zomer, die komen uit Nederland, kan hij in de krant verklappen. "Ik had laatst een bezoeker en die vertelde dat hij in Spanje zo'n lekkere tomaat had gegeten. Die tomaat was van ons, heb ik hem gezegd."

Groeitrend
In de afgelopen vier jaar is de Nederlandse export van tomaten naar Spanje bijna verdubbeld naar 38 miljoen kilo in 2024. Ruim 70 procent hiervan vindt plaats in de periode juni tot en met augustus. In juli vorig jaar piekte de verkoop naar 12 miljoen kilo, zo constateert GroentenFruit Huis op basis van handelsdata van Eurostat.

"Wij merken ook dat er meer tomaten naar Spanje worden geëxporteerd door het warmere klimaat in Spanje," stelt Liliane Driesen namens VLAM, het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing. Het is voor VLAM een reden om jaarlijks deel te nemen aan de Fruit Attraction, de Spaanse evenknie van de Fruit Logistica in Berlijn. De beurs in Madrid vindt dit jaar plaats van 30 september tot en met 2 oktober. Naast VLAM trekken ook de nodige Vlaamse en Nederlandse exporteurs die kant op.

Uit België ging er juni-augustus 2024 ruim 8 miljoen kilo tomaat naar Spanje. Het recordjaar is 2022, met ruim 12 miljoen kilo. De tonnage dat jaarlijks richting Spanje gaat, verschilt wel. Ook 2020 is met 11,8 miljoen kilo een sterk jaar. In 2021 en 2023 blijft de tonnage met ruim 7 miljoen kilo in beide gevallen wat achter.

Wat verder opvalt is dat vooral vanaf 2018 de Belgische zomerexport van tomaten naar Spanje in kilo's toe is gaan nemen, en dat het per jaar verschilt wanneer de export aantrekt. Cijfers voor 2025 zijn er bij Eurostat nog niet, maar in cijfers die VLAM al wel heeft, valt op dat in mei 2025 er al ruim 1,4 miljoen kilo tomaten naar Spanje ging (in mei 2024 was dat 'maar' 0,6 miljoen kilo).

Uitdagende Spaanse teelt
Tomaten telen in de uitdagend hete Spaanse zomers valt niet mee, weten de telers hier. Leo in Trouw: "In Spanje hebben ze in de zomer vrijwel geen eigen tomaten. In de zomer gaan onze tomaten naar Spanje en in de winter hebben wij een tekort en halen wij ze in Spanje."

Vooral afgelopen zomer was het weer extreem in Spanje, met langdurige hitte. Zodra zulke weersextremen voorkomen, merken ze dat in Nederland en België aan extra vraag naar tomaten. "Dit seizoen is het extreem," bevestigt Maarten Verhaegen. "Vorig jaar was het rustiger. Toen trok de Spaanse vraag pas hard aan in juni, juli. De hittegolven begonnen later." Zijn analyse komt overeen met de cijfers vanuit VLAM.

Dit jaar was het in heel Zuid-Europa al vroeg erg warm. "In juni hebben we hier in Almería temperatuurrecords gebroken," deelt Antonio Ruiz, commercieel directeur van coöperatie Murgiverde vanuit Spanje. Ook telers in Italië en het zuiden van Frankrijk kregen te maken met uitdagend hoge temperaturen. Voor telers in het noorden van Europa is dat dan weer positief, omdat het voor extra vraag naar hun tomaten zorgt. Het is overigens niet alleen het klimaat dat ervoor zorgt dat het zomers telen van tomaten een uitdaging is in onder meer Spanje, benadrukt Maarten.

Ook het Tomato Brown Rugose Fruit Virus (ToBRFV) speelt nog altijd een rol. "Er zijn nog steeds telers die niet-resistente rassen telen," weet hij. In Spanje wordt nog altijd overwegend in plastic kassen geteeld. In zulke lowtech kassen is het lastig om het klimaat goed te beheersen. Hierdoor kan er sneller plantstress ontstaan. Dat maakt gewassen kwetsbaar, bijvoorbeeld voor ToBRFV. Hierdoor worden er minder tomaten geteeld in de Spaanse zomers, en de teelten die er staan, leveren minder productie op in uitdagende omstandigheden.

