"Normering van plastic en gewasbeschermingsmiddelen in de bodem hoog nodig"
In de landbouw wordt afdekplastic gebruikt om vochtverlies te voorkomen, tegen onkruid en de zonnewarmte in het voorjaar vast te houden, bijvoorbeeld in de Nederlandse aspergeteelt. Rond het Spaanse Cartagena is een terrein van zesduizend hectare met plastic bedekt. In China bedraagt de akkeroppervlakte met plastic dek zo'n 20 miljoen hectare, vijf maal de oppervlakte van Nederland. Daarnaast komt veel plastic van stortplaatsen en stedelijke afvalstromen die in veel landen worden gebruikt op landbouwgrond.
Door erosie, geleidelijke versnippering, zonlicht, en door bodemorganismen kunnen, micro plasticdeeltjes zich verspreiden over landbouwgronden en oppervlakte- en grondwater indringen. Regenwormen kunnen microplastics eten, concentreren dit in hun hoopjes en werken het in de bodem. Uit Wagenings onderzoek blijkt dat plastics zich ook via de terrestrische voedselketen concentreren. In Mexicaanse kippenmagen vonden onderzoekers 60 stukjes plastic per gram maagweefsel. "Plastic is overal", concludeert de prof. Geissen als hoogleraar Soil degradation and land management in haar inaugurele rede Healthy land – healthy people – an transdisciplinary approach.
Gewasbeschermingsmiddelen
Een soortgelijk verhaal geldt voor gewasbeschermingsmiddelen en de afbraakproducten daarvan, die vaak (tientallen) jaren intact blijven. In Europa is het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen aanzienlijk. In Frankrijk en UK bedraagt het jaarlijks gebruik van gewasbeschermingsmiddelen rond de drie kg per hectare. Denemarken 1,0, Italië ca 5,5 en Nederland zelfs 8,8 kg/ha/jaar. In een studie in tien Europese landen troffen onderzoekers dertig verschillende verbindingen van gewasbeschermingsmiddelen aan op velden met graan, bieten, groente en fruitbomen. "Slechts 34 % van de monsters bleek schoon te zijn", zegt prof. Geissen. De meest voorkomende stoffen zijn glyfosaatverbindingen (46%), DDT (25%) en fungiciden (24%).
Glyfosaat
Een veel besproken gewasbeschermingsmiddel is glyfosaat, het wereldwijd meest gebruikte herbicide. In een casestudie in Portugal werden waarden gemeten van bijna 2 mg/kg glyfosaat in de bodem. Glyfosaat zit in hoge concentraties aan bodemdeeltjes die door bodemerosie getransporteerd worden. Hier werd 3 mg/kg aangetroffen en vergelijkbare waarden werden gevonden voor AMPA, een belangrijk, meer persistent afbraakproduct van glyfosaat. Van drieduizend oppervlaktewatertests in Europa bevatte de helft van de monsters AMPA. Met name in West-Europa is glyfosaat in urinemonsters van bewoners aangetroffen.
Deze gewasbeschermingsmiddelen kunnen zich door drift of met afstromend of doorsijpelend regenwater of via de wind verspreiden. Door verstuivingen en grondbewerking komt een deel van de gewasbeschermingsmiddelen in de atmosfeer. "We weten niet hoeveel dat is en welk effect mengsels van gewasbeschermingsmiddelen hebben op het oppervlaktewater en het waterleven, of het effect van inademing door de mens," zegt prof. Geissen. "Voor zowel plasticvervuiling als voor gewasbeschermingsmiddelen in de bodem bestaan geen internationale normen. Alleen voor enkele oude bestrijdingsmiddelen zijn soms nationale normen vastgesteld. Het is de hoogste tijd dat er een monitoringsysteem komt".
Prof. Geissen zet zich met collega's in om zo'n monitoringsysteem te ontwikkelen, waarna ook, in samenwerking met NIOO in Wageningen, herstelprogramma's voor bodems kunnen worden ontwikkeld. In de tussentijd dienen duurzame managementstrategieën voor de landbouw te worden getest en gepromoot.
Bron: Wageningen University & Research