Veredeling aubergine: Continu op zoek naar verbetering van kwaliteit en productie

Tholen - Van de ‘grote’ kasgroenten is de aubergine de onbekendste, zeker in Noordwest-Europa. Voor telers is de traditionele paarse aubergine een ‘commodity’, net als de trostomaat, de lange komkommer of de blokpaprika. Voor de grote veredelingsbedrijven ligt dat toch iets anders. De gevestigde namen hebben lang niet allemaal een hightech veredelingsprogramma op aubergine gericht.

Rijk Zwaan heeft dat wel. Reden genoeg om op het hoofdkantoor in De Lier eens te horen hoe de markt ervoor staat en wat eraan zit te komen qua rasontwikkelingen. Rijk Zwaan heeft drie locaties waar veredeling van aubergines plaatsvindt. Naast De Lier, waar het veredelingsbedrijf volop aan het uitbreiden is, gaat het om locaties in Spanje en Turkije. Alle drie de locaties hebben een eigen veredelaar en eigen aandachtsgebied. Logischerwijs is dat in Nederland de hightech kasteelt in Noordwest-Europa.

Arealen
“Hier ligt de focus op oval black,” geeft veredelaar Joep van den Enden in dit verhaal dat eerder in vakblad Primeur verscheen aan. Het is jargon voor de ‘gewone’ paarse aubergine die in het supermarktschap of bij de groenteboer te vinden is. Veruit het grootste deel van het Nederlandse areaal, het CBS telt 132 hectare, is ingericht op de teelt van de commodity-soort. “Ik schat meer dan 95 procent,” zegt Albert van Os, die nauw samenwerkt met Joep als gewasspecialist van aubergine en tomaat.

Naast de meest bekende soort zijn er met de jaren ook soorten bijgekomen, de zogeheten specialties. De paars-witte Graffiti-aubergines zijn hiervan de bekendste. Het zou allemaal nog veel diverser kunnen. “Rond, ovaal, smaller of in violet, wit en groen,” somt Joep op. Dat laatste komt bijvoorbeeld in China voor. “Voor de Europese consument is dat echter nog niet interessant.”

In de supermarkt kom je vooral de oval black-variant tegen, naast een specialty op zijn tijd of de in bepaalde regio’s ook wel bekende Turkse aubergine. Die wordt ook in Nederlandse kassen geteeld. “Ik heb echter wel het idee dat die teelt terugloopt nu er minder voor deze teelt geschikte kasjes overblijven als gevolg van de sanering van oud glas.”

Traditioneel zijn zulke kassen de plek waar bijvoorbeeld Turkse aubergines worden geteeld. Dat veredelingswerk doet Rijk Zwaan daarom vooral in Turkije. “Daar is wat wij noemen lang cilindrisch wel een focuspunt voor onze collegaveredelaars.” Turkse aubergines zijn tussen de 22 en 25 centimeter lang, hebben een doorsnee van 5 tot 6 centimeter en komen ‘tot aan China aan toe’ voor.

Promotie geeft groei
De laatste jaren wint aubergine aan bekendheid en populariteit. Met dank aan promotiecampagnes leren meer consumenten de aubergine kennen. Zelf rijkt Rijk Zwaan ook recepten aan, ter inspiratie te vinden op de website ‘Love My Salad’. Voor aubergine zijn het er bijna 70 (!).

“Wij zien een stijging van de vraag naar aubergines,” geeft Albert aan. “Met name de wat jongere consument leert de aubergine kennen, bijvoorbeeld als vleesvervanger.” Aubergine kan goed mee in die trend. Sinds hij vijf jaar terug zich ook op aubergine is gaan toeleggen, zit er een stijgende lijn in de vraag. “Het gaat niet in een rechte lijn omhoog, maar er is telkens wel sprake van een beetje groei.”

