Op dit moment wordt de mondiale tomatenmarkt beïnvloed door hoge temperaturen, stijgende teelt- en arbeidskosten en variabele prijzen. In Nederland doen telers het licht weer aan in de kassen na een jaar van zuinig energiegebruik.
In Duitsland wordt een vlotte verkoop waargenomen, maar de prijzen fluctueren, vooral door de dominante Belgische aanvoer van vleestomaten en de Turks-Spaanse herkomst voor cherrytomaten. In Frankrijk ervaart men een overgangsweek met lage volumes en stevige prijzen, versterkt door tekorten aan Belgische en Nederlandse producten.
Italië ziet stabiliserende prijzen voor Siciliaanse tafeltomaten en overweegt biologische mogelijkheden, terwijl Spanje te maken heeft met een vertraagde start van het tomatenseizoen en fluctuerende prijzen door verschillende factoren.
Zuid-Afrika wordt geconfronteerd met extreme temperaturen die de tomatenprijzen bepalen, waarbij deze het hoogste punt bereiken in vier seizoenen. In Noord-Amerika is er sprake van een krapper aanbod en een sterke vraag naar tomaten. De complexe dynamiek op de wereldwijde tomatenmarkt wordt dus bepaald door uiteenlopende regionale omstandigheden en factoren.
Nederland: Telers doen het licht weer aan
De belichte teelten zijn in volle gang en de eerste traditionele teelten zijn weer geplant om komend voorjaar in productie te gaan. Het belichte areaal is een stuk groter dan afgelopen winter. Ongeveer de helft van wat er voor het uitbreken van de energiecrisis aan belicht areaal was, is teruggekeerd na een jaar waarin er slechts mondjesmaat belicht werd. Het belichte areaal komt daarmee uit op pakweg 400 hectare. Ook zijn er telers met een herfsteelt waarmee zij tot die in december of tot aan begin januari in productie zijn.
De prijzen voor zowel losse tomaten als trostomaten zijn bovengemiddeld voor de tijd van het jaar. In beide gevallen begonnen de prijzen op de Belgische klok, een belangrijke prijsreferentie, te stijgen vanaf begin oktober. De laatste weken zit er weinig beweging in de middenprijs, die ruim boven die van de afgelopen twee jaar ligt.
Het Tomato Brown Rugose Fruit Virus blijft een aandachtspunt in de teelt. Officieel telt Nederland momenteel 57 besmette locaties. Een ander aandachtspunt blijft arbeid. Met ingang van 1 januari gaat het minimumloon in Nederland weer omhoog. Aan telers de uitdaging die stijgende kosten weer door te berekenen.
België: Na moeilijk vorig jaar weer meer belichte teelt
In vergelijking met vorig jaar is er weer volop belichte teelt in België. "Waar vorig jaar menigeen besloot de lichten uit te laten, zien we nu toch weer volumes de markt op komen. Toch zien we zeker vanuit België dat de specialty's aan volume verloren hebben, omdat men toch meer heeft geopteerd voor bijvoorbeeld de losse- of trostomaten", vertelt een Belgische handelaar. "Ondanks een stijgend aanbod uit Belgie, blijft het een groot deel uit Zuid-Europa en Marokko komen. De prijzen blijven ook op een hoog niveau voor de tijd van het jaar. Die zijn eigenlijk al sinds een paar maanden de lucht in gegaan en lijken voorlopig nog niet te dalen. Toch verloopt de verkoop soepel."
Duitsland: Vlotte verkoop, maar prijzen stijgen
De markt voor vleestomaten wordt gedomineerd door Belgische leveringen, gevolgd door Spaanse en Turkse origines. Cherrytomaten kwamen voornamelijk uit Italië en Nederland, met Spaanse leveringen die het aanbod compleet maakten.
De aanwezigheid van trostomaten uit met name Turkije en Nederland nam af, terwijl het belang van Belgische en Spaanse leveringen licht toenam. De sector ronde tomaten werd gedomineerd door Turkse en Marokkaanse origines.
Deze waren ook goedkoper dan de Nederlandse en Spaanse rassen. Over het algemeen verliep de verkoop vlot. De kwaliteit was meestal overtuigend. De prijzen ontwikkelden zich echter heel anders, met prijsstijgingen en dalende waarderingen. De groothandelsprijzen, bijvoorbeeld voor Spaanse tomaten, liggen al boven het gemiddelde en verdere prijsstijgingen kunnen niet worden uitgesloten gezien de recente tolverhoging.
