De energiecrisis sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne heeft grote gevolgen gehad voor de belichte teelt in Midden/Noord-Europa. Dit vacuüm, dat niet door andere teeltlanden werd opgevuld, heeft gezorgd voor onevenwichtigheden op de internationale markt. Bovendien waren er in het tomatensegment ook problemen door ToBRFV. Zelfs Marokko en Turkije, die in 2021 hun export nog met respectievelijk 17% en 12% hadden uitgebreid, zijn er in 2022 niet in geslaagd om volledig aan de vraag te voldoen.
Bruno Busin, Product Development Specialist Solanaceae bij Syngenta, analyseert marktsituatie voor de Italiaanse tomatensector.
"Vergeleken met 2021/2022 is het voorbije seizoen eerder geëindigd op Sicilië. Er waren onevenwichtigheden in de teelt en de kosten waren hoog. Maar waarom dat vroegtijdige einde? Met hun hoge temperaturen waren de maanden oktober, november en december eigenlijk een verlenging van de zomer, waardoor de tomaten vroeger rijp werden en het aanbod geconcentreerd werd in een korte tijdspanne. Toch kunnen we stellen dat het seizoen vrij positief is verlopen voor alle segmenten van de tomatensector, ook voor de trostomaat, waarvan de oogstvolumes de afgelopen jaren door de aanwezigheid van ToBRFV toch drastisch waren gedaald."
"Maar dankzij het steeds effectievere beheer van het Tobamo-virus kunnen we stellen dat de teelt van gladde ronde tomaten bijna weer op het niveau van vóór de uitbraak van het virus staat. Geïntegreerde teeltprotocollen hebben het probleem beheersbaar gemaakt, zonder de opbrengst en productkwaliteit veel aan te tasten", vervolgt Busin.
Het internationale toneel
"In 2022 waren er ook problemen in de Marokkaanse teelt, wat mede gezorgd heeft voor lege schappen in het Verenigd Koninkrijk. Door de Brexit zijn niet-EU-landen de nieuwe favoriete handelspartners van het VK en is de Britse export van groenten en fruit stopgezet om de binnenlandse markt te beschermen."
"Spanje is dan weer al enkele jaren bezig met het verkleinen van het tomatenareaal, mede door de concurrentie uit Marokko. Want het Noord-Afrikaanse land blijft groeien in tomaat, ook al omdat het in tegenstelling tot de Europese landen niet gehinderd wordt door het Russische embargo. Ook Turkije wordt steeds meer een knooppunt voor de export naar Rusland", legt Busin uit.
Spanje begrijpt al een tijdje dat de tomatenteelt in de hoek zit waar de klappen vallen en probeert daarom te diversifiëren met de teelt van avocado's, pistachenoten en andere potentieel meer winstgevende gewassen. De Spaanse tuinbouw heeft zich de laatste tijd ook steeds meer gespecialiseerd in de teelt van blokpaprika's die op de markt van Midden- en Noord-Europa populair zijn. In Italië worden worden veeleer puntpaprika’s geteeld.
Prognoses voor de nabije toekomst
"Volgend seizoen zullen we opnieuw te maken krijgen met het gebrek aan arbeidskrachten, een probleem dat veel Europese landen treft, zoals Spanje, Frankrijk, en dus ook Italië. Maar laten we ons niet wijsmaken dat de lagere arbeidskosten in Noord-Afrika die teelt een voordeel geeft ten opzichte van de Italiaanse groenten, want de kosten voor onder meer plastic en irrigatie zijn er nu perfect vergelijkbaar met die in Europa. Wij hebben in ieder geval een reputatie van bewezen productkwaliteit en voedselveiligheid."
Hervatting belichte teelt en klimaatverandering
"Een ander belangrijk punt is dat het einde van de energiecrisis ervoor zal zorgen dat de belichte teelt in onder meer Nederland, Frankrijk, Duitsland en Polen wordt hervat. Dit betekent dat de marktdynamiek zal terugkeren naar zijn vroegere staat en dat de hoge telersprijzen in Sicilië – met meer dan € 2,40 per kilo voor datterinotomaten eind mei, bijna nooit eerder gezien! – weer een zeldzaamheid zullen worden. De laatste factor waarmee we onvermijdelijk te maken zullen krijgen, is de klimaatverandering. We zullen steeds vaker getuige zijn van zachte winters, zoals de vorige, hete zomers en steeds frequentere catastrofale gebeurtenissen", besluit Busin.