steun voor getroffen bedrijven
"Ruud Huirne, Rabobank: "Boycot al maandenlang voorbereid"
"Gezonde bedrijven kunnen door de boycot buiten hun schuld om in de problemen komen. De politiek heeft toegezegd te doen wat ze kunnen, maar dat zal tijd kosten. Wij zullen de bedrijven helpen om deze periode te overbruggen totdat de overheidsmaatregelen effectief zijn." Dat vertelt Ruud Huirne, directeur Food & Agri van de Rabobank, als hem gevraagd wordt hoe de bank omgaat met de gevolgen van de Russische boycot. Daarbij gaat het niet alleen om bedrijven die aan Rusland leveren, maar ook bedrijven die getroffen worden door indirecte gevolgen als overvolle markten. "We hebben een groot marktaandeel in deze sector en de meeste bedrijven zijn al jarenlang klant. Het is mede onze verantwoordelijkheid ze door zo'n moeilijke periode te helpen."
"Vooropgezet"
Voor Huirne kwam de boycot niet als een verrassing. Hij was vanwege de oplopende spanningen vorige week in Rusland en zag dat de boycot al langer voorbereid werd. Volgens hem kan Rusland prima zonder de import uit de geboycotte landen. "De boycot raakt enkel producten die ze zelf kunnen produceren of die ze makkelijk kunnen invoeren. Dat geldt niet alleen voor groenten en fruit, maar ook voor vlees en zuivel. Bedrijven en exporteurs uit diverse andere landen zijn al gecontracteerd, versoepelingsvoorwaarden zijn doorgesproken. Allemaal ter voorbereiding." De vliegtuigcrash en de gebrekkige hulp van Rusland vormden volgens Huirne meer de aanleiding dan de oorzaak van de situatie. "Na de crash was er groot draagvlak voor Europese sancties. En daar is de Russische boycot weer een reactie op. Maar Rusland is hier al sinds de eerste Europese strafmaatregelingen mee bezig." De banden met alternatieve handelspartners zijn al gesmeed. Daarbij gaat het om voormalige Sovjet-landen als Tajikistan, Armenië en Wit-Rusland, maar ook om bijvoorbeeld China en Brazilië. "Misschien is er in Rusland een tijdje mindere kwaliteit of minder product beschikbaar, maar de nieuwe contracten worden nu afgesloten. In plaats van de VS en de EU leveren deze landen binnenkort aan Rusland."
Naïef
Zijn bedrijven dan naïef geweest om zich toch afhankelijk van Rusland te maken? Dat is volgens Huirne niet zo. "Je weet nooit zeker of en welke maatregel er komt. Het hadden ook andere producten kunnen zijn. Auto's worden niet geboycot, drank niet, luxe kazen niet. Er is een streep getrokken. Maar als de Russen geïrriteerd raken, kan dat morgen anders zijn." Bovendien gaat er relatief gezien geen groot deel van de agrarische productie naar Rusland. "2 tot 3 procent. Nationaal-economisch gezien stelt het niet veel voor. De pijn zit erin dat bepaalde groepen meer dan evenredig geraakt worden en dat het product dat geëxporteerd zou worden, nu op een al verzadigde markt komt. De paar procent extra product betekenen enorme prijsdalingen want het product moet weg. Is dat te voorkomen? Als je het ziet aankomen – maar het had ook heel anders kunnen lopen."