Het binnenlandse seizoen eindigde ongeveer 2-3 weken geleden grotendeels in de kassen met goede resultaten in zowel Duitsland als Oostenrijk, hoewel het seizoen een paar weken later begon dan in de afgelopen jaren. "De vraag was nog steeds aangenaam aan het einde van het seizoen. We hadden nergens iets over en konden onze hoeveelheden zonder problemen op de markt brengen", benadrukt een Oostenrijkse teler.
Frankrijk: Een overgangsweek met zeer lage volumes
Over het algemeen was de handel deze week vrij rustig, met zeer lage volumes op de Franse markt. De Spaanse teelt is vrij laag qua volume, met vrij hoge prijzen van 2 euro tot 2,15 euro per tros. Wat de Franse teelt betreft: "De oude oogst is voorbij en de nieuwe begint net, met zeer kleine volumes en daarom momenteel hoge prijzen, tot 2,50 euro per tros", aldus een operator. Deze week is dus een week van "schaarste", want het is een overgangsweek. "Sommige operatoren zijn gestopt en anderen zijn nog niet terug opgestart". Belgische en Nederlandse producten zijn ook schaars, met vaste prijzen op 2,40 euro.
Italië: Moeilijke markt voor Siciliaanse tomaten
"De markt voor Siciliaanse tomaten is momenteel een beetje moeilijk, maar ondanks de prijsdaling gaan ze niet over de alarmdrempel heen", zegt een ervaren teler. "De tijden dat het product onder de kostprijs werd verkocht, lijken voorbij. De laatste keer dat we aan €0,50 verkochten was vorig jaar, rond deze tijd, als gevolg van abnormale weersomstandigheden. De marges zijn nu vrij klein, maar we kunnen tenminste onze teeltkosten dekken. Cherrytomaten staan op 1,20-1,30 €/kg, pruimtomaten en midipruimtomaten op 1,50 €/kg. Op dit moment hebben we geen last van de Spaanse en Marokkaanse concurrentie." De teelt is in zeer goede staat en vertoont steeds minder druk van het ToBRFV-virus.
Bijna 90% van de Italiaanse huishoudens koopt minstens één keer per jaar tomaten, volgens GfK Consumer Panel Services. Deze vruchtgroente wordt meer dan 17 keer per jaar gekocht, of ongeveer elke 3 weken, met een gemiddeld gewicht van ongeveer 0,8 kg per keer. Biologisch zou een kans kunnen zijn voor deze categorie.
Spanje: Vertraging bij de start van het seizoen en stijgende prijzen
De teelt van tomaten uit Almería heeft de plaats ingenomen van andere Europese tuinbouwproducties die zijn afgelopen, met stijgende prijzen. "Dit seizoen 2023/24 is met enige vertraging begonnen in vergelijking met andere jaren", bevestigt een marktdeelnemer uit Almería. "Ofwel omdat het planten later is gedaan vanwege de hitte, om niet de problemen te krijgen die zich vorig jaar voordeden, ofwel omdat de zaaibedden een paar dagen vertraagd lijken te zijn, is het seizoen ongeveer 15-20 dagen te laat vergeleken met vorig jaar."
"Tot nu toe, met minder productie, was er over het algemeen een goede prijs. Maar nu we meer kilo's binnenkrijgen, dalen de prijzen; voor komkommer is het een vrije val geweest met tot een euro minder per kilo. We hopen echter dat het jaar niet al te slecht zal zijn wat prijzen betreft, omdat de kosten niet omlaag gaan."
Op dit moment, in de centrale week van november, liggen de prijzen voor tomaten boven het gemiddelde van de drie voorgaande seizoenen. Zoals het Prijzen- en Marktenobservatorium van de Junta de Andalucía zelf opmerkt: "Het beperkte Andalusische aanbod in deze periode, gevoegd bij het einde van het seizoen in Centraal-Europa en de problemen in de Marokkaanse teelt van tomaten, verminderd door de weersomstandigheden en als gevolg van het Tomato brown rugose fruit virus, bevordert de prijzen die Andalusische tuinders noteren."
Marokko: Tomaat verkeert momenteel in rep en roer
Tijdens het seizoen 2022-2023 heeft de Marokkanse tomaat een grote impact gehad op de Europese markt. Dit bleek juist te zijn tijdens de Ramadan, toen de export werd stopgezet. Marokko heeft zijn marktdiversificatie uitgebreid door vorig seizoen 727.000 ton tomaten te exporteren. Frankrijk is de belangrijkste importeur van Marokkaanse tomaten, aangezien ongeveer 50% naar die markt gaat, maar in werkelijkheid wordt een aanzienlijk deel ook naar andere marketen verscheept.
