Een gemiddelde Nederlandse glasteler krijgt dit jaar te maken met een stijging van zijn kosten, in het 'beste' geval, van 9 euro per vierkante meter. Om de stijgende kosten te dekken heeft een gemiddelde teler een stijging van de opbrengsten met 20% nodig.
Keiharde cijfers die het het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit door Wageningen Economic Research in kaart heeft laten brengen in een onderzoek naar mogelijk inkomenseffecten van de oorlog in Oekraïne voor bedrijven in de land- en tuinbouw. Voor de glastuinbouw verwachten de onderzoekers dat die compensatie van de kosten niet (volledig) gaat komen. Daarmee dreigen telers, vroeg of laat, in de financiële problemen te komen als er aan de huidige crisissituatie niets verandert. Het onderzoek bevestigt nog maar eens dat de sector hele moeilijke tijden doormaakt. En nog te wachten staat.
Liquiditeit teler
De onderzoekers bekijken in hun onderzoek onder meer de liquiditeitspositie van glastuinbouwbedrijven. Die liquiditeitspositie is van groot belang voor de bedrijfscontinuïteit op de korte termijn. Voor glastuinbouwbedrijven was de liquiditeitspositie voor de meeste bedrijven goed. In de glastuinbouw had in 2021 op jaarbasis 85% van de bedrijven voldoende financiële middelen om alle rekeningen te kunnen betalen.
Energiekosten
De onderzoekers brengen ook de kosten in kaart. Kosten die heel hard zijn gestegen. Op basis van de inzichten in het eerste kwartaal van 2022 wordt in een basisscenario een toename van de
netto-energiekosten van 96% ten opzichte van 2021 voorzien. Gemiddeld makten de netto-energiekosten 14% van de kosten van telers uit de afgelopen jaren, met uitschieters naar 20%. Momenteel liggen de energiekosten op historisch hoge niveaus.
Verschillen in de toename van energiekosten gaan volgens onderzoekers van circa 2,50 euro per m2 voor de meest extensieve bedrijven tot meer dan 25 euro per m2 voor de meest intensieve. Effecten zullen hierbij tussen bedrijven verschillen doordat niet alle
glastuinbouwbedrijven eenzelfde energievoorziening in gebruik hebben. Er zullen verschillen zijn tussen bedrijven met en zonder wkk, met en zonder aansluiting voor externe warmte en met en zonder toegang tot het gebruik van duurzame energie.
Het aandeel duurzame energie is groeiende en bedroeg in 2020 ruim 10% van het totaal energiegebruik. In de meeste gevallen is de inzet van duurzame energie warmte en blijft dit beperkt
tot de basislast. De middenlast en het piekvermogen worden hierbij voorzien vanuit gangbare bronnen.
Kunstmest
Naast de energiekosten stijgen ook de kosten voor onder meer kunstmest. Ook die worden door de onderzoekers in kaart gebracht. Voor meststoffen wijst men erop dat op korte termijn (<6 maanden) er voldoende beschikbaarheid van meststoffen is, op enkele producten na.
LTO Nederland wijst in een reactie op het rapport op het feit dat de praktijk het 'meest pessimistische scenario' soms al inhaalt, bijvoorbeeld voor wat betreft de stijging van de dieselprijs. Die bedraagt nu 50% (tegen 30% in het pessimistische scenario).
De prijzen van meststoffen blijven hoger en stijgen naar verwachting nog verder. Experts uit de sector geven aan, zo schrijven de onderzoekers, dat de prijzen in 2021 al 25-40% waren gestegen. Een inschatting is dat door de oorlog de kunstmestprijzen nog eens 25-50% zijn gestegen.
Daling inkomen
Indien er geen stijging van opbrengsten zou zijn, dan is in alle scenario’s een sterke daling van het inkomen per m2 glas te verwachten. De extra kosten variëren van € 9 per m2 glas voor het
optimistische scenario tot € 13 per m2 glas.
De onderzoekers hebben onderzocht hoever de opbrengsten moeten stijgen wil een gemiddeld glastuinbouwbedrijf de gestegen kosten willen kunnen compenseren. In onderstaande tabel is te zien dat een stijging van de opbrengsten van 20% voldoende is om de negatieve gevolgen van de gestegen kosten op een gemiddeld bedrijf te
compenseren. De eerste indicaties lijken er echter te wijzen, zo stippen de onderzoekers aan, op een daling van de opbrengsten in plaats van een dergelijke benodigde stijging.
In het slechtste geval is een stijging van de opbrengsten van 15% voor 52% van de bedrijven genoeg. In het 'beste' geval voor 74% van de bedrijven. Dat betekent dat dan nog altijd ruim een kwart van bedrijven het inkomen daalt. In 2021 was het inkomen per vierkante meter glas gemiddeld 12 euro.
Slechte vooruitzichten, moeilijke onderhandelingen
De onderzoekers branden zich er niet aan of, los van een dalend inkomen, glastuinbouwbedrijven in de financiële problemen komen. In de sector zelf wordt vaak het percentage van 40% van de telers genoemd voor wie liquiditeitsproblemen dreigen. Wat de onderzoekers wel doen is het erop wijzen dat, op basis van expertkennis en de spaarzame beschikbare gegevens, de negatieve opbrengstscenario’s voor de glastuinbouwbedrijven aannemelijker zijn dan de positieve.
Ook wijzen zij erop dat op het vlak van energie het aandeel vastgelegde energieprijzen voor 2023 door experts fors kleiner wordt geraamd dan voor 2022. Daarmee is duidelijk dat bedrijven, zolang de situatie aanhoudt, niet uit kunnen zien naar beter beheersbare energiekosten van het niveau van voor medio 2021.
Het is zaak, zover is iedereen inmiddels wel, dat er kosten doorberekend worden. De onderhandelingen over prijzen met retail zijn in volle gang, schrijven de onderzoekers. De geluiden zijn dat dat er moeizaam aan toe gaat. De tendens is naar een toename van weekcontracten in plaats van langetermijncontracten. De Nederlandse consument betaalt nu 20-30% meer dan in voorjaar 2021, de Spaanse telers zijn echter nog dominant in de winterperiode. Het is daarmee onduidelijk wie die marge toebedeeld krijgt. Glastuinbouw Nederland schat in dat de kostenstijgingen niet geheel gedekt gaan worden door meerprijzen in 2022. Het was bij de onderzoekers begin april nog niet bekend of retail prijsopslagen gaat toepassen. Als dat het geval is, is het ook nog de vraag is wat de teler daarvan uiteindelijk terug ziet, zijn wij zo vrij om op te merken.