Tholen - De proef met een meerlagenteelt aardbei bij het Proefcentrum Hoogstraten gaat uitbreiden. Op dit moment loopt de laatste winterteelt, waaruit volop geoogst wordt. Daarna gaan de onderzoekers toewerken naar de exacte invulling van de vervolgproef. Zeker is dat daarin dan niet 6 maar 18 rijen van 3 of 4 lagen komen te staan. Dat laatste, daarover is nog geen zekerheid.
Sinds 2019 is de opvallende teeltopstelling in het kascomplex te vinden. Vanaf de weg die langs het complex loopt is eind januari de felroze LED-belichte ‘stapel’ met aardbeiengoten goed te zien. De onderzoekers oogsten er deze winter het ras Sonata van een teelt die in oktober is geplant. Een echte winterteelt dus, nadat eerder ook alle gangbare teelten met junidragers onder glas zijn uitgevoerd in voorjaar, zomer, najaar, winter en najaar met doorteelt. Doordragers zijn in het systeem nog niet getest.
“Uit alle teelten hebben we geleerd dat een echte winterteelt het beste werkt, vanwege de maximale stuurbaarheid die we met LED-belichting in zo’n teelt hebben”, legt Stef Laurijssen uit. “Sommige periodes lenen zich meer voor een meerlagenteelt zoals we die hier uitvoeren. Als er veel natuurlijk licht is, dan zien we dat de onderste lagen minder goed presteren. Misvorming van vruchten treedt dan bijvoorbeeld op.”
De 4-laagse aardbeienteelt aan het begin van week 5.
Belichting
In de beginperiode van de proef met het meerlagenteeltsysteem had het best wat voeten in de aarde om de juiste LED-belichting te vinden. Inmiddels hebben de onderzoekers dat goed voor elkaar. Tegenwoordig is de proef zelfs gesplitst in twee delen. Eén deel is uitgerust met armaturen van Luminaid, goed voor maximaal 300 micromol/(m2.s), en het andere deel met armaturen van MechaTronix, goed voor maximaal 340 micromol/(m2.s). Beide armaturen zijn dimbaar.
“De spectra voor beide delen zijn nagenoeg gelijk,” weet Stef. Bij de armaturen van Luminaid is een verrood LED-strip toegevoegd. Verrood zit wel al in het spectrum van MechaTronix. Een ander verschil is de uitstralingshoek. “Die is met 120 graden groter bij Mechatronix. De armaturen van Luminaid hebben een uitstralingshoek van 90 graden. Het voordeel van de grotere uitstralingshoek is dat de vruchten van de rij ernaast mee-belicht worden. Dat helpt bij de doorkleuring.”
De tweede rij van onder aan de linkerkant hangt vol rijpe rode aardbeien.
RV blijft uitdaging
Met die doorkleuring zit het eind januari wel goed. Vooral in de rijen waar nog niet geoogst is, is te zien dat er veel rijpe rode aardbeien hangen. Misschien zelfs iets te veel, erkent Stef terwijl collega’s volop aan het oogsten zijn.
Als we de buisraillift opstappen en omhooggaan tussen de goten door, komen we bovenin twee verticale ventilatoren tegen. “Een probeersel”, legt Stef uit. “We hadden deze ventilatoren over uit een ander kascompartiment en we vroegen ons af of het wat voor in deze opstelling zou zijn. Dat is niet het geval, helaas, omdat de planten op de bovenste rij te veel last hebben van de luchtbeweging.”
De verticale ventilatoren worden ingezet om de relatieve luchtvochtigheid (RV) onderaan het systeem omlaag te krijgen. Een uitdaging in de meerlagenteelt is het oplopen van de RV onderaan, waardoor vruchtrot op kan treden. “Vorig teeltseizoen hebben we met verticale ventilatoren en een luchtslurf gewerkt. Daarin prikten we gaten ter hoogte van de rijen en onderaan knoopten we de slurf dicht. Bij een horizontale toepassing doe je dat niet, maar op die manier wisten we een homogener klimaat in de verschillende rijen te realiseren.”
De verticale ventilator levert voor de bovenste rij te veel luchtbeweging op. Met slurven werken, werkte in 2023 beter.
Optimaal belichten
Wat ook opvalt is dat overal kaartjes met getallen hangen. De goten zijn door de onderzoekers opgedeeld in stukjes, waar diverse teeltstrategieën worden bekeken in de lopende winterteelt. Het doel? Onderzoeken hoe het beste een energiebesparing gerealiseerd kan worden.
Een winterteelt met Sonata opgeplant in oktober heeft een totale lichtbehoefte van 1900 mol/m2. Aan de hand van een belichtingstabel wordt die lichtsom verdeeld over de verschillende stadia van de teelt, tot maximaal 18 mol per vierkante meter per dag als de plant vol in productie is. Daarbij houden de onderzoekers ook rekening met inval van natuurlijk licht.
In het systeem met 4 lagen neemt de lichtinval al snel af. Op laag 3 blijft er nog maar 35% van over. “We dachten in het begin 50%, maar kwamen er al snel achter toen we het gingen nameten dat het nog minder was.” Voor laag 2 geldt dat er 10% overblijft en voor laag 4 nog maar 5%. Om die reden kiezen de onderzoekers ervoor op de onderste rijen meer licht te laten branden.”
De goten zijn opgedeeld in verschillende onderzoeksobjecten voor een onderzoek naar energiebesparing.
Strategieën voor energiebesparing
In het onderzoek naar energiebesparing testen de onderzoekers deze winter verschillende strategieën binnen het Opti-Energie-project (VLAIO LA-traject). Tijdens de duurste uren qua elektriciteit, doorgaans tussen 7-11 ’s ochtends en 17-19 uur, gaat in een deel van de teeltopstelling het licht uit. “We onderzoeken wat die besparing op elektriciteitskosten doet met de plantgroei.” Een andere strategie is om het aantal molen terug te draaien van maximaal 1900 over de hele teelt naar 1800 of zelfs 1600. Tenslotte kijkt men ook naar het terugschroeven van het aantal belichtingsuren per etmaal. Is 14 uur belichten ook goed mogelijk, waar normaal 16 uur gebruikelijk is?
Na deze lopende winterteelt kunnen de onderzoekers hier resultaten over delen. In het vervolg van de proef met de meerlagenteelt vanaf eind 2024 overwegen de onderzoekers ook met actieve ontvochtiging te werken. De bedoeling is om in die uitgebreidere opstelling in 2025 een nieuwe teeltronde te starten.
Een andere ontwikkeling tegen die tijd is dat er bij het proefcentrum ook een afdeling komt waar daglichtloos uitgangsmateriaal voor aardbeien opgekweekt gaat worden. “Hiervoor zullen we een afdeling van een kas met sandwichpanelen beplaten”, weet Stef.
En dan komt er ook nog een uitbreiding aan. Tijdens ons bezoek aan het proefcentrum, in Meerle, is net een oude kas afgebroken. Daarvoor in de plaats komt 1,4 hectare nieuwe kas. De onderzoekers zijn middels co-creatiesessies nog in gesprek met telers en techniekpartijen over de exacte invulling van die nieuwe kas. “We hopen half augustus aardbeien op te planten in die kas.”
Het Proefcentrum Hoogstraten krijgt een nieuwe kas.
Voor meer informatie:
Stef Laurijssen
Proefcentrum Hoogstraten
stef.laurijssen@proefcentrum.be
www.proefcentrum.be