Tholen - Bij de Belgische veilingen lijkt er meer en meer een areaalverschuiving te ontstaan. Zowel bij Coöperatie Hoogstraten als bij BelOrta kiezen telers door de virusdruk en hoge energieprijzen voor komend seizoen steeds meer voor 'makkelijkere' of minder risicovolle opties, waardoor met name het areaal specialty tomaten bij beide fors terugloopt en komkommers in de lift zit.
Bij BelOrta blijft het aantal stoppers voor 2023 in de kasgroenten beperkt. Wel vindt er dus binnen het tomatensegment een verschuiving plaats. Dit blijkt uit een enquête onder haar telers. Opvallend is hierbij de daling in areaal van verscheidene vruchtgroenten als courgette (-16%), snijboon (-10%), tomaat (-8%), waarvan specialties (-18%) en paprika (-3%). Daar tegenover staat een opvallend forse stijging van het areaal komkommers met maar liefst 25 procent. Reden hiervoor ligt, volgens de veiling, in het feit dat er nieuwe telers bij zijn gekomen die hebben gekozen voor, en bestaande telers die zijn overgeschakeld naar, deze relatief makkelijk en minder risicovol te telen groente.
ToBRFV, risicospreiding en loonkosten
"De hoofdreden is toch wel het ToBRFV-verhaal", legt Divisiehoofd verkoop vruchtgroenten van BelOrta Maarten Verhaegen uit. "We hebben redelijk wat telers gezien die er last van hebben gehad, waardoor je vervolgens twee dingen kunt doen; of je wijkt uit naar resistente rassen, wat ook nog geen zekerheid geeft, omdat de protocollen rond die rassen vaak nog niet sluitend zijn, of je kunt een andere teelt zetten. Bovendien was de switch naar komkommerteelt misschien wel het aantrekkelijkst, omdat de prijzen het vorig jaar zo goed hebben gedaan."
Supervisor Verkoop van BelOrta Bruno Vuerinckx beschreef het al eens als volgt: "De komkommer was verleden jaar de winnaar onder de vruchtgroenten als we kijken naar prijsvorming. Het goede weer van de zomer heeft ervoor gezorgd dat de gezonde snack veel geconsumeerd werd. Zo lag de consumptie in 2019 gemiddeld op iets meer dan één kilo (1,02 kg) per persoon, terwijl dat in 2022 op 1,32 kg lag, ofwel bijna 1 komkommer extra op jaarbasis. En als de vraag goed is, zijn de prijzen dat ook. Na een superjaar besluiten vervolgens meer telers te willen profiteren van de mooie prijzen."
Een andere factor is ook de gestegen loonkosten. "Teelt van specialty tomaten vraagt meer arbeid voor minder rendement, waardoor overstappen op een 'commodity' als tros- of losse tomaten een snel gemaakte keuze is", vult Maarten aan. Zorgen maken over de tomatenteelt doet hij zich echter zeker niet. "Het areaal specialties is weliswaar fors gedaald, maar in de commodities verwacht ik niet veel minder volumes."
Lichte onderschatting
Jan Engelen van Coöperatie Hoogstraten heeft deze zorgen aan de andere kant wel degelijk. "Ik denk dat we het virusprobleem licht onderschatten. Ik heb van de week met een aantal telers gesproken, waarbij werd aangegeven dat het toch wel echt een issue is. Het is mogelijk een serieuze bedreiging, waarbij resistente rassen inderdaad soelaas kunnen bieden, maar dat is nog altijd heel pril. Bovendien hebben veel type tomaten nog geen resistentie tegen ToBRFV, waardoor er wordt gekozen voor de veiligheid van andere teelten."
Uiteindelijk zal er wel resistentie voor dit virus komen, verwacht Jan, maar dat vraagt tijd. "In het verleden hebben we wel vaker uitdagingen gehad in de tomatenteelt. Zaadveredelaars spelen daar over het algemeen snel op in, maar eer dat elk type tomaat zijn resistentie heeft, zijn we waarschijnlijk een paar seizoenen verder. Tot die tijd is het echt behelpen, want als je ermee te maken krijgt, zit je zwaar in de problemen."
Van specialties naar commodities
"Door de hoge energiekosten, en eigenlijk teeltkosten in het algemeen, kan men geen risico's meer nemen met de productie", vervolgt Jan. "Wanneer een groot deel van de oogst wegvalt door een virus, kan dit voor een teler met de huidige kosten rampzalig zijn. Het resultaat is ook bij ons dat we zien dat men afstapt van met name specialty tomaten en kiest voor 'veilige' trostomaten of overstappen op de teelt van een ander product, voornamelijk komkommers. Dan hoeft het geen complete omschakeling te zijn, maar dan kun je denken aan doorteelt van tomaten in combinatie met herfstteelt van komkommers. Op deze manier is ons tomatenareaal vergeleken met 2022 zo'n 20 hectare achteruitgegaan (216 hectare naar 193). Het meeste hiervan is toegevoegd aan de komkommers, waar we van 10 naar zo'n 26 hectare zijn gegaan."
Bij BelOrta daalt het areaal tomaten dus ook in alle segmenten. Door de hogere energiekosten heeft een aantal BelOrta telers aangegeven niet haar volledige oppervlakte te zullen gebruiken. In zijn globaliteit daalt het areaal met 8 procent en bij de jaarronde teelt daalt het aandeel belichte teelt tevens van 23 procent naar 8 procent. Binnen het segment losse tomaten is een daling waar te nemen van 3 procent en trostomaten dalen met 8 procent. "Ten slotte daalt het areaal specialties, na jaren van constante groei, met maar liefst 18 procent", gaat Maarten verder.
Blijvende stijging hangt af van prijs
Op de vraag of de stijgende tendens van de komkommers zich door zal zetten in de komende jaren is Maarten duidelijk. "Dat verwacht ik niet. De energieprijzen worden weer werkbaar. Onze telers hebben weer aangegeven te zullen gaan belichten komende winter, mits er geen gekke dingen gebeuren. Ik verwacht dus dat de tomatentelers die nu komkommers hebben gezet dan ook weer terug zullen gaan naar tomaten."
De keuze hiervoor kan, volgens Maarten, ook nog wel eens versterkt worden door een moeilijker jaar voor de komkommers. "De gekke prijzen van vorig jaar gaan we dit jaar niet zien, dus ik verwacht dat een deel van de aantrekkelijkheid van die teelt weg zal vallen en de stijgende tendens weer om zal slaan." Jan beaamt dit. "Of de areaalvergroting door zal zetten, hangt van de prijs af. Als er, zoals het nu lijkt, een forse uitbreiding is, zullen er ook een stuk meer volumes op de markt komen. Dan is het nog maar afwachten wat er gebeurt met de prijs. Komkommers zijn namelijk ook een zeer weersgevoelig item. Bij goed goed weer wordt het uit je handen getrokken, maar bij slecht weer valt dit ook snel stil. In dat opzicht blijft het koffiedik kijken."
Voor meer informatie:
Maarten Verhaegen
BelOrta
Mechelsesteenweg 120
B-2860 Sint-Katelijne-Waver, België
+32 (0)15 55 11 11
info@belorta.be
www.belorta.be
Jan Engelen
Coöperatie Hoogstraten
Loenhoutseweg 59
2320 Hoogstraten, België
Tel.: +32 33 40 02 11
info@hoogstraten.eu
www.hoogstraten.eu