Rabobank brengt belangrijkste handelsstromen in kaart

De World Vegetables Map 2018 brengt de belangrijkste internationale handelsstromen in groente letterlijk in kaart. Ook geeft de infographic inzicht in trends die we in grote delen van de wereld zien. Denk bijvoorbeeld aan de opmars van groenteteelt in kassen, het ontstaan van initiatieven op het gebied van 'vertical farming', groeiende aandacht voor biologisch geteelde groenten en de populariteit van vers bewerkte groenten.

De wereldwijde markt van groente is anno 2018 nog altijd een overwegend lokale markt, met veel binnenlandse productie en lokale voorkeuren. Slechts zo'n 5% van de geteelde groenten wordt internationaal verhandeld, maar dat aandeel neemt wel toe. Van een sterk in populariteit gestegen groente als zoete aardappel zien we bijvoorbeeld dat de invoer in de EU in vier jaar tijd verdrievoudigd is. Ook Nederland heeft in het afgelopen decennium volop geprofiteerd van de toegenomen handel in groenten, vooral op de EU markt. Voor het succes van exportgerichte groenteproductielanden als Mexico, Spanje en Nederland is het voortbestaan van vrijhandel onontbeerlijk.

Naar schatting 70% van de in de wereld geteelde groenten wordt verkocht als vers onbewerkt product. De markt voor verse onbewerkte groente groeit niet meer in volume in Europa en de VS. Zo'n 5% tot 10% van de geteelde groente wordt verwerkt en een nog groter deel 'verspild' of als veevoer gebruikt. Het invriezen of conserveren van groente is een belangrijke manier om verspilling tegen te gaan, maar de populariteit van groenten in blik of pot neemt wereldwijd af. De markt voor diepgevroren groente nam in het afgelopen decennium nog wel licht toe, met circa 1% per jaar. De consumptie van bewerkte salades (gesneden, gewassen en verpakt) zit wel wereldwijd in de lift.

De Rabobank verwacht dat producten die vers en gemak combineren ook in de komende jaren een marktgroei zullen laten zien. Positieve berichten over bijvoorbeeld positieve gezondheidseffecten kunnen populariteit van bepaalde soorten groenten aanwakkeren. Soms leidt dit (al dan niet tijdelijk) tot het verkrijgen van een niet-officiële status van 'superfood', zoals in het geval van de zoete aardappel in de EU, boerenkool in de VS of broccoli wereldwijd.

In het biologisch segment is eveneens verdere marktgroei te verwachten. Het marktaandeel van biologisch geteelde groenten ligt inmiddels boven de 10% in welvarende markten als Zwitserland, Zweden, Oostenrijk en Denemarken (Zie Figuur 1). Inkomen is echter niet de enige factor die de populariteit van biologische groente verklaart. In Nederland, dat een vergelijkbaar welvaartspeil kent als Zweden en Oostenrijk, ligt het aandeel biologisch in de consumentbestedingen aan groente en fruit op 5%. Mogelijke oorzaken zijn keuzes van supermarktketens ten aanzien van het assortiment biologisch, de beschikbaarheid, prijs en kwaliteit van conventioneel geteelde groenten en culturele factoren.

Internationale markt: handelsovereenkomsten cruciaal

Groente wordt veelal voor binnenlandse en regionale markten geteeld. Dit zien we zeer sterk in Zuid-Amerika en Afrika. Verschuivingen van productie en handelsstromen die daardoor ontstaan, hebben niet alleen te maken met productiekosten en –omstandigheden. Wisselkoersen en handelsovereenkomsten zijn cruciaal. In Europa spelen Spanje en Nederland een onverminderd prominente rol in het aanvullen van in het binnenland geteelde groente. Het Spaanse en Nederlandse aanbod van tomaten, paprika's en komkommers vult elkaar aan in verschillende seizoenen en concurreert vooral in het voor- en najaar met elkaar. De lang houdbare uien die in Nederland geteeld worden, vullen het lokale aanbod overal in de wereld aan, van Afrika tot Zuidoost Azië.

Marokko is duidelijk in opkomst als verse groenteaanbieder voor de Europese markt. Zeer opvallend is de rol van Mexico als groentetuin voor Noord-Amerika. Die positie is sterk uitgebouwd in het afgelopen decennium. De Mexicaanse groentesector is daarom ook gebaat bij goede handelsbetrekkingen met de VS en het voortbestaan van de NAFTA, net zoals Marokko gebaat is bij markttoegang tot de EU en Rusland en Spanje en Nederland bij een interne EU markt. De significante handelsstromen vanuit Spanje en Nederland naar het Verenigd Koninkrijk laten duidelijk zien dat het belang van een gunstig Brexit-akkoord voor de groentesectoren in deze landen erg belangrijk is.

Tot tien jaar geleden was de invoer van groente vooral geconcentreerd was in Noord-Amerika, West-Europa en Japan. Sindsdien zien we dat er ook buiten deze markten grote invoermarkten ontstaan. Zo is de groente-import vanuit India, China en de Verenigde Arabische Emiraten zeer sterk gestegen. China en India zijn niet alleen gigantische productielanden - twee derde van alle groenten in de wereld wordt in deze twee landen geteeld - maar spelen ook een steeds grotere rol in de in- en uitvoer van groente. 

Rusland laat ook een toename in de handel zien, ondanks de in 2014 ingestelde boycot op invoer van groente uit de EU, de VS, Noorwegen, Canada en Australië. Belangrijke groentestromen naar Rusland komen uit onder meer Wit-Rusland, Marokko, China, Armenië en Azerbeidzjan.

De regio van Rusland en de daaromheen liggende landen is een van de vele regio's in de wereld waar de groenteteelt in kassen sterk toeneemt. Wereldwijd bestaat immers de behoefte om seizoenen te verlengen, de kwaliteit te verbeteren, productconsistentie te vergroten, gebruik van water en andere hulpbronnen te verminderen, opbrengsten te verhogen, kans op plagen te verkleinen en voedselveiligheid te verbeteren. Momenteel bedraagt het wereldwijd areaal groente dat geteeld wordt in kassen naar schatting 500.000 ha, waarvan 40.000 ha onder glas.

Nederland mag dan voorop lopen in glastuinbouwtechniek en productiviteit, het behoort niet tot de grote spelers qua productieareaal; dat zijn achtereenvolgens China, Spanje en Zuid-Korea. Nederlandse bedrijven die willen profiteren van de groeiende vraag naar kasgroenten in opkomende markten kunnen lokale teeltbedrijven proberen op te zetten of technologie of kennis exporteren. Zoals de World Vegetables Map toont, ligt export van verse groenten over grote afstanden enkel voor de hand als het om lang houdbare groenten gaat die per schip vervoerd kunnen worden zoals uien.

Naast teelt in plastic en glazen kassen zien we in de wereld van groente een opmars van allerlei initiatieven op het gebied van 'urban farming' en 'vertical farming'. Bij vertical farming gaat het veelal om de teelt van groente onder gecontroleerde omstandigheden zonder daglicht, al worden ook andere teeltsystemen onder deze noemer geschaard. Overal in de wereld neemt de (media)aandacht voor vertical farming toe, maar de meeste initiatieven zijn momenteel geconcentreerd op het Noordelijk Halfrond, in de buurt van grote consumentenconcentraties in Noord-Amerika, West-Europa en Noordoost Azië. Vertical farming is in specifieke gebieden voor bepaalde gewassen een zinvolle aanvulling op de huidige teeltmethodes, maar het zal niet de teelt van groenten in de volle grond en in kassen overnemen.