Tholen – “We weten nog maar weinig, maar al veel meer dan een paar maanden geleden”, vertelt Wouter van den Bosch van Bosch Fruit, een bramenteeltbedrijf van 1,3 hectare in Berkel en Rodenrijs. Hij teelt sinds 2017 bramen en sloeg al snel aan het experimenteren met belichting.
Eerst alleen met LED, maar sinds dit jaar ook met HPS. En dat sinds deze zomer niet langer met ‘slechts’ 24 armaturen, maar zelfs met de hele kas vol. “Uiteindelijk is dat namelijk de beste manier om jaarrond bramen te leren telen.”
Dat laatste is het grote doel van Wouter en na pakweg drie jaar zit hij er al verdraaid dichtbij. “Alleen de laatste twee weken van december en volgend jaar een weekje in april wordt hier niet geoogst.”
Wouter van den Bosch en René Polak
Durven
Het is allemaal heel snel gegaan voor de zoon van paprikateler Jaco van den Bosch. Toen hij begon, wist hij naar eigen zeggen nauwelijks nog hoe hij bramen moest telen. Toch koos hij vrijwel direct om te gaan belichten. “Je zou kunnen zeggen dat het een keuze uit onvrede was”, vertelt Wouter. “De markt voor kasbramen is de afgelopen drie jaar moeizaam met lage prijzen en een grote afhankelijkheid van wat de klok doet. Bovendien is de concurrentie vanuit de Mexicaanse buitenteelt groot.”
Juist omdat het zo moeizaam ging, besloot Wouter te investeren. “Een echte ondernemer dus”, vult René Polak van BLV aan. Hij zit aan het eind van de eerste volledig onder HPS geteelde bramenteelt het relaas van Wouter rustig aan te horen. René is Sales Manager Horticulture bij de belichtingsproducent, voluit BLV Licht- und Vakuumtechnik GmbH geheten. Het Duitse bedrijf is sinds enkele jaren nadrukkelijker op de Nederlandse markt te vinden.
De HPS-lampen boven het gewas staan 18 uur per dag aan met een lichtintensiteit van 150 mmol
Toch HPS
“Samen met Wouter heb ik heel wat uurtjes gezeten om alles goed door te rekenen”, vertelt René. “Telers zetten namelijk niet zomaar de stap. Het moet wel uit kunnen.” Zowel full-LED als een kas vol HPS passeerden in die gesprekken de revue. “De theorie achter LED sprak en spreekt mij aan”, legt Wouter uit. “En bramen, die houden niet van te veel warmte, terwijl het licht wel goed door het dichte gewas moet kunnen dringen. Vandaar dat ik in eerste instantie LED-interlights heb getest.”
De LED-interlights van BLV worden op drie halve rijtjes getest in combinatie met HPS Wouter: “Daarmee kijken we ook alvast naar de mogelijkheden met hybride belichting.”
Toch hangt er inmiddels dus HPS boven het gewas. Voor een test aan het begin van het jaar met 24 armaturen (zowel 100 mmol als 150 mmol) stond Wouter na overleg met René gelijk open. Het doel is immers jaarrond zo goed mogelijk bramen telen en dan moet je de kennis, als er nog weinig bekend is en er bovendien in een kleine teelt als braam relatief weinig proeven lopen, zelf vergaren was Wouter van mening.
De proef beviel en na een half jaar hakte Wouter vervolgens de knoop door: de volle 1,3 hectare kon worden volgehangen met 1000 watt HPS-armaturen van BLV. “Daarmee kun je écht op schaal ervaring opdoen en de terugverdientijd is gelukkig ook een stuk lager dan bij full-LED.”
Wouter en René onder de lampen en tussen de planten
Uniek
Wouter kiest voor vier teelten, twee reguliere teelten en één zomer- en één winterteelt. De lampen staan achttien uur per dag aan op 150 mmol. “Qua warmte valt het mij niet tegen”, blikt Wouter, die verder ook drie halve rijtjes met LED-interlights (met 75 mmol en 100 mmol) op proef heeft, terug. “We hebben wel wat kwaliteitsproblemen gehad aan het eind van de teelt, maar de oorzaak daarvan moeten we nog achterhalen.” René oppert dat misschien het op halve kracht belichten met de toplights aan het eind van de teelt uitkomst kan bieden. “Eén streng aan, één streng uit bijvoorbeeld.”
Het geeft aan dat beide mannen bij elke ronde door de kas weer nieuwe dingen leren. Kennis die Wouter ook met andere collega’s deelt. Zo waren er begin december nog een aantal zachtfruittelers bij hem op bezoek. Volgens beide mannen kijken ook zij naar de mogelijkheden met belichting en houden zij de ontwikkelingen bij Bosch Fruit in de gaten. Een bramenkas met HPS is namelijk vrij uniek. “Ik ken er in ieder geval geen”, aldus Wouter.
Verse bramen, ook deze winter met dank aan de belichting
Geen switch meer nodig
Komende jaar gaat hij ook met behulp van extra sensoren (om onder meer lichtintensiteit en fotosynthese te meten) rustig verder met het experiment op grote schaal. De stappen die hij zet wekken inmiddels, naast de interesse van collega’s en onderzoekers, ook de interesse vanuit de afzetkant van de keten. “Ik kan door vrijwel jaarrond te telen en met een goede planning op verzoek van de klant er nu voor zorgen dat zij niet meer hoeven te switchen tussen buitenlands en product van eigen bodem.” En dat is precies het hogere doel dat alle bramentelers nastreven, klanten binden aan jaarrond Nederlands product. “Belichting maakt dat mogelijk”, sluit Wouter af.
Voor meer informatie:
Bosch Fruit
Facebook
Wouter van den Bosch
wouter@kwekerijvandenbosch.nl
Voor meer informatie:
BLV
www.blv-licht.com
René Polak
rpolak@blv-licht.com