In 2022 is het totaal aantal kilo’s in beslaggenomen drugs, voornamelijk cocaïne uit Zuid-Amerika, in de havens van Antwerpen en Rotterdam samen opnieuw is gestegen ten opzichte van het jaar daarvoor. In Antwerpen waren er 150 vangsten en steeg het aantal kilo’s van 90.000 naar 110.000, de grootste hoeveelheid ooit onderschept.
In Rotterdam (inclusief Vlissingen) bleef het aantal drugsvangsten met ruim 160 nagenoeg gelijk aan het jaar daarvoor en daalde het aantal kilo’s tot ruim 50.000 kilo cocaïne. De totale straatwaarde van de inbeslaggenomen cocaïne in Nederland bedraagt circa 3,5 miljard euro. Opvallend is ook de toename van het aantal onderscheppingen in het buitenland van drugs die voor Nederland was bestemd.
Onder de vlag van het HARC-team werden in 2022 in totaal 467 containers gecontroleerd, dit zijn er 107 meer dan in 2021, zo meldt het OM. Het aantal strafrechtelijke onderzoeken naar aanleiding van gedane vondsten lag in 2022 ook hoger in vergelijking met een jaar eerder. In totaal werden 71 onderzoeken gestart tegen 38 in 2021. In totaal draaide het HARC-team 189 zaken. De komende jaren wordt er verder geïnvesteerd in het team om op die manier de slagkracht te vergroten.
"De cijfers laten opnieuw zien hoe enorm het probleem van de drugssmokkel nog steeds is, zowel in België als in Nederland", zegt staatssecretaris De Vries. "De gevolgen van deze criminele drugshandel strekken zich veel verder uit dan alleen in de havens. Steden én platteland lijden onder criminele netwerken die drugslabs en hennepkwekerijen beginnen. Criminelen ronselen jongeren – vaak nog maar kinderen – om voor hen het gevaarlijke werk op te knappen en onschuldige ondernemers worden het slachtoffer van afpersing. Criminelen worden steeds meedogenlozer en de gevolgen hiervan zijn in beide landen voelbaar, zoals schietpartijen en moorden midden op straat. Het van groot belang dat onze landen schouder aan schouder staan in de aanpak van ondermijning. Daarom gaan de Nederlandse en Belgische douane in 2023 nog intensiever samenwerken in de strijd tegen drugssmokkel."
Aanhoudingen
In de onderzoeken stond aan het einde van 2022 de teller voor wat betreft het aantal aanhoudingen op 95. In 2021 waren dit er 59. Dit gaan om personen die verdacht worden een grotere rol in een criminele samenwerkingsverband (CSV) te spelen. De meeste zaken die bij het Openbaar Ministerie werden aangebracht, resulteerden in een veroordeling in eerste aanleg.
Een belangrijke schakel in de CSV’s zijn de zogenoemde ‘uithalers’. Dit zijn veelal jonge verdachten die het haventerrein opkomen om de drugs van de terminals te krijgen. In totaal werden 251 uithalers aangehouden, waarvan een aantal meerdere keren. In 2021 waren dit er nog zo’n 400.
Hogere straffen die door de nieuwe uithalerswet, actief sinds 1 januari 2022, kunnen worden opgelegd lijkt een stap in de goede richting. Het aantal uithalers daalde begin 2022 sterk. Een streep door de rekening was een arrest van het Hof waarbij onder andere de straffen lager uitvielen dan was opgelegd in eerste aanleg. Na de uitspraak van het Hof werden er direct weer meer personen bij de terminals aangetroffen. De strijd tegen uithalers blijft onverminderd doorgaan. In maart 2023 verschijnen opnieuw een aantal uithalers bij het Hof voor de rechter.
Wie zijn het?
Opvallend is dat de uithalers vooral bestaan uit jongeren tussen de 18 en 30 uit Rotterdam en omstreken. De jongste verdachte was echter nog maar 14 jaar oud. Maar ook een aantal uithalers uit onder andere Amsterdam en Den Haag liepen tegen de lamp. Er werd zelfs een uithaler aangehouden die uit het noorden van Nederland kwam. Het zijn over het algemeen personen uit kwetsbare gezinnen waarbij schuldenproblematiek een rol speelt of waarbij familieleden ook het criminele pad gekozen hebben. Maar er zijn ook jongeren die denken snel geld te kunnen verdienen en niet de gevolgen van hun keuzes overzien.
