Sinds vorige week zitten de Russische grenzen dicht voor Nederlands groenten en fruit en volgens de Russische overheid blijft dat zo tot 7 augustus 2015. De omvang van de schade is nog niet in te schatten, maar beperkt zich volgens Nico van Ruiten van LTO Glaskracht niet tot de bedrijven die zich richten op de Russische markt. "De schade zit niet alleen in de omzetderving, maar slaat terug op al het product. Het prijsniveau zal door het overaanbod dalen. De afzet naar Rusland was een puzzelstukje. Nu valt de puzzel in elkaar." Vandaag vindt er overleg met LTO Nederland, VNO/NCW en MKB Nederland plaats. Ook met het ministerie van EZ en Brussel wordt overlegd over schadebeperking en compensatie. "Met een marktinterventie, met een crisiskartel? We kunnen in ieder geval niet een jaar lijdzaam afwachten."
Interventie GMO
Begin vorige week, nog voor de formele Russische boycot, werd al gekeken of er vanwege de slechte prijsvorming ingegrepen kon worden in de tomaten- en paprikamarkt. In de GMO-regelgeving is daarvoor een interventiemogelijkheid. Het ministerie van EZ kan de regeling openstellen en dan kan er product van de markt worden gehaald. Telers krijgen voor het product een vergoeding van de overheid. "Het ministerie aarzelt hierover. De regeling is er voor een crisissituatie en het ministerie vindt dat er sprake is van marktwerking", vertelt Hans van Es van de Dutch Produce Asssociation (DPA), die samen met LTO Glaskracht Nederland de aanvraag op verzoek van de GMO-erkende telersverenigingen indiende bij het ministerie. "Ze willen de regeling voor een noodgeval openzetten, niet voor een crisis door overaanbod." Nu is ook de Russische boycot van kracht. "Dat is een extra probleem en de situaties lopen meer en meer in elkaar over", vertelt Van Es. "Mogelijk zet dat meer druk op het openzetten van de interventieregeling." Volgens Van Ruiten was er voor de boycot al sprake van een noodgeval. "De officiële boycot versterkt het, maar we zagen de indirecte effecten van de maatregelen de afgelopen weken al. Exporteurs werden voorzichtiger. We beschouwen dit als een crisis en daar zijn crisismaatregelen voor."
De interventiemogelijkheid geldt niet voor telercoöperaties Harvest House (800 hectare) en DOOR (370 hectare), belangrijke spelers in paprika en tomaat. Deze verenigingen zijn niet GMO-erkend. Heeft het zonder deze grote spelers wel zin om product uit de markt te halen? "Het maakt de situatie anders", bevestigt Van Ruiten. "Maar alle telers beseffen dat je beter wat minder voor een redelijke prijs kan verkopen dan veel voor bijna niets. Vandaar ook het idee van crisiskartel maar we proberen eerst stappen te maken met de verenigingen die het kunnen." De betrokken groep is immers eigenlijk nog veel groter. Ook andere Europese landen hebben te maken met slechte prijzen voor de glasgroenten. "Er moeten dus afspraken op Europees niveau gemaakt worden want we komen Poolse en Spaanse producten tegen op dezelfde markten. Maar het op een lijn krijgen van de Nederlandse organisaties is al een uitdaging en op Europees niveau geldt dat zeker."
Onder het motto An apple a day keeps Putin away wordt sinds vorige week de Poolse appelconsumptie gepromoot. In Nederland is er de #peervoorpoetin en de #supporthollandsegroente. Nu is de situatie in Polen, met 50 miljoen inwoners, uiteraard anders dan de Nederlandse. "Maar dergelijke acties zijn goed. Al is het maar voor de communicatie en de bewustwording."
Noodfonds
Naast de GMO-interventie is er ook een Europese mogelijkheid om ondernemers in uitzonderlijke situaties te steunen. Dat gebeurt middels een Europees Noodfonds. Hiervan was ook sprake tijdens de EHEC-crisis. Alle getroffen telers kregen vergoedingen voor vernietigd product, groen geoogst product en een niet-oogstregeling. "Daar praten we over in Brussel. Maar het is geen eenvoudige kwestie. Het gaat niet alleen om AGF, maar ook om zuivel en vlees. Iedereen gaat om geld vragen en dan kun je uitrekenen dat niet iedereen dat krijgt", schat Van Es in. Van Ruiten wijst op de verantwoordelijkheid van de overheid. "Het is een Europees besluit om sancties op te leggen en heel Europa staat daarachter. De gevolgen daarvan kun je dan niet bij bepaalde sectoren laten liggen." Een ding is zeker: het gaat nog even duren voor er ingegrepen kan worden. "Dit zijn politieke beslissingen die je niet in 24 uur regelt. Tot die tijd? Zorgen dat bank en overheid hulp bieden om de rekeningen te kunnen betalen. We zullen ook naar andere verkoopkanalen moeten kijken, maar dat is moeilijk en niet zomaar geregeld. Dit gaat tijd kosten."