Telers juichen die groei ook toe. Hun primaire focus ligt op kwaliteit én kilo’s. Rijk Zwaan biedt hen hiervoor onder meer de veel geteelde rassen Tracey RZ en Beyonce RZ. De retorische vraag is of de consument die rassen ook kent. Hoogstwaarschijnlijk niet. Opvallen met aubergines is lastig. Echte merken zijn er niet. De aubergine van de teler komt op de spreekwoordelijke hoop alvorens het in het schap belandt. “Ik kijk wel naar welk ras ik koop en van welke teler,” glimlacht Joep. “Dan is het voor mij: ‘Hé, daar ligt Beyonce RZ of daar ligt Tracey RZ. Noem het beroepsdeformatie.”

CleanLeaf
Deze winter kwam hij in het schap ook CleanLeaf® tegen, een nieuw concept van Rijk Zwaan dat in de winter van 2020-2021 in Spanje is geïntroduceerd. De aubergines binnen het concept hebben geen behaarde bladeren en stengels. Albert: “Waardoor het vooral voor de mensen die de aubergines knippen prettiger werkt.”

Ook hierbij is de vraag of de consument het opmerkt. Joep denkt niet echt. Zelf deed hij dat uiteraard wel. “Ik heb direct een foto naar collega’s in Spanje gestuurd.” In Nederland is deze raseigenschap nog niet geïntroduceerd. “Wij werken er wel aan.” Hij geeft nog een ander voorbeeld van een uiterlijke verandering. “Ten opzichte van vijf à tien jaar terug is de kelk van onze aubergines iets kleiner. Rond de eeuwwisseling was dat ook zo. Zulke kleine veranderingen kun je zien, als je er oog voor hebt.” Paars bleef echter paars, toch? “Ja, al is het ene ras weleens iets lichter geweest dan het andere. Voor ons is vooral ook uniformiteit belangrijk.”

Acteren op actualiteit
Een nieuw ras introduceren gebeurt pas als de veredelaars erin slagen nieuwe eigenschappen aan rassen toe te voegen zonder dat ze inleveren op andere eigenschappen. Albert: “Een teler zet geen nieuw ras als bijvoorbeeld blijkt dat het blad niet meer behaard is, maar de productie lager uitvalt dan het ras dat hij nu heeft. In veredeling kijken we daarom áltijd naar toegevoegde waarde voor telers.”

Op diezelfde manier wordt ook gekeken naar ontwikkelingen zoals belichting of automatisering. In beide gevallen ontwikkelingen waar Rijk Zwaan, ook in de aubergineveredeling, oog voor heeft, maar waarvoor geldt dat het nog niet echt ingeburgerd is in de teelt. “Speciaal veredelen op rassen voor belichting in aubergine is nog te vroeg,” aldus Joep. “Als ik nu de vraag zou krijgen een ras voor belichting te ontwikkelen, dan heb ik vooral heel veel vragen. Bijvoorbeeld of het om een teelt onder HPS of LED gaat. Te veel factoren zijn hierin nog onzeker. In veredeling moet je wel lang vooruitkijken, dus we blijven de ontwikkelingen wel nauwlettend volgen.”

Visie
Rijk Zwaan heeft een duidelijke visie over waaraan aubergines moeten voldoen en luistert ondertussen ook naar de vragen en behoeften van telers. Een ontwikkeling die nog actueler is en waarop Rijk Zwaan al jaren speciaal let, is energiegebruik. “De rassen die wij introduceren moeten goed scoren op hoeveel arbeid ze vragen én hoeveel energie ze nodig hebben in de teelt,” zegt de veredelaar. “Twintig jaar terug konden telers nog echt jagen met stoken. Wij deden dat in de teelt van onze selecties toen ook al niet. We kiezen bewust voor een gematigde temperatuur. De rassenselecties die er dan uitspringen qua snelheid en kwaliteit, die zullen het in de warmere kas bij de teler ook goed doen.” En verderop in de keten, maar dat mag na bovenstaand verhaal vanzelfsprekend zijn. Geen nieuwe introductie zonder betere houdbaarheid, uniformiteit, kwaliteit en productie.

Dit artikel verscheen eerder in editie 4, 37e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.