18% wordt ontvangen door het Verenigd Koninkrijk, 9,5% wordt ontvangen door Nederland en 6,6% wordt ontvangen door Spanje. Volgens het Marokkaanse Beurskantoor maakte de tomatenexport 2,4% uit van de totale Marokkaanse export van alle producten, met een productie stijging een stijging van 35% in 2022-2023.
Twee belangrijke factoren hebben de vooruitgang van Marokko vertraagd. De impact van het ToBRFV-virus is het eerste grote probleem. En ten tweede waren er de weersomstandigheden deze zomer. De Souss-regio kende de hoogste temperatuur ooit gemeten in Marokko. Over een langere periode werden temperaturen gemeten tussen 48°C en 50°C. Hierdoor gingen zaailingen die deze winter zouden moeten produceren verloren. Veel telers moesten herbeplanten, wat voor vertraging en een daling van het aanbod van oktober tot december zorgde. De prestaties van Marokko zijn vanaf 20 november met 24,5% gedaald ten opzichte van het voorgaande seizoen. Marokko en Europa zagen de prijzen stijgen omdat een kwart van de productie verloren ging voor de markt.
Zuid-Afrika: Extreme temperatuur kan vroegtijdig einde betekenen voor tomatenseizoen
Zuid-Afrika heeft te maken gehad met extreem hoge temperaturen - onlangs was Augrabies in de Noordkaap die dag de heetste plek op aarde.
Rijpe tomaten zijn met 4% gestegen en de afgelopen week zijn de prijzen met 11% gedaald naar R7,13 (0,34 euro) per kg, (R8,43 of 0,4 euro voor extra grote tomaten).
Buiten de retailprogramma's gaan de meeste tomaten naar de groothandelsmarkt van Johannesburg, die 45% van de nationale tomatenmarkt in handen heeft, gevolgd door de andere grote markt van Gauteng in Tshwane. Daarna komt Kaapstad, waar de gemiddelde prijs meer dan R2 hoger lag dan in Gauteng: R10 (0,49 euro) per kilo.
Op dit moment zijn de prijzen de hoogste in vier seizoenen, ook al stijgen de volumes. De prijzen piekten in april en piekten opnieuw in oktober, aanzienlijk hoger dan de prijzen van vorig jaar.
Het effect van de stroomstoringen op irrigatieschema's, en dus op het geplante areaal en de opbrengst, maakt deel uit van elke discussie over de teelt van groenten in Zuid-Afrika. Zestig procent van de Zuid-Afrikaanse tomaten wordt geteeld in Limpopo, 17% in Mpumalanga, 8% in de Oostkaap en 3% in de noordwestelijke provincie, die het dichtst bij Gauteng ligt.
Een marktagent in Johannesburg merkte op dat de prijzen voor Saladette-tomaten twee weken geleden R12 tot R15 (0,7 euro) per kg bedroegen.
Eén tomatenteler in Limpopo is verantwoordelijk voor 70% tot 85% van de tomaten in deze tijd van het jaar.
De afgelopen zes weken heeft deze dominante tomatenteler grote volumes naar de nationale markten gestuurd, waardoor andere tomatenproducenten "ongelooflijk onder druk zijn komen te staan", aldus een bron in de sector.
De volumes zullen waarschijnlijk dalen door zonnebrand en vruchtverlies in de huidige hitte, en de tomatentelers in de Kaap zullen beginnen met oogsten.
Noord-Amerika: Krapper aanbod tomaten
Het is een interessante tijd voor tomaten na een zwakkere markt vorige week. Deze week komt er een kentering, hoewel het aanbod van tomaten op dit moment krap is. In Florida omvatten de groeiomstandigheden een combinatie van koele dagen in de afgelopen twee weken, temperaturen die op en neer gaan en kortere dagen die leiden tot een kleiner aanbod en niet veel grotere tomaten.
Vooral Roma-tomaten, ronde tomaten en pruimtomaten hebben een tekort gehad en zijn sterk geprijsd.
Ondertussen is er ook een krapper aanbod uit Mexico vanwege het weer - het meest recentelijk een gebrek aan zonlicht dat ook van invloed is op in kassen geteelde tomaten in dat land.
De teelt in kassen in Canada loopt ook terug door de kou en het gebrek aan zonlicht.
De vraag naar tomaten is echter groot gezien het krappe aanbod. De prijzen voor pruimtomaten zijn vooral hoog in de $50/laag in de $60.
Vooruitkijkend betekent het patroon van koele, korte dagen dat er in de nabije toekomst misschien niet veel verandering komt in de teelt en de grootte van tomaten.
Volgende week: Overzicht wereldmarkt papaya