Waterstof kan een grote rol gaan spelen in de verduurzaming van Nederlandse bedrijven. Waterstof is namelijk zeer veelzijdig en kan op verschillende manieren ingezet worden. De toepassing staat echter nog in de kinderschoenen. Om toepasbaar te zijn in de praktijk van het agrarische bedrijf, moet bijvoorbeeld een volledig nieuwe waterstofketen worden opgezet. En hoe zit dat met vergunningen en financiering? Fieldlab Waterstof in Agri moet antwoord geven op dit soort vragen.
In het rijtje van verduurzamingsmogelijkheden voor agrarische bedrijven wordt steeds vaker waterstof genoemd. Waterstof als energiedrager is een interessant alternatief voor batterij elektrische aandrijving. Maar waterstof biedt ook mogelijkheden oplossing voor het probleem van netcongestie. En je kunt het element gebruiken om er ammoniak mee te maken voor kunstmest. Mogelijkheden genoeg. Toch reageert de agrarische sector nog wat terughoudend als het gaat om investeringen in waterstof.
Wouter Veefkind, programmamanager Fieldlab Waterstof in Agri, begrijpt waar die aarzeling vandaan komt: "Veel telers willen graag aan de slag met de verduurzaming van hun energievoorziening, maar lopen tegen praktische drempels aan die voor een individueel bedrijf moeilijk zijn op te lossen. Ook voor veel ketenpartners, zoals banken, verzekeraars en gemeenten, is waterstof in een agrarische context volledig nieuw. Ze lopen aan tegen allerlei drempels. Die zijn lastig maar ook typerend voor zo’n beginfase. Wij willen de inzet van waterstof voor alle partijen makkelijker maken en agrarische ondernemers een duwtje in de rug geven."
Vertel eens iets over jezelf: je bent Programmamanager Energie en Klimaat bij LTO Noord. Is dat de reden dat jij bent aangesteld als programmamanager?
"LTO Noord detacheert mij voor een dag per week bij het Fieldlab. Op die manier is ook LTO Noord betrokken in het consortium. We werken met een kernteam van een paar mensen. Het is onder andere mijn taak om kennissessies en events te organiseren en mensen te inspireren om een kijkje te nemen op de locaties, zodat gaandeweg partners en deelnemers betrokken raken bij het project."
Het Fieldlab Waterstof in Agri omvat vier praktijklocaties. Wie doet wat?
"Iedere locatie heeft zijn eigen invalshoek in het traject. Loonbedrijf Sturm-Jacobs wordt ingericht als lokale hub voor het tanken en gebruiken van waterstof voor agrarische voertuigen. Rainbow Colors richt zich op het omzetten van niet-gebruikte zonne-energie naar waterstof, waarbij we restwarmte die vrijkomt bij elektrolyse inzetten voor verwarming. Vertify (foto links) doet praktijkonderzoek naar toepassing van een waterstof aangedreven warmtesysteem in de kas. En het Living Lab Elektrolyse van Hogeschool Inholland in Alkmaar tot slot gaat onderwijs ontwikkelen voor het opleiden van de technici die met waterstoftoepassingen gaan werken.
‘Zo heeft elk van de locaties zijn eigen onderzoeksterrein, waarbij we er natuurlijk wel voor zorgen dat we kennis uitwisselen. Op die manier willen we binnen de drie jaar die het project gaat duren zoveel mogelijk voortgang boeken. Om het Fieldlab heen zit nog een cluster van technische en financiële partijen die expertise leveren. Zo bouwen we een complete waterstofketen op: van vraag tot aanbod.’
Welke problemen in de regio met het project op te lossen?
‘We willen heel veel leren en kennis delen met de agrarische ondernemers in de regio. Daarnaast willen we drempels verlagen die horen bij een innovatietraject als dit. Zodat we het ondernemer makkelijker maken om aan de slag te gaan met waterstof en verduurzaming te combineren met een goed verdienmodel.
De focus ligt op Noord-Holland Noord; alle partners zijn hier gevestigd. Maar dat wil niet zeggen dat we ons tot deze regio beperken. Om waterstof rendabel te maken, heb je immers een ruime afzetmarkt nodig. Het leuke is: er hebben zich al internationale spelers gemeld die graag met ons willen samenwerken. Nee, ik kan geen namen noemen, maar het zijn interessante partijen die het project kunnen versterken.’
Welk tijdspad heeft het Fieldlab project?
‘Het project is opgebouwd uit drie fasen van elk een jaar. Dit eerste jaar staat in het teken van het opzetten van de basisvoorzieningen en aanvragen van de vergunningen. We staan aan het begin: we hebben nog geen elektrolyse-installatie en kunnen nog geen tractor demonstreren die op waterstof rijdt. Wat we al wel hebben, zijn geïnteresseerden die graag in gesprek willen. Over hoe we waterstof een plek kunnen geven in het energiesysteem en het aanvragen van vergunningen en financiering makkelijker kunnen maken.
Welke stappen moet een agri-ondernemer zetten als hij de mogelijkheden van waterstof wil onderzoeken voor zijn bedrijf?
‘Bepaal eerst voor je eigen bedrijf waar en hoe je duurzame energie kunt produceren. Breng vervolgens jouw energiestromen in kaart en inventariseer hoe flexibel je bent met energiegebruik. Kun je bedrijfsprocessen gemakkelijk aanpassen op momenten dat je veel of juist weinig stroom opwekt? Zoek uit hoe je energie kunt opslaan of omvormen naar andere producten. Is er een partij in de buurt die de door jou geproduceerde groene waterstof wil kopen? Mijn advies zou zijn om een expert in te huren. Projectpartner Hygro kan desgewenst energiestudies uitvoeren, maar je kunt ook een adviesbureau inhuren.’
Welke praktische tips en adviezen kun je geven aan agri-ondernemers die interesse hebben in het toepassen van waterstof in hun bedrijf?
‘Ga praten met mensen, ook al heb je alleen nog maar een plan. Om een elektrolyser op je terrein te zetten heb je bijvoorbeeld vergunningen nodig. Sommige gemeenten vinden dat nog best eng, dus is het belangrijk dat je al in een vroeg stadium met ze om tafel gaat zitten. Zoek contact met bedrijven die de vergunning al rond hebben. Ga bijvoorbeeld eens kijken hoe Rainbow Colors dat aangepakt heeft. En nodig je contactpersoon bij de gemeente daarbij ook uit.’
Over wat voor soort investeringen moeten ondernemers eigenlijk nadenken?
‘Aan de slag gaan met waterstof in je bedrijf is niet goedkoop. Je moet al snel paar ton investeren. Daar staat tegenover dat het ook oplevert. Het gaat om het totaalplaatje. En er is een subsidieregeling waarmee je tot wel 60% van het investeringsbedrag in een elektrolyser en de exploitatiekosten kunt dekken.’
Wat wil je over drie jaar hebben bereikt?
‘Over drie jaar hebben we een volledige waterstofketen in de regio en hebben agrarische bedrijven die in het project meedoen innovaties gerealiseerd. Ik verwacht dat glastuinders hun kas dan verwarmen met de restwarmte die vrijkomt bij het elektrolyseproces en dat ze duurzame energie op de onbalansmarkt inkopen. En het is denkbaar dat er bij een aantal bedrijven een tractor op waterstof rondrijdt.’