Toch blijft het vooral het klimaat dat van invloed blijft, erkent Maarten ook. Hij voorziet dat extremen zoals dit jaar vaker voor gaan komen dan 'pakweg 10-15 jaar geleden'. "Maar als het klimaat in de zomer gematigder is in het zuiden, dan moeten wij ons hier volgens mij geen illusies maken; dan is er in het zuiden voldoende lokaal product." Bovendien spelen ook andere landen in op de trend.

Export van hoge kwaliteit
In de handelsstatistieken is duidelijk zichtbaar dat de tomatenstroom van noord naar zuid in de zomer het ene jaar groter is dan het andere. Welk type tomaten richting Spanje gaat, is niet in statistiek gevangen. Eurostat, dat de Europese handelsstromen in statistiek vangt, is dat pas gaan bijhouden vanaf 2025, weet Angela Koop, Specialist Data & Digitalisering bij GroentenFruit Huis.

Wat bij BelOrta opvalt is dat onder meer vleestomaten goed scoren. "Het gaat om de echt dikke tomaten. Die doen het al jaren meer dan behoorlijk, en dit jaar zelfs heel goed," aldus Maarten. "In theorie telen Spaanse telers zulke tomaten ook, maar soms hebben zij problemen met hun teelt. Dit jaar begon de export naar Spanje al volop in mei. Moderne Nederlandse en Belgische telers in hightech kassen hebben dan een streepje voor."

In algemene zin zijn het vooral losse tomaten die naar Spanje gaan, ziet Maarten. "Spanje is qua tomatenconsumptie ook meer het land van de losse tomaat." Bij BelOrta krijgen ze in de zomer specifiek vragen naar tomaten die iets lichter van kleur worden geoogst, met een lange shelflife, ziet hij. "En ook gaan er meer en meer specialties die kant uit. Het gaat dan om losse pruimtomaten, maar ook om pruimtrostomaten en cherrytrostomaten. Dat is wel een trend. De vraag naar onze vleestomaten in de zomer zie je al langer. De vraag naar specialties is iets van de laatste 2, 3 jaar."

Ook paprika
Bij BelOrta valt dit jaar ook de Spaanse vraag in de zomer naar paprika's op. De zomervraag naar paprika's is een bevestiging van het feit dat het een extreem jaar is. Vraag naar paprika's uit Spanje zoals dit jaar komt niet elk jaar voor. Paprika is bij BelOrta een minder grote productgroep dan tomaat, maar wel eentje waarvan de volumes groot genoeg zijn om een stuk van de Spaanse zomervraag mee in te vullen.

Door de hitte kunnen vruchten bij Spaanse telers makkelijker verbranden, en ook ziektedruk speelt mee. "De laatste weken is er vooral vraag naar rode paprika's," constateert Maarten medio augustus. Hij corrigeert zichzelf. "Het zijn ondertussen zelfs maanden." Kortom, een extreem jaar dus, maar wel een jaar dat in een trend past, zo leren de cijfers.

De toename van de tomatenexport in de zomer naar Spanje is een trend om in de gaten te houden, bijvoorbeeld op de komende Fruit Attraction. Maar ook eentje om niet te overschatten: de volumes die vanuit Nederland en België naar Spanje gaan, vallen in het niet bij de export naar bijvoorbeeld Duitsland. 35% van de Nederlandse tomatenproductie in 2023 ging naar de oosterburen, goed voor ruim 330 miljoen kilo… Spanje komt in de top 6 afzetbestemmingen (nog) niet voor.

Dit artikel verscheen eerder in editie 9, 39e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.

Voor meer informatie:
BelOrta
[email protected]
www.belorta.be