Micro-organismen spelen een sleutelrol in het functioneren van gewassen. In toenemende mate maken telers gebruik van bacteriële producten, vaak op basis van bacillus-stammen, om de weerbaarheid, wortelontwikkeling en nutriëntenopname van hun teelt te ondersteunen.
Het is voor mensen vaak lastig te begrijpen dat bacteriën zó effectief kunnen samenwerken met planten, terwijl ze geen bewustzijn, zenuwstelsel of intentie hebben, merkt Marco Breekweg. Hij is al ruim dertig jaar als microbioloog actief, onder meer in de tuinbouw. In de sector merkt hij op dit moment toenemende interesse voor de wortelzone, onder meer vanwege de overschakeling bij telers naar organische substraten.
"Een bacterie heeft letterlijk een IQ van nul. De interactie tussen plant en micro-organisme komt voort uit co-evolutie: eigenschappen die in de loop van vele jaren zijn ontstaan omdat ze de overleving van beide partijen bevorderen. Een bacterie die in staat is om nutriënten vrij te maken of groeihormonen te produceren, zal daar in de rhizosfeer baat bij hebben omdat de plant daardoor meer exudaten kan uitscheiden. Dat zorgt op zijn beurt weer voor meer voeding voor de bacterie. Er is dus sprake van wederzijdse functionele voordelen, zonder dat er sprake is van 'bedoeling' of bewust gedrag."
© Microbac
Bacteriën kunnen 'lui' worden
Een minder bekend, maar relevant verschijnsel is dat bacteriën zich in rijke omgevingen, bijvoorbeeld met overvloedige wortel-exudaten, gaan specialiseren in wat daar het meest beschikbaar is: bijvoorbeeld suikers. "Hierdoor kunnen andere functies, zoals het produceren van enzymen of groeistoffen, minder actief worden", weet Marco.
"Dit effect staat bekend als fenotypische plasticiteit: het vermogen van een bacterie om haar gedrag (genexpressie) aan te passen aan de omstandigheden. In plaats van energie te investeren in functies die op dat moment niet direct bijdragen aan groei, schakelen ze tijdelijk over op de meest efficiënte overlevingsstrategie."
Dit 'lui worden' is dus geen genetisch verlies, benadrukt hij, maar een regulatie-effect. "In monoculturen of substraatteelten met weinig microbiële diversiteit kan dit gedrag sterker tot uiting komen."
Behoud van functionaliteit: regelmatig aanvullen
Om de rhizosfeer actief en functioneel te houden, is het raadzaam om met enige regelmaat micro-organismen toe te voegen. "Door vers en functioneel actief microbieel leven toe te dienen, wordt het evenwicht in de rhizosfeer behouden of hersteld. Dit is met name belangrijk in gesloten teeltsystemen, bij hergebruik van irrigatiewater of wanneer de natuurlijke microbiële diversiteit laag is, bijvoorbeeld door steriele substraten of frequente desinfectie."
Praktische toepassing voor telers
Een gezond en actief microbieel netwerk in de wortelzone draagt bij aan betere benutting van meststoffen, snellere wortelontwikkeling, meer weerbaarheid tegen wortelpathogenen en betere groei onder stressomstandigheden zoals droogte of zoutopbouw, somt Marco op.
"Bacillus-producten zijn het meest effectief wanneer ze preventief worden ingezet. Bij voorkeur direct vanaf het begin van de teelt, zodat kolonisatie plaatsvindt vóórdat pathogenen of stressfactoren toeslaan." Biomicrobes biedt hiervoor verschillende producten aan.
Uitgebalanceerd mengsel van goede bacteriën
Biomicrobes 08 is een product dat speciaal is ontwikkeld door Microbac om het wortelmilieu actief en gezond te houden. "Het bevat acht hoofdsoorten nuttige bacteriën die elkaar aanvullen in hun werking. Samen zorgen ze voor een betere nutriëntenopname, gezondere wortels en een stabiel microbieel evenwicht rond de plant."
De volgende bacteriën zitten in Biomicrobes 08:
Bacillus subtilis – Helpt voeding vrij te maken en stimuleert wortelgroei
Bacillus licheniformis – Zorgt voor een stabiele bacterieactiviteit en maakt fosfaat beschikbaar
Priestia megaterium – Lost moeilijk oplosbaar fosfaat op via natuurlijke zuren
Bacillus pumilus – Maakt ijzer en andere sporenelementen makkelijker opneembaar
Bacillus amyloliquefaciens – Ondersteunt de wortelgroei en helpt bij opname van voeding
Bacillus laterosporus – Houdt het microbieel evenwicht in balans
Bacillus mucilaginosus – Maakt kalium los uit bodemdeeltjes
Paenibacillus polymyxa – Bindt stikstof uit de lucht en stimuleert wortelvorming met natuurlijke groeistoffen
Bacillus als levende verzekering van de wortelzone
De toepassing van Bacillus-producten is geen wondermiddel, geeft Marco nog wel mee. "Wanneer een plant al ernstig verzwakt is door ziektes, slechte bodemstructuur of uitgeput substraat, kan de werking sterk verminderd zijn. In zulke gevallen zijn de omstandigheden simpelweg niet gunstig genoeg voor goede kolonisatie of effectiviteit."
Daarom is preventief gebruik essentieel, benadrukt hij nogmaals. "Bacillus is te vergelijken met een levende verzekering voor de plant: het stimuleert, het beschermt, en het geeft leven aan de wortelzone. Wanneer het op tijd wordt ingezet, staat het klaar om de plant structureel te ondersteunen.
Wees lief voor micro-organismen, ze doen alles voor de plant. Ze reageren op signalen, passen zich aan, en versterken het gewas zonder dat je het ziet. De toekomst van duurzame teelt ligt niet alleen boven de grond, maar ook in het actieve, microbieel ondersteunde leven daaronder."
© Arlette Sijmonsma | GroentenNieuws.nlJelle en Marco Breekweg op Cultivate 2025
Voor meer informatie:
Biomicrobes
[email protected]
www.biomicrobes.com
