Het kabinet heeft onderzoek uit laten voeren naar zes varianten voor het individuele CO2-systeem voor de glastuinbouw. Den Haag wil het systeem veranderen om telers meer te prikkelen om te verduurzamen. Nu heeft het sectorsysteem effect op de sector als geheel. Het nieuwe systeem moet individuele telers aansporen tot actie, door elke ton CO2 op dezelfde manier te belasten middels 'een vlakke heffing'.
Deze optie laat men ‘nader uitwerken’, schrijft minister Adema van LNV aan de Tweede Kamer bij de publicatie van de eindrapportage van onderzoekbureaus Berenschot en Kalavasta.
Het CO2-sectorsysteem moet helpen om de glastuinbouw in 2040 klimaatneutraal te laten zijn. Die ambitie heeft de sector en is ook in een convenant met de overheid vastgelegd. Het convenant bevat afspraken en instrumenten om de CO2-uitstoot van de glastuinbouw te verminderen. Het tussendoel van dit convenant is om de emissie van de sector te laten naar 4,3 tot 4,8 Mton CO2-equivalanten.
Individueel sectorsysteem prikkelt teler nu te weinig
In het convenant staan aan de ene kant extra stimulerende maatregelen, en aan de andere kant prikkelende maatregelen, waaronder het invoeren van een verbeterd CO2-sectorsysteem. Het verbeterd CO2- sectorsysteem vervangt het huidige sectorsysteem en dient op 1 januari 2025 in werking te treden.
De sector kent momenteel al een CO2- sectorsysteem. In dit systeem wordt de ondernemer afgerekend naar verhouding van het aardgasgebruik. Daarbij wordt echter gekeken CO2-uitstoot van de sector als geheel en niet van de individuele teler. Hierdoor is het systeem volgens de onderzoekers 'weinig effectief' gebleken omdat 'een duidelijk sturend signaal ontbreekt en omdat er geen prikkel voor de individuele teler in zit om te verduurzamen.'
Dat komt vanwege de lange afhandeltijd, waardoor een tuinder pas later de rekening krijgt van de uitstoot van het jaar ervoor en dus niet vooraf een investeringsbeslissing kan maken. Ook wijzen de onderzoekers erop dat de gezamenlijkheid van het CO2-sectorplafond maakt dat individuele ondernemers zich minder verantwoordelijk voelen. "De prikkel voor de individuele tuinder om te verduurzamen is niet zo groot, omdat de heffing vooraf niet bekend is en afhangt van de prestatie van de hele tuinbouwsector."
Vlakke heffing
De onderzoekers hebben zes varianten onderzocht. Op hoofdlijnen zijn er twee systeemvarianten te onderscheiden: een variant waarbij de teler alleen betaalt voor wat hij 'teveel' uitstoot, en een 'vlakke variant' waarbij alle uitstoot even zwaar belast wordt. Het kabinet heeft gekozen voor de variant 'vlakke heffing'. Het belangrijkste argument voor deze keus, zo schrijft Adema in de Kamerbrief, is het gelijk belasten van elke ton CO2. Daarnaast is volgens de overheid dit systeem makkelijker. Glastuinbouw Nederland staat achter deze keuze, benadrukt de minister.
Ook een heffing 'aan de marge' is onderzocht. Hier is sneller effect van de verwachten voor verduurzaming. Bij de 'vlakke heffing' volgt 'versnelling' van verduurzaming later.
Op dit moment zijn de gasprijzen hoog. De verwachting is wel dat die weer gaan dalen. De onderzoekers raden aan om in het nieuwe sectorsysteem aandacht te schenken aan een situatie waarin de energieprijzen zo hoog zijn dat een aanvullende heffing niet nodig is.
Er is meer dan alleen 'verduurzaming'
Bij hun onderzoek, een voorzet voor verdere uitwerking van de 'vlakke heffing', zetten de onderzoekers wel enkele kanttekeningen. Zo wijzen zij erop dat het gehele verdienvermogen van de sector niet in beeld is ('hiervoor is meer inzicht aan de inkomstenkant nodig'), dat de energiemarkt 'vereenvoudigd' is voor het onderzoek én dat verduurzaming de enige optie is die in detail is onderzocht. De sector zal de komende jaren ook intensiveren of extensiveren, groeien of krimpen en daardoor een andere uitstoot krijgen. "Het
is belangrijk in het kader van de totale uitstoot om deze effecten beter
inzichtelijk te hebben", vinden de onderzoekers.
Belang toegang tot duurzame bronnen
De onderzoekers doen ook nog een aanbeveling. Volgens hen 'lijkt de sector sterk te kunnen verduurzamen', mits ondernemers toegang krijgen en houden tot duurzame bronnen. "Met name bij de bronnen
geothermie en restwarmte zal het van belang zijn om te zorgen dat deze beschikbaar zijn voor een brede groep tuinders. Aanbeveling is daarom om bij invoering van de voorgenomen fiscale maatregelen en/of het sectorsysteem extra aandacht te besteden aan hoe ondernemers voldoende toegang hebben tot duurzame warmte, anders leiden deze aanpassingen enkel tot extra kosten voor de sector en onvoldoende tot de gewenste verduurzaming van die sector."