In de kas van de AUI staan verschillende gewassen in dezelfde kamer.
Een half uur rijden buiten Reykjavik ligt het kleine plaatsje Hveragerdi. De enige reden waarom je dit dorp zou kunnen kennen is of vanwege de warmwaterbronnen, die tegenwoordig overspoelt worden door toeristen na een publicatie in een reisgids, of de kleine tuinbouwafdeling van de Agrarische Universiteit van IJsland. De school wordt gerund door een handvol professoren die jaarlijks enkele tientallen studenten klaarstomen voor een baan in de tuinbouw.
Gudridur Helgadottir toont het vulkanisch substraat waarop de tomatenplanten staan.
Verouderde campus
De campus ligt verscholen achter het dorp, aan het zicht onttrokken door enkele bomen. Op de campus zijn verschillende, enigszins verouderde kassen te vinden. In één van deze kassen staan de bananenplanten en wordt geëxperimenteerd met andere tropische gewassen. De kassen zijn zeker voor Nederlandse begrippen bejaard. Eén kas is gebouwd in de jaren '50, maar staat nog fier overeind. De professoren en studenten steken de handen uit de mouwen om de kassen en de planten te onderhouden.
Het 'ketelhuis' dat de kas verwarmt.
In de beginjaren was de Icelandic Horticultural College in Reykir een publieke instelling, desondanks mochten toen de geteelde groenten op de markt gebracht worden. Op die manier kon de instelling in een deel van de kosten voorzien. Maar die jaren liggen ver in het verleden. Sinds de opleiding een overheidsinstelling werd en samenging met de Agricultural University of Iceland is de campus aangewezen op overheidsfondsen. Die zijn nauwelijks toereikend om de paar gebouwen op de campus te onderhouden. Dankzij een forse najaarsstorm is een deel van het dak van het hoofdgebouw vervangen, maar de rest van het pand kan ook wel nieuwe dakbedekking gebruiken.
Eén van de drie kassen op de campus.
Heetwaterbron en creatieve leidingen
Voor de verwarming van de kassen en de gebouwen beschikt de universiteit over een eigen hete bron, waar stoom uit de grond stroomt. "De grond bestaat hier uit een hete rotsformatie. Het water dat er in sijpelt, wordt omgezet in stoom. Dat 'oogsten' we uit de bodem," legt Gudridur Helgadottir van de AUI uit. Met een bron op 500 meter diepte komt stoom tussen de 120 en 135 graden Celsius naar boven. Die energiebron is gratis, maar het onderhoud is kostenintensief. Het mineraalrijke water verstopt na verloop van tijd de leidingen, daarom wordt jaarlijks de leidingen schoongemaakt.
De centrale hal, links en rechts liggen verschillende 'kamers' waar de gewassen geteeld worden.
In de kassen hangt een creatief verwarmingssysteem. Ook hier is het de combinatie van passie en kleine budgetten die tot creatieve oplossingen leiden. Een wirwar van leidingen en kranen vormen de verwarming van de kas. Onder het glas worden onder andere gestreepte tomaten, komkommers en gele tomaten geteeld. Ook is er ruimte voor kruiden. Het klimaat in de kas is volledig te regelen, voor studiedoeleinden staan er meerdere soorten in een kamer. "De omstandigheden zijn dan voor geen van de planten ideaal, omdat ze in dezelfde ruimte staan" vertelt de docente. "Maar we hebben de planten nodig om de studenten te leren hoe ze er mee om moeten gaan. Daarom moeten we compromissen sluiten en zien wat er allemaal kan."
Naast bananen staan er ook een vijgenboom en een cactus in de bananenkas.
Tuinbouw groeisector
Het studiejaar is net afgerond, de AUI maakt zich op voor een lange zomervakantie. De 40 tot 50 studenten van afgelopen jaar zijn uitgezwaaid, de kassen worden geruimd en de medewerkers buigen zich over het onderhoud. De gemiddelde leeftijd van de studenten ligt net boven de 30 jaar. "Vaak hebben ze al werkervaring in andere sectoren. Studenten onder de 18 hebben we eigenlijk niet, maar dat komt ook omdat we geen algemene vakken geven." Na een periode van twee jaar en een stage van 60 weken studeren de studenten af. Dat kan op hbo of universitair niveau.
Bananen in de IJslandse kas.
In de tuinbouw in IJsland is voldoende werk te vinden. "Vaak zijn studenten al begonnen met stagelopen voordat de studie begint. De sector heeft meer personeel nodig." De economie trekt aan, de werkloosheid in de tuinbouw ligt rond de nul procent, dat betekent dat het lastig is om personeel te vinden voor veel sectoren. In de tuinbouw worden ook migranten aangetrokken, met name uit Polen en de Baltische staten.
Onbegrensd optimisme
Deze kweekvijver voor IJslandse telers heeft een unieke kas waar tropische en zuidelijke soorten te vinden zijn. Tussen de vijgen, koffie en druiven staan de 100 laatste bananenplanten van IJsland. Het is een onbegrensd optimisme uit het begin van de twintigste eeuw dat de bananenplanten naar IJsland bracht.
Gudridur toont de verschillende tomaten. De planten staan op een vulkanisch gesteente.
In de jaren '20 van de vorige eeuw werd de eerste commerciële kasteelt geïntroduceerd in IJsland. "Dat viel samen met de introductie van de stadswarmteprojecten," vertelt Gudridur. "In de begin jaren werd alles geprobeerd, waaronder teelt van bananen en druiven." De druiventeelt in de kas ging ter ziele in de jaren '70 toen de regering een aantal importrestricties ophief. De IJslandse druif kon niet opboksen tegen de import.
In de bananenkas staan de laatste bananenplanten van IJsland.
Gros Michel bananen?
Dat de teelt van bananen in de IJslandse kassen niet commercieel haalbaar was, ontdekten de telers halverwege de jaren '50. De laatste bananenplanten werden aan de AUI geschonken die zich over de planten ontfermde. Ruim zestig jaar later telt het bananenareaal in IJsland nog altijd zo'n 500 tot 1000 m2. "De bananenplanten zijn een onderdeel geworden van het beeld van IJsland, ze horen bij onze cultuur."
Het duurt anderhalf jaar voordat een plant vrucht draagt.
Het duurt bijna anderhalf jaar voordat de bananenplanten vrucht dragen. Om welk ras het gaat is echter onduidelijk. De planten stammen van voor de uitbraak van de Panama Disease in de jaren '50 die de Gros Michel of Big Mike uitroeide. Dit bananenras was het grootste ras in die jaren. Nadat de ziekte de plantages vernietigde nam de Cavendish deze positie over. Waarschijnlijk zijn de bananenplanten in deze kas, verscholen in de IJslandse wildernis, nog van dit oude ras, maar zekerheid heeft ook de universiteit niet. Daarmee is het mysterie rond de IJslandse banaan maar gedeeltelijk opgelost.
Meer informatie:
University of Iceland
Gudridur Helgadottir
+354 433 5000
gurry@lbhi.is
www.lbhi.is