Om jongeren weerbaarder te maken tegen de druk van ronselaars lopen in samenwerking met onder andere de gemeente Rotterdam verschillende projecten. Onder andere op scholen en in buurthuizen. De wijkagenten vervullen ook een belangrijke rol door bijvoorbeeld huisbezoeken af te leggen om jongeren te wijzen op de gevaren van een stap in het criminele milieu. Het snelle geld lonkt, maar eenmaal in die wereld is het heel lastig er weer uit te komen.
Kleinere partijen
Opvallend is dat er afgelopen jaar vooral veel ‘kleine’ partijen werden aangetroffen door de Douane. In totaal waren er 89 vangsten van partijen onder de 100 kilo. In 2021 waren dit er 69. Een mogelijke oorzaak van de toename van het aantal kleine vondsten zou te maken kunnen hebben met risicospreiding door criminelen. Toch worden er nog altijd vondsten gedaan met kiloaantallen boven de 1000 kilo. In 2022 17 partijen tegen 22 keer in 2021. In dat jaar werden vier partijen aangetroffen waarbij de wijzer van de weegschaal zelfs boven de 4000 kilo uitkwam. De grootste partij van 2022 was 2814 kilo tussen een lading bevroren vis uit Ecuador.
Corruptie
De invoer van verdovende middelen kan niet zonder hulp van binnenuit. In alle onderzoeken naar (georganiseerde) drugshandel komt daarom een vorm van (ambtelijke) corruptie naar voren. Het gaat dan om bijvoorbeeld medewerkers van havenbedrijven, maar ook personen die werkzaam zijn bij bijvoorbeeld de politie en de Douane. De corruptieonderzoeken worden door het HARC-team gedraaid, de ambtelijke corruptiezaken worden opgepakt door het speciale Combiteam Havens (CTH) Dit is een samenwerkingsverband van de Rijksrecherche, de FIOD en het Openbaar Ministerie.
Bijzondere verstopplekken
Hoewel veruit de meeste cocaïne met ladingen fruit ons land bereikt, blijven drugssmokkelaars zoeken naar nieuwe manieren om drugs zo goed mogelijk te verstoppen. Zo werd in 2022 een partijen aangetroffen tussen gedroogd rundvlees, tussen een lading vismeel en werden blokken aangetroffen in geprepareerde houten balken. Ook was er veel werk gestoken in het verstoppen van cocaïne in de plankjes van verschillende pallets.
Andere drugs
Hoewel de meeste onderschepte drugs cocaïne betreft, werden ook andere verdovende middelen aangetroffen. In totaal gaat het om 2426 kilo heroïne, 3149 kilo cannabis, 100 kilo XTC en 592 kilo ecgonine. Dit is waarschijnlijk een voor smokkelaars onbedoeld chemisch resultaat geweest van de smokkel van cocaïne in rietsuiker. Al deze middelen werden in Rotterdam aangetroffen.
Samenwerking
De Nederlandse en Belgische douane gaan in 2023 nog intensiever samenwerken in de strijd tegen de criminele drugssmokkel in de havens van Rotterdam en Antwerpen. Dat heeft staatssecretaris Aukje de Vries (Toeslagen en Douane) gezegd tijdens een gezamenlijke presentatie van de drugsvangsten in het afgelopen jaar in beide havens. Samen met de Belgische minister van Financiën, Vincent van Peteghem, benadrukte De Vries dat een gezamenlijke aanpak noodzakelijk is omdat criminelen de havens van Rotterdam en Antwerpen als één groot werkgebied zien.
Om criminelen uit de havens te weren is ook samenwerking nodig met rederijen en bedrijven die handelen via de havens. België en Nederland werken met de rederijen aan maatregelen om de georganiseerde misdaad tegen te gaan. Het gaat onder andere om het weerbaarder maken van havenpersoneel en manieren om verdacht gedrag sneller te detecteren en te melden.
Bron: Rijksoverheid en OM