Ondernemersrisico
De huidige boycot wordt door de Rabobank zeker niet gebruikt om een sanering door te voeren in de al langer kwakkelende glastuinbouwsector. Dit jaar is opnieuw een slecht seizoen voor diverse glasgroenten en het hele jaar door komen al bedrijven in de problemen. "Die twee situaties mogen we niet verwarren. Een bedrijf dat in de problemen komt door de boycot, kan juist een heel sterk bedrijf zijn. Kijk bijvoorbeeld naar een bedrijf dat een gesloten keten heeft gerealiseerd – iets dat wij juist ondersteunen. Maar als die gesloten keten in Rusland eindigt, dan kan zo'n sterk bedrijf nu in de problemen komen. Die situatie heeft weinig met ondernemersrisico te maken, maar vooral met politiek. Dan willen we zeker geen afstand nemen van het bedrijf." Hij verduidelijkt: "We steunen de bedrijven die continuïteitsperspectief hebben. Als dat er voor de boycot al niet was, heeft het ook geen zin ze nu te steunen. Dan moeten we naar een ander scenario toe." Voor de precieze uitwerking zijn de lokale vestigingen geïnstrueerd. "In geval van twijfel denk ik dat klanten geholpen worden om te kijken hoe het rond de boycot afloopt. We weten niet hoe dit zich verder ontwikkelt en moeten zorgen dat we niet in paniek en met incomplete informatie reageren. Maar de slechte situatie in de glastuinbouw is niet per definitie reden voor steun."
Europese steun
Door de huidige situatie op de korte termijn te overbruggen, kunnen bedrijven wachten op steunmaatregelen. Daarbij kijkt Huirne vooral naar Europa. Ingrijpen op nationaal niveau heeft volgens hem niet veel zin. "Je moet bijv. als Nederland niet eenzijdig producten uit de markt nemen. Daarmee los je het probleem niet op." Dat de Europese Unie gaat ondersteunen, staat volgens Huirne niet ter discussie. "De gevolgen van de boycot zijn niet alleen actueel in Nederland. Ook andere landen krijgen ermee te maken. Finland, de Baltische Staten, Griekenland", vertelt hij. Er is 400 miljoen euro beschikbaar vanuit een Europees solidariteitsfonds voor gedupeerden . "Dat is voor alle landen en producten samen. Per land is dat niet veel, en er zullen veel claims zijn. Een volledige schadeloosstelling wordt moeilijk", voorspelt Huirne. Faillissementen zijn niet te voorkomen. "Voor zwakke bedrijven kan dit de druppel zijn."
Schade beperken
Belangrijk is momenteel om de schade zoveel mogelijk te beperken. Hoe kunnen bedrijven dat doen? "Dat verschilt per sector en per bedrijf", antwoordt Huirne. "Nogmaals, dit moet vanuit de EU worden gecoördineerd. Producten kunnen opgeslagen of ingevroren worden. Dat geldt niet voor groenten, maar wel voor fruit, vlees en zuivel. Ook wordt onderzocht of product uit de markt genomen kan worden zonder mededingingsregels te overtreden." Ook het zoeken naar nieuwe markten is een belangrijk punt. "Dit is wel een punt dat bedrijven al dan niet gezamenlijk kunnen oppakken. Misschien samen met bedrijven in andere landen die wel kunnen exporteren naar Rusland." Dat biedt ook mogelijkheden voor de re-exporterende bedrijven. "Kijk wat er te doen is. Het laatste wat we willen is dat bedrijven zich afzonderen." Voor individuele telers is dit nauwelijks mogelijk, erkent Huirne. "Maar Frugi Venta, DPA en LTO Nederland onderzoeken de mogelijkheden langs deze lijnen."
Ervaring
De Rabobank borduurt met deze strategie voort op ervaring die is opgedaan tijdens de EHEC-crisis en, in de vleessector, de uitbraak van mond- en klauwzweer. "We hebben geleerd dat we als Europa gezamenlijk moeten optreden en binnen Europa één speelveld moeten creëren. Dus niet in één land de telers steunen en in andere landen niet." Er zijn meer gelijkenissen. Ook tijdens de EHEC-crisis vielen exportmarkten weg. "Dat ging om een toen onbekende bacterie. Snel was het duidelijk dat het niet van tomaten of komkommers kwam. Toen is geprobeerd snel het vertrouwen terug te winnen, kwaliteit te leveren en nieuwe afzet te realiseren." Ook de te bewandelen route om product uit de markt te nemen is inmiddels bekend. "De huidige boycot is veel breder, maar vanuit ervaring kunnen we effectiever en sneller reageren."